Ik heb de reacties niet echt gelezen, alleen het artikel op pagina 1. Witte magie is weldegelijk anders dan zwarte magie. Magie is de hype... Wicca is witte magie. Ik heb een artikel geschreven, enige tijd geleden. Ik zal het hier posten. Commentaar uiteraard welkom (niet over schrijfstijl :p) Verder: er is geen eindredactie toegepast, dus let niet op foutjes en soms een kromme zin... (Het eindartikel (dus inclusief eindredactie) kon ik niet vinden..
)
De wondere Wiccawereld
Over wat er onder de sluier van de mysteriën schuil gaat
Door Coert van Mourik
Buiten staat een wachter, een vampier in een lange zwarte cape. Binnen staat een vrouw, gehuld in zwarte kledij. Haar naderend lijkt het ‘hogere’ steeds tastbaarder te worden. Kaarsjes branden, een diepe en doordringende lucht van wierook vult het kleine vertrek. Het heeft wel iets weg van een magische tombe, deze donkere kelder. Gevuld met glazen bollen, wierook, tarotkaarten, weelderige gewaden, sieraden, en allerlei andere ‘geschenken’. Waren het maar geschenken, dan kon je ze zo meenemen. Maar nee, de prijzen zijn hoog, maar daar lijdt de ‘magiehandel’ niet onder. Een zoveelste hype, en niet voor de eerste keer een magiehype. Velen zijn betoverd door de magische sprookjes. Laten we hopen dat de betovering geen vloek is.
Harry Potter, Tolkien, de verfilming van The Lord of the Rings, de boeken van Robert Feist, gothic en ook Wicca. Er is sprake van een enorme ‘fantasy-hype’ alsmede van een ‘magiehype’. Waar een hype is, zijn trendwatchers, waar trendwatchers zijn heersen onduidelijkheden, fabeltjes en vooroordelen.
Wicca heeft een hoog sprookjesgehalte, en is in zekere zin ook behoorlijk magisch getint. Hoe kan het dan ook anders: Wicca als één van de trends. Reden genoeg om deze religie eens onder de loep te nemen. Waar liggen de wortels van deze religie? Wat is de essentie er van? Hoe zit het met de magische aspecten?
De oorsprong
Allereerst is het misschien handig om iets te vertellen over de oorsprong en het ontstaan van deze fabelachtige natuurreligie. Altijd leuk is het dan om te weten waar de naam vandaan komt. Die is afgeleid van het woord ‘wicce’ (spreek uit witsche), dit woord is oud-Saksisch. Het wordt, zoals gewoonlijk gebrekkig, vertaald als ‘wijs’. Het woord ‘Wicca’ werd echter pas enkele tientallen jaren geleden voor het eerst gebruikt door ene Gerald B. Gardner. Dit bij zijn poging om ‘de oude wijsheid’ en de gebruiken van voorchristelijke (voornamelijk West-Europese) religies te herstellen in de oorspronkelijke vorm en in een moderne context onder te brengen. Eigenlijk is Wicca dus een moderne religie gebaseerd op voorchristelijke religies. Of zoals Terri Paajanen, deskundige op het gebied van Wicca, zegt: “We don’t deny that it is a new religion, but the basis for our beliefs goes back thousands of years.” Kort gezegd ontkent men niet dat het een moderne religie is, maar de basis van de religie is al vele duizenden jaren oud.
Hekserij
Veel mensen zien hekserij en Wicca als hetzelfde. Maar deze vergelijking kraakt aan alle kanten, Wicca is namelijk een religie, hekserij is dat zeker niet. En een heks is ook geen oude, lelijke en kromme vrouw met een bochel en een puntmuts, vliegend op een bezem. Wat is hekserij dan wel, en wat is een heks? Een heks was in Europa gewoon de plaatselijke wijze man of vrouw. Het woord ‘hekserij’ omvatte de toverpraktijken van zo iemand. Een heks was eigenlijk een algemeen geaccepteerd en een gewaardeerd lid van de dorpsbevolking. Tot men in de late Middeleeuwen zichzelf waanbeelden ging aanpraten en de heks ging associëren met de duivel. Terwijl de echte heksen zeker geen duivelaanbidders waren, ze hingen eigenlijk alleen, net als vele anderen, de Oude Religie aan. Maar dat mocht niet baten, iedereen met een ander geloof was immers een ketter. En voor ketters was maar één ding goed genoeg: branden! Na de Middeleeuwen werd de heks weer gewoon ‘het kruidenvrouwtje’. Tegenwoordig noemt men zo’n heks een ‘solitaire heks’ of ‘soloheks’.
Om maar even een grote sprong te nemen: tijdens de jaren tachtig was er ook sprake van een ‘fantasy-hype’. Men vond het toen bijster interessant om zichzelf heks te noemen. En dat terwijl voor een grote groep mensen die zichzelf heks noemde de definitie van hekserij onduidelijk bleef. Dat zie je nu weer (of nog steeds). Gek is dat niet, het veelomvattende begrip ‘hekserij’ is ook erg moeilijk in een kader te zetten. Er is in ieder geval één overeenkomst in alle culturen en door de eeuwen heen, en dat is het werken met magie, waarzeggerij en kruiden. Laat ook even duidelijk zijn dat ‘heks’ geen titel is, het beoefenen van hekserij is een manier van leven die je met volledige overgave moet durven en kunnen aanvaarden. Een heks hoeft niet perse religieus te zijn, maar het kan wel. Het is niet belangrijk welke religie je in dat geval aanhangt. Claudia van der Sluis in haar boek ‘Moderne Heksen’: “Hekserij en religie hoeven elkaar niet te bijten.”
Wat is Wicca precies?
In ieder geval is het een stroming binnen het Nieuwe Heidendom (neo-paganisme). Waarmee direct een misverstand uit de weg moet worden geholpen: paganisme is ook niet hetzelfde als Wicca. Paganisme is eigenlijk een ‘verzamelnaam’ voor een rijke variëteit aan niet-christelijke, -joodse en –islamitische religies. Bijna al die religies zijn polytheïstisch, wat wil zeggen dat ze meerdere goden kennen. Ook zijn ze bijna allemaal natuurgericht, vandaar het begrip ‘natuurreligie’. Het Nieuwe Heidendom of neo-paganisme is eigenlijk een beweging die voorchristelijke leefwijzen en natuurreligies opnieuw beschikbaar wil maken in deze tijd.
En om maar weer even terug te komen op de hekserij: Wicca staat bekend als de Moderne Hekserij. Maar dat is een alles behalve volledige omschrijving. Eigenlijk is het heel moeilijk om te zeggen wat Wicca is. Eén van de redenen hiervoor is het feit dat Wicca geen dogma’s kent, zoals veel andere religies. Het logische gevolg hiervan is dat iedere wiccan andere opvattingen heeft, hoewel er globaal wel een aantal overeenkomsten zijn tussen alle opvattingen. Om toch maar een poging te wagen om Wicca te omschrijven: het is een natuurgeoriënteerde mysteriereligie die uitgaat van het goddelijke in alles. Wiccans zien de hele wereld, zowel materieel als niet-materieel, als een uitdrukking van het goddelijke. De essentie van het goddelijke doordringt alles en iedereen.
Natuur(lijk?)
Voor wiccans spreekt het voor zich dat je de natuur met het grootst mogelijke respect behandelt. Dit grote respect voor de natuur is wel te verklaren, maar het blijft een beknopte weergave van een veel groter geheel. In onze huidige maatschappij van geld en macht en ‘hoe kan ik meer krijgen’, is respect voor natuur en milieu ver te zoeken. Daarom probeert men bij Wicca om alles in een breder perspectief te zien. Kijkend naar het grote geheel waar de mens niet boven staat, maar waar hij onderdeel van uitmaakt. Het is de bedoeling dat je als wiccan heel bewust leeft. Het is een aanrader om je te gaan bezighouden met waar je als individu in het “web van het leven” past. Als je dat doet, wordt ook jouw invloed op het grote geheel duidelijk. Hierdoor leer je verantwoordelijkheden kennen, of je ze nu aanvaart of niet. Als je ze wel aanvaart kan het niet anders of je krijgt een groot respect voor de hele kosmos (die uiteraard uit de Goden voortkomt). En van de gehele schepping ziet men als Wiccan de natuur als de manifestatie van de Goden.
Ervaring
Het christendom is een openbaringsreligie, evenals de islam. Wicca daarentegen is een ervaringsreligie. Er is nooit enige openbaring geweest van een wiccaprofeet of van een God en er is geen onfeilbaar heilig boek. Iedereen heeft alleen zichzelf en de Goden. Als Wicca iets niet is, is het een religie die je kunt ‘ondergaan’ of die over je wordt uitgestort. Wat Wicca te bieden heeft hangt af van dat wat je er in stopt. Een soort snoepautomaat dus: gooi je er vijftig eurocent in, dan krijg je één mars, gooi je er een euro in, krijg je er twee. De Barones zei het als volgt: “Een bekend motto binnen de hekserij en ook binnen onze religie is: durven, weten, willen, zwijgen. Allemaal werkwoorden!”
Mysterieus
Wicca is ook best een mysterieuze religie. Het mysterie kan worden omschreven als ‘het verborgene, het geheime’. Het gaat in dit geval uiteraard niet om veronderstelde geheimen die krampachtig door groepen mensen bewaakt zouden worden (zoals kennis, symbolen, krachten of andere begerenswaardige zaken). Het gaat om de geheimen die een ieder van ons bij zich draagt. En zoals bekend, een mysterie kun je ontdekken, het kan onthuld worden. De enige manier om dat mysterie tot je te laten komen is door het te ervaren. Dit is wederom uiterst persoonlijk en erg diepgaand. Het is zinloos om te proberen een mysterie in woorden uit te drukken, dat is namelijk onmogelijk. Misschien zou je het kunnen zien als datgene waar alle verlangen naar toe leidt. En dan is deze zin uit ‘de Opdracht van de Godin’ toch maar weer mooi van toepassing: “Als je datgene wat je zoekt niet in jezelf vindt, zul je het zeker nooit buiten jezelf vinden.”
Vooroordelen en onwaarheden
Interessant is het ook om enkele van de vele vooroordelen en onwaarheden te belichten, dat zijn er namelijk vele. Allereerst heeft Wicca niets met satanisme of andere ‘duistere’ zaken te maken. Toch denken veel mensen dat wiccans een stelletje Satan prijzende idioten zijn. Terwijl wiccans niet eens geloven in het karakter Satan. Het is volgens hen een deel van de ‘christelijke mythen’. Wiccans accepteren dit karakter niet, ze geloven er dus niet in. Dit beeld is wel te verklaren, zo heeft het onder andere te maken met het beeld van heksen dat we nog kennen vanuit de Middeleeuwen. De wiccans zelf denken dat de figuur van Satan een christelijke oplossing is om de aanwezigheid van het ‘kwaad in de wereld’ te verklaren en dit kwaad vervolgens in de schoenen van hem te schuiven. “Ik denk dat het slechte ook uit de natuur komt, uit mens en dier etc. Het goede komt ook uit de natuur, het is een polariteit, de keerzijde van de medaille zeg maar. Ik geloof niet dat wanneer ik iets slechts heb gedaan, het Satan was die mij daartoe zette, maar ikzelf.” Dit zei Tjitske H., zelf sedert enkele jaren wiccan. Bovendien gaat het satanisme uit van het individu, men aanbidt en dient alleen zichzelf. Deze (en andere) leefregels van het satanisme passen niet binnen de ethiek van Wicca.
Veel mensen zien Wicca als een ‘vrouwengodsdienst’. Dat is niet zo gek als je kijkt naar de focus op de Godin(en). Maar Wicca is voor iedereen toegankelijk, voor man en vrouw. Toch is Wicca in de Verenigde Staten heel groot geworden tijdens de tweede feministische golf. Daardoor is Wicca daar sterk verbonden met het feminisme en gelooft men soms zelfs alleen in een Godin. Maar dit wordt over het algemeen als ‘vreemd’ beschouwd. Nu is het inderdaad zo dat Wicca erg populair is onder vrouwen. Dit komt mede de nadruk op het vrouwelijke. Volgens Tjitske H. open je in Wicca je vrouwelijkheid meer. Ook als man leer je je vrouwelijke kanten meer kennen. Vrouwen worden geprezen om hun vruchtbaarheid en kracht. Dat is bij andere religies niet of nauwelijks het geval. Dit alles maakt het geen ‘vrouwengodsdienst’ maar wel een tolerante religie.
Er zijn nog veel meer vooroordelen en onwaarheden, maar het is praktisch onmogelijk om ze allemaal te noemen. Nog één is er heel belangrijk: Wicca is geen religie zonder (leef)regels. Het is geen ongeordende bende. De leefregels zijn samengevat in de Wicca-Rede. Voor leken misschien het best te vergelijken met de Tien Geboden. Al zijn het geen wetten en dogma’s en dergelijke. Wicca is wel vrijblijvend. “Doe wat je wil: zolang je jezelf en je naaste maar niet in de weg zit”, zegt Tjitske H.
Het godsbeeld
Iedere wiccan is, als het goed is, in contact met het Goddelijke. Sommigen voelen het als een stroom die alles in beweging houdt en heilig maakt. Maar ook dit is, net als bijna de gehele religie, heel persoonlijk. Mede dankzij het persoonlijke karakter en mede dankzij ons ‘menszijn’ is het heel moeilijk, misschien zelfs onmogelijk om het Goddelijke direct en nauwkeurig te benoemen of te omschrijven. Om dichter bij het abstracte Goddelijke te kunnen komen en om het te ervaren, speelt het begrip ‘polariteit’ een grote rol. Duidelijk is dat hier gedoeld wordt op het ‘tegengesteld zijn’. Die polariteit wordt uitgedrukt als het Heilige Paar; de Godin en de God. Dit is een heel ander beeld dan veel mensen gewend zijn; twee goden. Het vrouwelijke karakter is dus heel belangrijk in deze religie. Alle manifestaties van het vrouwelijke komen ook naar voren in het godsbeeld. De Godin wordt gezien als de Drievoudige Godin: Maagd, Moeder, Oude Wijze Vrouw. Ze heerst over de langzame processen van opbouw, rijping en afbraak. Ze wordt ervaren als de eeuwige oerkracht die telkens weer het universum voorbrengt, Ze is het ‘Zijn’. Een hele belangrijke rol voor het vrouwelijke dus. Maar, zoals men de wet van de polariteit invult, het ene uiterste kan niet zonder het andere. Het vrouwelijke kan niet zonder het mannelijke. Er is dus ook een belangrijke rol voor de God. De God is het ‘Worden’, de bevruchtende energie. Hij bevrucht om zich vervolgens op te offeren en af te sterven. Zonder de kracht van de God zou de Godin niets voortbrengen. Hij draagt in zijn offer de belofte voor nieuw leven in de opeenvolging van oneindige cycli.
Al met al een behoorlijk ‘vruchtbare’ religie dus, dit is ook hoe Wicca vaak wordt genoemd: ‘vruchtbaarheidsreligie’. Het leven, het zijn, het worden en de dood worden geëerd en gevierd. Eigenlijk kun je het als volgt zien: de voortgang van de cyclus van opbouw en afbraak wordt gegarandeerd door vruchtbaarheid. Uiteraard bevat het begrip in dit geval niet alleen de fysieke vruchtbaarheid maar ook de spirituele en de geestelijke vruchtbaarheid. Een reactie van mevrouw X: “Een God die straft beperkt de vruchtbaarheid”. Bij Wicca heerst echter geen dogma van een opperman/vrouw waar je je aan onderwerpt. Hoe dat komt? Bij Wicca hecht men veel waarde aan de eigen verbeeldingskracht en aan de eigen (menselijke) spirituele ervaring. Als er dan wel een ‘straffende/strenge’ god zou zijn, zou dat geen recht doen aan die verbeeldingskracht en de spirituele ervaring.
Zoals al eerder gezegd is het dus erg belangrijk dat je een persoonlijke connectie vormt met het Goddelijke. Hoe je dat doet en welk beeld je daardoor vormt, doet er eigenlijk niet zo veel toe. Zolang je jezelf en de dynamiek van de polaire krachten maar niet uit het oog verliest.
En wat eigenlijk het belangrijkste is: de God en de Godin kunnen nog zo veel namen en vormen hebben, de essentie blijft gelijk.
Er zijn nog vele punten niet belicht of onderbelicht gebleven. Zoals het priesterschap, rituelen, de magische kant. Duidelijk mag zijn dat Wicca een enorm brede godsdienst is met een uiterst persoonlijk karakter. Het is niet in artikelen en boeken te omschrijven. Ook dit artikel is niets meer dan het spreekwoordelijke tipje van de sluier der mysteriën. Dit artikel zal afgesloten moeten worden in de hoop dat er enige verduidelijking is opgetreden over de wereld van Wicca.
Langzaam lopend, nog eens achteromkijkend, starend naar de zwarte gedaante in de ‘tombe’. Buiten staat de vampier, als een vervloekte, doodstil op zijn plaats. Een rukwind, de vampier valt om. Er komt een einde aan de betovering.
