Berichtdoor aurora » 20 mei 2005 19:44
Een lang artikel over Schuller, maar wel verhelderend hoop ik.
Dr. Schuller verklaart dat in het verleden theologie altijd op een verkeerd punt begon, namelijk bij God. Maar theologie moet, zo herhaalt hij nadrukkelijk, beginnen bij de mens. De mèns moet centraal staan. (1)
Hij noemt zijn theologie een ‘nieuwe reformatie’ (Zijn boek New Reformation heet ook zo, uitgave )
De Reformatie uit de 16e eeuw ging over het gezag van God (tegenover het gezag van de kerk of de paus), èn over de aard van de verlossing. De reformatie leerde dat het diepste probleem van de mens de zonde is, die zijn hele natuur heeft aangetast. Maar de mens kan uit genade gerechtvaardigd worden door het geloof in Christus.
Schuller zegt echter dat wij met de Schrift als beginpunt geen juiste theologie kunnen ontwikkelen. Het bewijs voor deze stelling is dat er zoveel tegenstrijdige interpretaties zijn (2). Hij heeft een ander uitgangspunt gevonden: “Waar de zestiende-eeuwse reformatie onze aandacht vestigde op de Schriften als de enige onfeilbare maatstaf voor geloof en leven, daar zal deze nieuwe reformatie ons wijzen naan het heilige recht van iedere persoon op zelfrespect!” (3) “Wat we nodig hebben is een theologie van redding die begint en eindigt met de erkenning van ieders honger naar glorie.” (4) (dit concept ‘self-esteem’ wordt hierna besproken)
Over de eenheid onder christenen heeft hij ook duidelijke gedachten: De eerdere reformatie noemt hij een ‘reactionaire hervorming’ die ‘destructieve en schismatische gevolgen had in de kerk’. Maar zijn eigen ‘nieuwe reformatie’ moet een verzoenende beweging zijn. Iets wat veel mensen in de laatste decennia aanspreekt.
Overigens is het hier interessant om te noemen dat Schuller afkomstig is van Nederlandse orthodoxe ouders die naar Amerika emigreerden. Kennelijk is zijn theologie dus ook een reactie op wat hij in zijn vroege jeugd heeft meegekregen.
Schuller’s eerste bron voor waarheid is dus niet God of Zijn Woord, maar de mens (die naar Gods beeld geschapen is). Zijn methode om de waarheid te ontdekken is niet de studie van de Bijbel, maar de studie van psychologie. Freud, vertelt Schuller, leerde dat de diepste drijfveer van de mens zijn behoefte aan genot was. Adler zag de drang naar macht als de diepste drijfveer van demens. Frankl leerde dat de behoefte aan ‘betekenis’ de mens dreef. En als verdere ontwikkeling in de lijn van dit zoeken naar het wezen van de mens, ziet Schuller zijn eigen leer, namelijk dat de behoefte aan zelfrespect de grootste nood van de mens is, en zijn diepste probleem.
Her wijkt Schuller heel bewust af van de reformatie en de evangelische theologie en van de leer van de Bijbel. De Bijbel leert ons heel duidelijk dat ‘zonde’ – opstand tegen God – het grootste probleem van de mens is.
‘Self-Esteem’
Dit concept ‘self-esteem’ is een belangrijk begrip bij Schuller. Eén van zijn boeken heeft hij ook zo genoemd (19 ). Het is een steeds terugkerend begrip in zijn toespraken en leringen. Het betekent zelf-achting of zelfrespect. Voor hem is dit hèt enig juiste beginpunt voor de theologie, en hèt principe dat eenheid kan brengen.
Hieronder een puntsgewijze weergave van de ‘theologie van het self-esteem’, zoals dit door Schuller in zijn boeken en toespraken naar voren wordt gebracht:
- De belangrijkste waarde waaraan een mens behoefte heeft, is self-esteem, een uitgesproken positieve zelfwaardering. Dat past bij ons mensen, die immers koninklijk bloed in onze aderen hebben. Want we stammen af van Adam en Eva, en die waren als prins en prinses geschapen.
- Helaas hebben Adam en Eva hun heerlijkheid door de zondeval verloren. En dat betekent dat wij ons koninklijk erfdeel niet langer kunnen opeisen, tenzij wij verzoend zijn met de hemelse Vader. Voor deze verzoening zijn we op Jezus aangewezen. Jezus is de grote Doorzetter die ons als voorbeeld voor ogen staat. Hij is ook Degene die God het meest kende en ons Hem heeft bekend gemaakt. Jezus heeft de ons door God gegeven waardigheid hersteld. Hij heeft de mensheid een geweldige eer aangedaan door ons vlees en bloed aan te nemen.
- Het kruis van Golgota maakt duidelijk dat God de hoogst denkbare prijs heeft willen betalen om zelfs maar één mensenkind te kunnen redden. Is dat niet een duidelijk getuigenis van de onmetelijke waarde die God toekent aan mensen zoals u en ik?
- God heeft door het kruis de tegenstrijdige elementen ‘rechtvaardigheid’ en ‘genade’ op een buitengewoon creatieve wijze met elkaar verzoend. Hierdoor neemt God de grootste oorzaak voor een gebrek aan zelfwaardering, namelijk schuld en schaamte, van ons weg.
- Geloof in God maakt het grote verschil tussen wat mogelijk en wat onmogelijk is. Het komt erop aan dat we in de moeiten van het leven blijven volharden en steeds weer nieuwe moed grijpen. Leed is nu eenmaal onlosmakelijk verbonden met het aardse leven; het is als het ware de prijs die betaald moet worden voor onze deelname aan de pelgrimstocht an het menselijk leven op aarde. Onze roeping is dat leed om te zetten in vreugde en ons vooral niet te laten meezuigen in het zwarte gat van het leed. Dat kan door te vertrouwen op God.
- Het is volstrekt onacceptabel de totale verdorvenheid van de mens te prediken: dan zie je alleen de zwarte inktvlek op een verder hagelwit vel papier. Tegenover het verkeerde dogma van totale verdorvenheid moet ‘totale onbekwaamheid’ worden gesteld. Wij zijn geheel afhankelijk van de genade van God wanneer het gaat om ons behoud. Maar we zijn bepaald niet waardeloos en zondig. Nadrukkelijk bestrijdt Schuller dat dit laatste een bijbels verantwoorde leer zou zijn.
- Zonde is ongeloof, gebrek aan geloof. Wat is de beste manier om de zonde te bestrijden? Niet door uit te wijden over de menselijke verdorvenheid, maar door positief de mogelijkheden van het geloof te prediken en door mensen bekend te maken met Jezus. God wil van ons dat wij strijden in de arena van het geloof. Daarom geeft Hij ons telkens weer uitdagingen, Hij zendt ons een droom, waarvan de verwerkelijking onze eigen kracht te boven gaat. Wanneer wij ‘gaan’ voor deze roeping, blijken we veel meer te kunnen dan we ooit voor mogelijk hadden gehouden. Zo groeit in ons een gezonde trots die in Gods genadige roeping verworteld is.
Kracht van positief denken en geloven èn van positief beleven
Schuller is de vertegenwoordiger van het ‘mogelijkheidsdenken’ en hij draagt dat op allerlei manieren uit. Hij heeft en sterk mensgerichte benadering van de problemen van de mens, en met allerlei pep-talk geeft hij de mensen een goed gevoel (maar leidt daarmee gelijk hun aandacht af van bekering).
Schuller is sterk beïnvloed door Harry E. Fosdick (een vooraanstaand liberaal en verspreider van de ‘ik-theorie’). Deze leert dat God van nature in de menselijke natuur woont en dat zijn natuur volmaakt is. De mens beschikt over onbegrensde innerlijke kracht, die alleen ontdekt en aangekweekt moet worden.
Ook is Schuller zeer sterk beïnvloed door Norman Vincent Peale, ja in feite heeft hij zijn gedachtegoed geheel overgenomen.
Norman Vincent Peale is de ‘vader van het positieve denken’, die miljoenen heeft geïnspireerd met zijn boek “De kracht van het positief denken”, en daarmee 50 jaar geleden (toen het voor het eerst uitkwam) veel opzien baarde. In die tijd stond men in orthodoxe kringen sterk afwijzend tegenover deze schrijver (maar het lijkt alsof die afwijzing héél wat minder is geworden, nu een theoloog hetzèlfde gedachtegoed als Peale uitdraagt).
Centraal in de overtuiging van Peale staat: “Heb geloof in jezelf. Heb vertrouwen in je vermogens! Zonder een bescheiden maar redelijk vertrouwen in je eigen kracht kun je niet hopen of geluk of succes. Negatieve gedachten uitsluiten en bewust positieve gedachten formuleren baant de weg tot succes.”
Het is niet verwonderlijk dat juist deze top-humanist, Peale, door Schuller was uitgenodigd om de openings-prediking te houden, toen de Christal Cathedral in 1961 werd ingewijd. En wàt een inwijding was dat! Door middel van een technisch hoogstandje daalde een engel af in de Catheral (een modern bouwwerk, dat bestaat uit een stalen geraamte en 11.000 glasplaten). Zij (!) schreed voort, zoals Jezus over het water, en bewoog zich in de richting van het platform, waar Schuller haar verwelkomde. Deze vrouwelijke engel had de schoonheidswedstrijd in de gemeente gewonnen. Nu was ze de mooiste seraf …!
Deze spectaculaire opening was een voorproefje van alle latere ‘shows’, waarbij altijd het visuele element hoog in het vaandel staat, en kosten nog moeiten worden gespaard om de aandacht van de toeschouwers op onnavolgbare wijze te vangen. In de diensten is alles aanwezig wat voor de mens aantrekkelijk is: mooie koren, een indrukwekkende orgel, het massale zingen, blijde gezichten, een opgewekte sfeer, vrouwelijk schoon…
Vele bezoekers verklaren achteraf dat ze zeer onder de bekoring kwamen van al het moois wat er in de Christal Cathedral te zien en te beluisteren en te beleven valt. Het werkt zéker, om mensen te trakteren op mooi entertainment., in die zin dat het inspirerend is, en mensen een goed gevoel geeft. Maar of dat nou ècht allemaal de Bijbelse boodschap uitdraagt is de grote vraag …
Nog enkele citaten van Peale en Schuller, om hun boodschap van positief denken te illustreren:
Advies van Peale aan zakenlieden en vertegenwoordigers: Herhaal tien keer per dag een tekst als “Als God voor ons is wie kan tegen ons zijn?” of “Ik vermag alle dingen door Christus die mij kracaht geeft.” Hierna geeft hij voorbeelden van mensen die met deze formule hun verkoopcijfers drastisch zagen stijgen.
In één van de diensen werd een man met een tatoeage op zijn arm ten tonele gevoerd. Daarna zei Schuller: “Ik heb ook een tatoeage, niet op mijn arm, maar in mijn hersenen gegrift. Daar staat: “Vandaag krijg ik goed nieuws”. En elke morgen na het opstaan herhaal ik deze woorden: “Vandaag krijg ik goed nieuws!” Vervolgens liet hij de aanwezigen deze woorden twee maal hardop zeggen. Geheel volgens Peale: zo haal je alles binnen het rijk der mogelijkheden. (ds. J.J. de Jonge, die een tijdje de diensten op RTL5 heeft gevolgd, en er daarna een kritische beoordeling over schreef in het ND, 22 feb. 2003)
Afkeer van het begrip ‘zonde’
Het is niet alleen dat Schuller een onevenredig groot accent legt op het belang van positief denken, het is vooral heel kwalijk dat Schuller zich volledig distantieert van wat hij dan noemt ‘negatief denken’. Het Bijbelse begrip ‘zonde’ vindt Schuller uitermate negatief. Hij is zelfs van mening dat nóóit iets onder christelijke vlag gedaan is wat zò vernielend voor de menselijke persoonlijkheid uitpakte als de christelijke strategie om te proberen mensen van hun verloren en zondige staat bewust te maken. Volgens hem is het probleem van de mens niet dat hij te hoog van zichzelf denkt (en zondig is), maar dat hij te mìn van zichzelf denkt.
Een Bijbels-denkend mens zou zeggen dat Schuller dan toch in de knoop moet komen met een aantal bijbelteksten die toch wel degelijk spreken over zonde en oude mens etc. Hoe gaat hij dan bijvoorbeeld om met een tekst als Phil. 2:8, waar de apostel Paulus schrijft dat Jezus Zich vernederd heeft en gehoorzaam is geworden tot de dood? Schullers uitleg is dat Jezus zijn waarde kende, en zijn succes voedde zijn zelfachting. Hij onderging het kruis (slechts) om zijn en onze zelfachting te heiligen. Deze uitdrukking is schokkend.
Duidelijk is dat in Schullers theologie niet de zonde het wortelprobleem van de mens is, maar zijn gebrek aan zelfrespect. De mens is van nature niet slecht (dat was de uitvinding van de 16e eeuwse reformatoren), maar hij is angstig en lijdt onder gebrek aan vertrouwen in eigen kunnen. Onze oer-zonde is de ‘aangeboren onbekwaamheid om onszelf genoeg te respecteren’, schrijft hij in zijn boek de Nieuwe Reformatie. “Noem het een negatief zelfbeeld, maar zeg niet dat de diepste kernvan de menselijke ziel slechtheid is.”
Vanuit dit uitgangspunt is het logisch dat hij ook tot een andere invulling van het begrip bekering of wedergeboorte komt. ‘Bekering’ betekent volgens hem dat mensen hun negatieve zelfbeeld inwisselen voor een positiefe zelfaanvaarding.
Heeeeel en toe kijk ik es naar een dienst op Zedtijd voor Kerken (vorig jaar heb ik er 2 gezien, de tv-uitzending van GODfashion en 1 van een surinaamse gemeente volgens mij.
