Mijn Bijbel-opvatting is een stuk vrijer dan je de laatste tijd tegenkomt in reformatorische en evangelische kring.
Dat komt, omdat ik de kennis die mensen via de wetenschap hebben verzameld serieus neem. Ik geloof niet in een complot van de wetenschap tegen geloof en Kerk.
Weliswaar komen veel wetenschappers in de verleiding om consequenties te verbinden aan hun wetenschappelijk kennis door uitspraken te doen over God, geloof en Kerk, maar dan gaan ze naar mijn mening hun boekje te buiten. Immers, over de onzienlijke dingen, de geestelijke dingen, de dingen van God, kun je geen wetenschappelijke uitspraken doen, juist omdat ze onzienlijk zijn.
Maar de dingen waar de wetenschap wel uitspraken over kan doen, die neem ik serieus. Velen met mij, trouwens. Want wie kent nu niet de voordelen van de hygiëne, de mobiliteit, het comfort en de techniek die voortgekomen zijn uit wetenschappelijk onderzoek. Over de in gelovige kringen controversiële ontdekkingen op het gebied van het ontstaan van het heelal en de aarde of op het gebied van biologie, evolutie, menswetenschappen of hersenonderzoek, daar val ik ook van de ene in de andere verbazing, maar ik blijf de wetenschappelijke resultaten toch serieus nemen. Waarheid is waarheid. Ik ga me niet opeens in leugenachtige, complot-achtige bochten wringen als een wetenschappelijke ontdekking een religieuze verklaring overbodig maakt.
Terug naar de Bijbel. Ook daar heeft wetenschappelijk onderzoek onomstotelijk aangetoond, dat de Bijbel even als veel andere literatuur, gewoon te onderzoeken is, met dito resultaten. Het is een door en door menselijk geschrift. Alle kenmerken die daarbij horen vind je ook als je de Bijbel en de Bijbeltekst op afkomst, samenstelling, stijl, genre, taal, of woordgebruik onderzoekt. Niets mis mee, denk ik.
Waarom val ik niet van m'n stoel? Omdat mijn Bijbel opvatting ongeveer gelijk is aan mijn opvatting over Jezus. Beiden worden Woord Gods genoemd. In Jezus wordt het Woord vlees. Zo zou je van de Bijbel kunnen zeggen, dat het Woord van God boek geworden is. In beide gevallen is dat een nederdaling van God in ons menselijk domein. Een boek is even aanraakbaar als Jezus was. God heeft Zich zowel in de Schrift als in Jezus willen vernederen, zodat wij het Woord tastbaar en zichtbaar in handen kregen. Daarom heeft het Woord van God op aarde ook zo'n typisch menselijke gestalte gekregen. Jezus hulde Zich niet in een menselijke mantel, alsof Zijn eigenlijke kern diep weggestopt werd voor onze ogen. Nee, Hij werd mens van vlees en bloed. Met alle gevolgen van dien.
Zo is het mijns inziens ook met de Bijbel. Hier werd Gods Woord een echt menselijk boek. Ook met alle gevolgen van dien. Mensen hebben het bedacht, opgeschreven, doorgegeven, geciteerd, opnieuw gebruikt, tot canon gebundeld en in onze tijd als een wetenschappelijk object onderzocht. Dat kun je dus allemaal doen met dat Woord Gods. Je kunt er wetenschap mee bedrijven, het onder de loep nemen en ontdekken, inderdaad, dat er eigenlijk alleen maar menselijke handen aan gezeten hebben. Dat lijkt een vernedering. Zo voelen veel christenen het ook, als de Bijbel even historisch-kritisch onderzocht wordt als willekeurig welk ander literair werk, maar het is de consequentie van de manier waarop God Zijn Woord op aarde wilde krijgen. Via mensen, als een menselijk geschrift. Afgedaald tot op ons niveau.
Mijn geloofsopvatting over Jezus is, dat deze mens ook God was. Dat is geen wetenschappelijke uitspraak meer. Hier zeg ik iets dat niet zichtbaar is, niet controleerbaar en onderzoekbaar. Maar ik zeg het wel, als gelovige.
Mijn geloofsopvatting over de Bijbel is, dat dit boek geïnspireerd is en daarom Gods Woord. Ook dat is geen wetenschappelijke uitspraak meer. Dat is ook niet zichtbaar, niet controleerbaar of onderzoekbaar.
De consequentie van deze opvatting is, dat de betekenis van de Bijbel voor mijn geloof niet schuilt in de menselijke, letterlijke vorm van de Bijbel als boek (er zijn zoveel goede boeken). Die betekenis schuilt in de geïnspireerdheid van de Bijbel, net zoals de betekenis van Jezus niet schuilt in zijn mens zijn (er zijn zoveel goede mensen), maar in zijn God-met-ons zijn.
Een letterlijke Bijbellezing is voor mij dan ook geen optie.
Enerzijds omdat we beeldrijke taal gewoon als beeldrijke taal moeten laten staan. Denk aan het boek Openbaringen, dat naar z'n genre, naar z'n aard gewoon zo bloemrijk, beeldrijk en symbolisch is. Er zijn vele van dit soort apocalyptische geschriften geschreven precies in die tijd, van 100 v.Chr - ca. 100 na Chr. Hebben allemaal dezelfde opbouw en dramatische beelden. Een letterlijke Bijbellezing zou dus het misverstand begaan om de stijl en de woorden in dit menselijke genre gelijk te stellen aan de enige juiste betekenis van dit Bijbelboek. Nee, het is ook maar een genre.
Belangrijker is echter, dat we de goddelijke inspiratie, datgene wat de schrijvers voortdreef om te schrijven wat ze schreven, op het spoor komen. We zullen dus met behulp van de Bijbelteksten een eigen geestelijke inhoud en betekenis moeten formuleren. Het gaat niet om de Bijbeltekst op zich, maar om een eigen en persoonlijke relatie met de God die achter die Bijbeltekst zit. Die houding heb ik van Jezus geleerd. Hij had een grote kennis van het OT. Hij leefde met de woorden en de verhalen. Maar toch gaf Hij een eigen, opvallend vrije invulling aan de bekende Bijbeltekst. Hij zag de Bijbel als middel en niet als doel. Misschien, omdat Hij wist in wat voor een menselijke vorm God Zijn openbaring gegoten had.
Het is denk ik goed om te weten dat er onder reformatorische christenen ook vrijere Bijbelopvattingen zijn en waarom die er zijn.
Ik denk namelijk dat Bijbel-opvattingen die hand in hand gaan met een vijandige houding tegenover de wetenschap op de lange duur zullen leiden tot een krampachtige, nauwelijks vol te houden positie. De Bijbel is uiteindelijk niet te verdedigen als je denkt dat de Bijbel in wetenschappelijk opzicht hogere kennis of betere argumenten heeft dan de wetenschap. Dat wint de Bijbel nooit.
En dat is ook logisch natuurlijk. De Bijbel is geschreven door mensen die nog nooit gehoord hadden van electriciteit, bacteriën, het zonnestelsel, Amerika, atomen, kernenergie, zwarte gaten, celdeling, neuronen of de snaartheorie. Het is immers een gewoon boek, in een bepaalde tijd geschreven, door mensen met een bepaalde levensbeschouwing, beperkte kennis, een eigen levensstijl, omgeving, sociaal verband , taal en cultuur? Geeft niks, maar het is wel zo.
Wat we met hen delen, is hun geloof. Ook zei geloofden in God. Onzichtbaar, zoals nu nog steeds onzichtbaar. Hun ervaringen met die God, hoe onbegrijpelijk ook, vormden de bron voor hun verhalen, visioenen en wederwaardigheden. Hun verslag, gevat in de Bijbel zit boordevol van deze unieke ervaringen. Daarom is het een geïnspireerd boek. Omdat zij hun godservaringen er in hebben verwerkt. Hun eigen taal is niet heilig, hun menselijke voorstellingsvermogen is niet hemels, de Bijbel is niet rechtstreeks uit de hemel afgedaald zoals men van de Koran zegt, nee, God koos een menselijke methode, vele schrijvers met hun karakters, handschrift, kenmerken en eigenaardigheden. De heiligheid van de Bijbel is niet te vinden in de letterlijke tekst, de letter doodt. De heiligheid van de bijbel blijkt pas, wanneer Gods Geest het Woord voor ons opent. Als we de Bijbel toepassen op ons eigen leven en er zelf de Godservaring in vinden. De Geest maakt levend.
Het klinkt tegenstrijdig om de Bijbel als een gewoon (dood) menselijk object te beschouwen. Maar toch is het zo. Een bundel menselijke teksten. Maar door de Geest wordt het een geestelijke tekst, komt het tot leven en is het voluit Gods Woord. Daarom is het goed om de Bijbel te bestuderen. Maar we moeten niet blijven hangen in een doelloze studie naar letters, woorden en getallen. Dat is in de grond van de zaak een wetenschappelijke methode. Vind ik ook van die zogenaamde 'letterlijke' Bijbellezing. Nee, we moeten de Bijbel onderzoeken op de werking die het op ons heeft. Of de tekst door Gods Geest levend gemaakt wordt en of wij er door levend gemaakt worden. Het onderzoek naar de Bijbel moet een geestelijk onderzoek zijn, meditatief, biddend.
gravo
