De Nieuwe Bijbel Vertaling is een feit.

[sweap]

Lees eens wat Sweap schrijft. Is hij nou opeens dom(mer dan zijn voorvaderen) omdat de NBV vele malen duidelijker voor hem is?

Ik snap het best wel, en volgens mij heb jij ook wel door dat het niets met intelligentie die maken heeft. Maar puur met het feit dat taal verandert in de tijd, en tegenwoordig gaat dat veel sneller dan vroeger... misschien dat de NBV daardoor maar 30 jaar meegaat, het zou kunnen... In ieder geval is het onzinnig om te zeggen: Vroeger snapten ze het dus als we niet dommer zijn geworden kunnen we het nu ook wel snappen. Alsof er in die tijd niets is veranderd wat betreft taal.

Eens met Marnix. (het feit buiten beschouwing gelaten dat sweap niet van het mannelijk geslacht is )

Het heeft echt niets met intelligentie te maken als je de SV niet begrijpt. Ik ken mensen die universitair niveau hebben, en onchristelijk zijn. En zij snappen de SV over het algemeen niet. Misschien als je NEderlands studeert, dat het dan makkelijker is.
Taal verandert gewoon, dus dan moet de Bijbel daarin mee gaan, en ook hertaald worden. Het KAN NIET de bedoeling zijn, dan mensen NIET snappen wat ze lezen.

[Philindertje]

Sommige stukken in de NBV vindt ik niet echt goed vertaald. Daar worden bepaalde gedeelte's gewoon weg gelaten en anders bedoeld dan dat er daadwerkelijk staat!

*omarmt de SV*

?? hoe weet jij nou dat dingen niet goed vertaald zijn in de NBV??? idd... ken je de grondtekst??
veel mensen vergelijken de NBV met de SV... zien dan verschillen... en kraken vervolgens de NBV af, daar zal het wel fout zitten. Maar het kan net zo goed dat de SV het fout heeft!!!
Ik vind de NBV heerlijk leesbaar. Het geeft me veel meer plezier in het bijbellezen. Ik heb m zelf nog niet, maar ik heb bij anderen stukken gelezen. Ik ga m binnenkort aanschaffen.

leesze allemaal!!!

[Riska]

Kijk eens op deze website: http://www.biblija.net/biblija.cgi

en je kunt on-line de hele NBV lezen...

Riska

[sparow]

Sommige stukken in de NBV vindt ik niet echt goed vertaald. Daar worden bepaalde gedeelte's gewoon weg gelaten en anders bedoeld dan dat er daadwerkelijk staat!

*omarmt de SV*

?? hoe weet jij nou dat dingen niet goed vertaald zijn in de NBV??? idd... ken je de grondtekst??
veel mensen vergelijken de NBV met de SV... zien dan verschillen... en kraken vervolgens de NBV af, daar zal het wel fout zitten. Maar het kan net zo goed dat de SV het fout heeft!!!
Ik vind de NBV heerlijk leesbaar. Het geeft me veel meer plezier in het bijbellezen. Ik heb m zelf nog niet, maar ik heb bij anderen stukken gelezen. Ik ga m binnenkort aanschaffen.

leesze allemaal!!!

Klopt..
En daarbij komt dat het NBV al een andere grondtekst als uitgangspunt neemt dan de SV, waar bepaalde regles niet in staan of juist wel of anders.

[Riska]

In de NBV wordt af en toe een verklaring bijgeschreven over waarom de keuze geweest is zoals die was. Men legt verantwoording af. In de NBG staan dingen tussen haakjes - stukken die niet altijd in elke grondtekst voorkwamen.

Riska

[Peter L]

Wij lezen nu vanaf dat de NBV uit kwam daaruit aan tafel. Wij dachten dat het een vertaling zou zijn die makkelijk te lezen en te begrijpen is voor iemand met b.v. dislectie. Maar ondertussen zijn we er wel achter dat het in veel gevallen niet zo is. Onze zoon zit nog net zo te stotteren en snapt er regelmatig niets van. Wij trouwens vinden sommige dingen ook niet beter begrijpbaar vertaald.
Job 37 : 18 kun jij dan als hij de hemelkoepel uithameren,
die zo hard is als een gegoten spiegel?

En zo zijn er nog wel meer plaatsen waarvan wij al hebben gezegd dat deze vertaling niet een verrijking is. Het wordt er regelmatig niet duidelijker op.
Dus ik weet niet of ik nog wel zo blij ben met deze vertaling.

Hedendaags is het, maar niet eenvoudig. En of een kind nu dislecties is of niet - en ik weet niet hoe oud hij is, maar een kind van basisschoolleeftijd zal deze tekst in geen enkele vertaling begrijpen. De bijbel is nu eenmaal niet in kindertaal geschreven. Het boek Job is in het Hebreeuws poëzie. In de NBG51 is dat nauwelijks nog te herkennen, maar in de NBV wel. Pluspunt voor de NBV.

[Peter L]

vanmiddag heeft onze dominee gezegt dat de NBV mischien wel een boek van de duivel was, was zelf een beetje geschokt, ben het daar absoluut niet mee eens, ik lees zelf 'het boek' en de statenvertaling, maar was ook van plan de NBV te kopen.

bij ons in de kerk zijn er wel een heleboel jongeren die de NBV lezen, maar ik heb het gevoel dat er bij ons een beetje een generatie kloof in de kerk is, want het zijn toch meestal de ouderen die commentaar op de NBV hebben.

is dat bij jullie in de kerk ook zo?

Met alle respect voor de dominee, maar wat een onzin! Dat je een vertaling minder goed vindt, ok, maar het getuigd niet bepaald van intelligent en genuanceerd denken, om iets, waar je niet direct gelukkig mee bent "van de duivel" te noemen!

[Peter L]

Het is maar wat je gewoon noemt.

We leven niet mee rin de middeleeuwen hoor ;)

Ik vind de NBV een stuk duidelijker dan de SV... die kan dan best bijbelvast zijn... maar wat heb je daar aan als de zinnen onleesbaar zijn en onbegrijpelijk.

Raar he, dat de ongeleerde mensen van vroeger die lang zoveel kennis niet bezaten dan wij nu (of vergis ik me nu), toch maar 350 jaar lang de statenvertaling hebben gelezen en begrepen. En toen kwam er een nieuwe vertaling en die gaat maar net 50 jaar mee en nu begrijpt men die ook al niet meer en is er weer wat nieuws.
Snap jij dat nou? Ik ga bijna denken dat ik lang zo slim niet ben als mijn voorvaderen ;-)

Hoe je het ook wendt of keert: de taal van de SV is niet van deze tijd en niet toegankelijk voor de ongeoefende lezer. De SV lezen vereist oefening. Niet oefening in de inhoud van de Schrift, maar in de taal van SV. Als je er van jongsafaan mee bent opgegroeid, dan ben je geoefend. En in de voorgaande eeuwen goldt dat voor zeer veel mensen. Maar realiseer je, dat Nederland geseculariseerd is en dat de meeste mensen van God los zijn en niet meer de bijbel lezen. Als je hun een SV geeft, is dat onbegrijpelijk voor hen. Maar de zendingsopdracht geldt nog altijd! Zoals in iedere generatie hebben de christenen van nu ook de opdracht om hun ongelovige generatiegenoten te bereiken met het evangelie. Een bijbelvertaling die een onnodige taalbarrière opwerpt, is daartoe opgeschikt. Ook dit is een reden om blij te zijn met de NBV. Zonder die taalbarrière is de bijbel al moeilijk genoeg!

In de jaren 1917 en 1918 probeerde de Amerikaanse zendeling Cameron Townsend Spaanse bijbels te verspreiden onder de Cakchiquel indianen in Guatemala. Maar hij ontdekte, dat de meesten van hen geen Spaans spraken. En zelfs een spaanssprekende indiaan zei hem: "Als uw God mijn taal niet spreekt, is Hij dan wel echt in mij geïnteresseerd?". In tien jaar tijd leerde Townsend de Cakchiquel taal en vertaalde hij het Nieuwe Testament in het Cakchiquel. Dit was de start van de Wycliffe Bijbelvertalers. In mindere mate geldt dit ook voor onze generatie. De ongeoefende, niet christelijke generatie van nu heeft de bijbel nodig in de taal van nu.

[Riska]

De ongeoefende, niet christelijke generatie van nu heeft de bijbel nodig in de taal van nu.

Helemaal mee eens en wat betreft de wel-christelijke natie kan een nieuwe vertaling buitengewoon verfrissend werken.

Riska

[Boekenlezer]

Wij lezen nu vanaf dat de NBV uit kwam daaruit aan tafel. Wij dachten dat het een vertaling zou zijn die makkelijk te lezen en te begrijpen is voor iemand met b.v. dislectie. Maar ondertussen zijn we er wel achter dat het in veel gevallen niet zo is. Onze zoon zit nog net zo te stotteren en snapt er regelmatig niets van. Wij trouwens vinden sommige dingen ook niet beter begrijpbaar vertaald.
Job 37 : 18 kun jij dan als hij de hemelkoepel uithameren,
die zo hard is als een gegoten spiegel?

En zo zijn er nog wel meer plaatsen waarvan wij al hebben gezegd dat deze vertaling niet een verrijking is. Het wordt er regelmatig niet duidelijker op.
Dus ik weet niet of ik nog wel zo blij ben met deze vertaling.

Job 37:18.

MT:
Tàreqia immo lisjecháqim cheàzá kiri motsáq.

SV:
Hebt gij met Hem de hemelen uitgespannen, die vast zijn, als een gegoten spiegel?

NV'51:
Kunt gij zoals Hij de wolken maken tot een uitspansel,
vast als een gegoten spiegel?

NBV:
kun jij dan als hij de hemelkoepel uithameren,
die zo hard is als een gegoten spiegel?

Ik krijg de indruk dat ze het vermeende wereldbeeld van die tijd in de NBV hebben willen laten doorklinken.
De SV is hier duidelijk de meest letterlijke.
Ik vind dat de NBV hier aan duidelijkheid heeft ingeboet t.o.v. de SV en de NV'51.

[Boekenlezer]

Van de groep die zich kort geleden losmaakte uit de GKV staan ook artikelen op internet te vinden hierover, en wel op http://www.reformanda.nl
Ik moet zeggen dat ik het er niet altijd met de artikelen eens ben. (Zoals dat over 'jou en jij' in artikel 7 vind ik bijv. een tikkie benauwd.)
Al kan ik er op zich wel inkomen dat niet iedereen de NBV ideaal vindt. Welke bijbelvertaling is dat echter wel? Wil je de Bijbel zo perfect mogelijk lezen, zit er niks anders op dan de grondtalen te leren.
Maar voor de volledigheid plaats ik ze ook hier. (Als we toch al bezig zijn, zoals met dat artikel van dr. J. van Bruggen... Zie p.7 van deze discussie.)
Na deze dus 7 artikelen.

[Boekenlezer]

Bijbelvertaling I

T.L. Bruinius
24 nov 2004; jaargang 14 nummer 43

De Nieuwe Bijbelvertaling is uit! Op 27 oktober van dit jaar werd het eerste exemplaar overhandigd aan koningin Beatrix. Al lang van tevoren was dit feestelijk gebeuren aangekondigd. Velen in Nederland en Vlaanderen keken er naar uit. Het Nederlands Bijbelgenootschap had een langdurige en intensieve reclamecampagne gevoerd. De media besteedden veel aandacht aan het verschijnen van die nieuwe Bijbeluitgave. Een feest! En de verkoop overtrof alle verwachtingen. Al in de eerste week van verschijnen waren de eerste tweehonderdduizend exemplaren, op een aantal bijzondere versies na, uitverkocht. Aan een tweede oplage wordt inmiddels gewerkt. Is dat niet geweldig? Zoveel belangstelling voor zo’n prachtig boek? Een nieuwe Bijbeluitgave in hedendaags Nederlands? Voor àlle protestanten en rooms-katholieken? Voor thuis en in de kerk? Er is nog hoop voor Nederland…..

Feest?
Er is ontegenzeglijk veel moois te zeggen over de Nieuwe Bijbelvertaling (hierna NBV). Een enorm werk is voltooid. Een wetenschappelijke prestatie van hoog niveau. Er is veel belangstelling voor, ook buiten kerkelijke kringen, zo merkten we in de boekhandel. De NBV sluit ook beslist beter aan bij het hedendaagse Nederlands dan eerdere vertalingen, zonder platvloers te worden. En de teksten lezen heel gemakkelijk.

“Wie een lamp aansteekt, zet hem niet weg in een donkere nis, maar plaatst hem op de standaard, zodat degenen die binnenkomen het licht kunnen zien. Het oog is de lamp van het lichaam. Als je oog helder is, is je hele lichaam verlicht. Maar als het troebel is, verkeert je lichaam in duisternis. Let dus op of het licht, dat in je is, niet verduisterd is. Als je hele lichaam verlicht is, zonder dat ook maar een deel in duisternis verkeert, dan is het zo licht als wanneer een lamp je met zijn stralen verlicht.” (Lucas 11: 33-36 NBV).
Zomaar een willekeurig stukje uit het Nieuwe Testament. En:

“De HEER spreekt tot mijn heer:
‘Neem plaats aan mijn rechterhand,
ik maak van je vijanden
een bank voor je voeten”.

Uit Sion reikt de HEER u
de scepter van de macht,
u zult heersen over uw vijanden.
Uw volk staat klaar op de dag dat u ten strijde trekt.
Op de heilige bergen, uit de schoot van de dageraad,
komt tot u de dauw van uw jeugd”. (Psalm 110: 1b-3)

Als je zo even een paar stukjes leest merk je al snel dat de tekst heel begrijpelijk is, met een mooi afwisselend woordgebruik en een plezierige en toch ook verheven stijl. Taalkundig zeer verantwoord. Je merkt ook direct het verschil in stijl tussen een rede van de Here Jezus, een lerend gedeelte, en bijvoorbeeld een psalm, een dichterlijk werk. Het is dan ook heel goed te begrijpen dat velen zich door deze nieuwe vertaling erg aangesproken voelen. En daar komt dan nog bij dat de NBV voor een heel breed publiek aanvaardbaar is. Zowel voor de meeste protestantse kerken als voor de rooms-katholieken. En ook Lutherse kerken. Ja, zelfs Joden kunnen zich in de vertaling vinden. En de NBV is evengoed voor Vlamingen als voor Nederlanders. Voor elke doelgroep, zelfs apart voor jongeren, zijn er speciale versies op de markt gebracht. Met of zonder apocriefe boeken. In een eenvoudig kaft of juist in een flitsende verpakking.
De NBV is ook bedoeld voor een breed gebrúik. Voor in de kerk en voor thuis. Voor officiële gelegenheden en voor persoonlijke Bijbelstudie.
Alle reden dus voor een feestelijk onthaal van deze nieuwe vertaling? Alle reden om hem snel in de gezinnen en in de kerken te gaan gebruiken?
Was het maar waar!

Kritiek
Ondanks de vele lovende woorden en de optimistische waarderingen die nu, en ook al tijdens het proces van vertalen, naar voren gebracht zijn, is er ook ernstige kritiek geoefend. Gefundeerde kritiek. Die kritiek heeft in de pers, ook in de kerkelijke pers, in verhouding niet veel aandacht gekregen. Naar onze overtuiging veel te weinig aandacht. Dat zou heel goed iets te maken kunnen hebben met de plaats waar die kritiek vandaan komt. Die komt nl. voor een groot deel uit de behoudende protestantse “hoek”. Uit kringen waar nog altijd veel aandacht is voor de Statenvertaling. En geluiden van die kant, ook al bevatten ze nog zoveel waarheid, zijn in kerkelijk Nederland niet populair. Maar de kritiek is wel fundamenteel.
Ook in onze eigen “oude” kring, binnen de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt, is enige aandacht geweest voor het werk aan de NBV. In het recente verleden, op de generale synoden van Leusden en Zuidhorn, is bezwaar gemaakt tegen gebruik van de vertaling Groot Nieuws in de eredienst. Toen is ook al aangegeven dat een deel van de bezwaren tegen Groot Nieuws ook geldt voor de NBV. En er is af en toe in de pers ook aandacht voor gevraagd. Maar in feite is de kritiek genegeerd. Men wìlde gewoon de NBV. In overeenstemming met de geest van de tijd: hedendaags, gemakkelijk toegankelijk, breed, oecumenisch, taalkundig en literair knap en verantwoord.

We zijn van mening dat er op de NBV veel kritiek is te oefenen en dat er veel vragen bij te stellen zijn. We zien geen reden voor een feestelijke ontvangst in onze kerken. Integendeel. En bij die constatering zouden we het kunnen laten. Maar we menen dat het goed is om de bezwaren tegen de NBV hier te bespreken. Zodat we weten wat de kritiek inhoudt en waaròm we de NBV niet kunnen aanvaarden. Dan kunnen we ook met anderen over de NBV in gesprek.

De kritiek op de NBV betreft een aantal zaken. Aan de volgende willen we in Reformanda aandacht besteden:
• het geloofsvooroordeel;
• interkerkelijkheid en oecumene;
• de gebruikte handschriften;
• de gebruikte vertaalmethode;
• de ontwikkeling en mogelijkheden van de (Nederlandse) taal;
• concordantie (overeenstemming van teksten) in Oude en Nieuwe Testament en verschillende Bijbelboeken;
• de weergave van de namen van de Here;
• U of Gij; u of je;
• mannelijk of vrouwelijk;
• overige zaken;
• een mogelijk alternatief.

In het vervolg gebruiken we af en toe de volgende afkortingen:
NBV = Nieuwe Bijbelvertaling;
SV = Statenvertaling;
NV 1951 = de Nieuwe Vertaling van 1951 die onder ons algemeen in gebruik is.

Geloofsvooroordeel
“Al de Schrift is van God ingegeven, en is nuttig tot lering, tot weerlegging, tot verbetering, tot onderwijzing die in de rechtvaardigheid is; opdat de mens Gods volmaakt zij, tot alle goed werk volmaakt toegerust”. ( 2 Tim. 3: 16, 17; SV).

“Schrijf dan hetgeen gij gezien hebt en hetgeen is en hetgeen na deze geschieden zal”. (Openbaring 1: 19, NV 1951).

“Ik betuig aan een ieder die de woorden der profetie van dit boek hoort: Indien iemand hieraan toevoegt, God zal hem toevoegen de plagen, die in dit boek beschreven zijn; en indien iemand afneemt van de woorden van het boek dezer profetie, God zal zijn deel afnemen van het geboomte des levens en van de heilige stad, welke in dit boek beschreven zijn”.(Openbaring 22: 18, 19).

Als we het woord vooroordeel gebruiken denken we al gauw aan iets negatiefs. We leren al heel jong dat het niet goed is om vooroordelen te hebben. En dan denken we tegenwoordig aan zaken als discriminatie van bepaalde bevolkingsgroepen of het van tevoren al veroordelen van bepaalde kerkelijke groeperingen. Maar we moeten vooroordeel niet verwarren met vooringenomenheid. Soms is een vooroordeel juist noodzakelijk. Een vooroordeel is een overtuiging die vaststaat nog voor we over een bepaalde zaak gaan spreken, schrijven of studeren. En dan is duidelijk dat we als trouwe christenen wel degelijk vooroordelen hebben. Vooroordelen móeten hebben. Geloofsvooroordelen. De zekerheden van ons geloof.
Als we ons bezighouden met Bijbelvertaling, dan zijn een paar van die geloofsvooroordelen heel belangrijk. We gelóven dat de Bijbel het Woord van onze God is. We gelóven dat de schrijvers van de Bijbel door Gods Heilige Geest zijn geïnspireerd. We gelóven dat Gods Woord volkomen betrouwbaar is. God zelf leert ons dat in zijn Woord. En dat geloofsvooroordeel, dat de Bijbel Gods eigen, volkomen betrouwbare Woord is, dat is ons uitgangspunt, dat móet ons uitgangspunt zijn bij alle Bijbelvertaling en Bijbeluitleg. Zonder dat uitgangspunt, zonder daaraan vast te houden, zullen we heel gauw onze menselijke ideeën een plek geven in het vertaalwerk. Mensen die de Bijbel willen vertalen zullen die vaste overtuiging moeten hebben.
Dat geloofsvooroordeel moet er toe leiden om heel voorzichtig en terughoudend te zijn bij het vertalen. Om zo dicht mogelijk bij de oorspronkelijke Hebreeuwse en Griekse tekst te blijven. Dat moet er ook toe leiden dat altijd de trouwe Bijbelgeleerde bij de vertaling het laatste woord heeft, desnoods ten koste van mooi Nederlands. “…. Indien iemand afneemt…….”

Het is bekend dat in het uitgebreide team van wetenschappers dat verantwoordelijk is voor de vaststelling van de tekst van de NBV, dat geloofsvooroordeel grotendeels of geheel ontbreekt. Moderne theologen geloven niet meer in de goddelijke inspiratie en in de onfeilbaarheid van de Schrift. Als we nagaan welke geleerden uit welke kerken en organisaties hebben meegewerkt aan de NBV, dan wordt dat ook meteen duidelijk. O ja, onder de supervisoren, mensen die “meegelezen” hebben en die commentaar mochten geven op het vertaalwerk, zijn wel enkelen van wie we mogen verwachten dat ze uitgaan van het geloofsvooroordeel dat de Bijbel Gods eigen Woord is. Maar ze waren een minderheid.

En dat maakt dat we meteen al, nog voor we de NBV hebben opengeslagen, kritisch moeten zijn. Want hoe kun je Gods Woord getrouw weergeven als je niet gelooft dat de Bijbel inderdaad Gods Woord is? Als je niet volledig gelooft het hele Evangelie?
Het ontbreken van het geloofsvooroordeel wordt ook in de NBV wel duidelijk. Het is voor ons nu niet mogelijk om dat per Bijbeltekst concreet aan te wijzen. Want op de keuze van een vertaling zijn meer zaken van invloed. En het ontbreken van het geloof in de betrouwbaarheid van de Schrift heeft ook weer invloed op de keuze van de gebruikte handschriften en de vertaalmethode, het toelaten van feministische invloeden en andere zaken waar we kritiek op hebben. Het hangt allemaal met elkaar samen. Je proeft het in de inleidende teksten bij elk Bijbelboek. Die zijn heel algemeen en zo geformuleerd dat ook een niet-gelovige lezer zich er in kan vinden.

In een volgend artikel hopen we verder op het onderwerp in te gaan.

[Boekenlezer]

Bijbelvertaling II

T.L. Bruinius
01 dec 2004; jaargang 14 nummer 44

De vorige keer hebben we aangegeven dat er over de NBV, naast veel goeds, ook heel veel kritiek is te geven. Eén van de eerste kritiekpunten betreft het ontbreken van een geloofsvooroordeel bij heel veel, zo niet de meeste theologen en taalkundigen die zich met het vertalen hebben beziggehouden. Het ontbreken van het geloof in de betrouwbaarheid en volkomenheid van heel Gods Woord heeft invloed op de keuze van de gebruikte handschriften, de keuze van de vertaalmethode en op de uiteindelijke inhoud. Dat kan niet anders. We vervolgen nu onze bespreking.

Interkerkelijkheid en oecumene
De NBV wordt heel nadrukkelijk gepresenteerd als interkerkelijk. De vertaalteams van de NBV werden begeleid door een begeleidingscommissie van deskundigen uit “meer dan twintig kerken en geloofsgemeenschappen in Nederland en Vlaanderen”. Inderdaad interkerkelijk. De NBV is dan ook in verschillende versies te krijgen: standaard, zonder apocriefe boeken. Maar ook mèt apocriefe boeken. En dan is er nog weer verschil m.b.t. de plaats van die apocriefe boeken. Aan iedereen is gedacht. Maar de inhoud van de NBV is voor iedereen gelijk. Dat betekent dat die inhoud uiteindelijk ook voor al die kerken en genootschappen bestemd is. Ze hebben er ook allemaal invloed op gehad. En daar ligt toch een stuk moeite.
Het verschijnen van de NBV past in het oecumenisch streven van deze tijd. Het streven om allerlei kerken en kerkgenootschappen één te laten zijn. Nu is op zich dat streven naar eenheid van kerken een goede zaak, en zelfs geboden op grond van de Bijbel. Maar we weten toch ook heel goed dat het oecumenisch streven van al die kerken om ons heen niet gegrond is op die Bijbelse opdracht. Men zoekt niet de eenheid op grond van de waarheid. Nee, want dan komt die eenheid er niet. Omdat in die twintig kerken en genootschappen over de volle breedte die waarheid al lang is losgelaten en ieder de waarheid op eigen manier invult. Zo is die oecumene een valse oecumene. Geen eenheid op grond van Bijbel en geloof maar juist op grond van vrijheid en elkaar niet binden aan de Schriftuurlijke Waarheid.
De NBV past helemaal, en dat willen de uitgevers ook, in het beeld van deze verkeerde oecumene. Een echt interkerkelijke vertaling. Waar alle in de begeleidingscommissie vertegenwoordigde kerkgenootschappen zich in kunnen vinden. Dat zijn, behalve een groot aantal protestantse kerken, ook de Lutherse kerken en de Rooms-Katholieke Kerk. Zelfs Joden kunnen zich vinden in de vertaling. Hij wordt breed gedragen.

Niet onafhankelijk
Dat kan op het eerste gezicht heel aantrekkelijk lijken. Eén Bijbelvertaling van en voor iedereen! Net als indertijd, in de zeventiende eeuw, de Statenvertaling. Samenbindend. Een Bijbelvertaling boven verdeeldheid. Maar we moeten ons niet vergissen. Interkerkelijk betekent niet onafhankelijk. Het betekent niet dat de vertalers zich alleen maar gebonden wisten aan de oorspronkelijke tekst en verder nergens rekening mee hoefden houden. Nee, het houdt in dat dus ook rekening gehouden moest worden met de verschillende opvattingen in al die kerkgenootschappen. Voor het overgrote deel kerkgenootschappen waar Gods Woord al lang niet meer veilig is. Interkerkelijk vertalen lijkt neutraal maar is het niet, omdat de binding aan geloof en belijdenis ontbreekt. Een interkerkelijke vertaling kan niet anders dan een moderne vertaling zijn, niet alleen taalkundig maar ook naar de inhoud, naar de keuzes die men gemaakt heeft. Niet een zo nauwkeurig mogelijk in het Nederlands weergeven van wat er in de oorspronkelijke tekst staat maar die tekst geschikt makend voor onze tijd. Al vertalend aanpassend aan wat de mens vandaag wil. Anders kun je geen interkerkelijke vertaling op deze manier, zo breed gedragen, tot stand brengen. Dan zou de doelgroep veel en veel kleiner zijn en niet meer interessant. De gekozen vertaalmethode maakt dat aanpassen mogelijk. Daar komen we nog op terug. En de invloeden van de moderne theologie is in de NBV dan ook heel goed te proeven. We denken alleen maar aan het op meerdere plaatsen wegvertalen van klassieke, in kerk en theologie altijd gebruikte termen als genade en bekering. Aan de keuze om de naam van onze God nog maar op één manier weer te geven. Aan het in de evangeliën steeds gebruiken van het woord Messias i.p.v. Christus, zoals er werkelijk staat. Aan het vervangen van “broeders” door “broeders en zusters”. Aan het op heel veel plaatsen verzwakken van de zeggingskracht van Bijbelteksten door te knippen in zinnen, voegwoorden weg te laten en i.p.v. letterlijk te vertalen de bedóeling (!) van een tekst weer te geven.
O ja, er zijn ook best plaatsen te vinden waar de NBV een betere vertaling biedt dan de onder ons gebruikelijke vertaling (NV 1951). Maar op wezenlijke punten, die belangrijk zijn voor een goed begrijpen van Gods Woord, voor de inhoud van ons geloof, heeft de moderne theologie haar invloed doen gelden.
De interkerkelijkheid van de NBV leidt dus tot een belangrijk bezwaar tegen de vertaling.

Gebruikte handschriften
Bij het vertalen van de Bijbel willen de wetenschappers graag uitgaan van de oorspronkelijke tekst. De originele Hebreeuwse en Griekse Bijbeltekst. Want dat zijn de talen waarin de Bijbel oorspronkelijk is geschreven. Met nog een paar stukjes in het Aramees. Dat waren de talen die door het volk van God gebruikt werden toen de Here zijn Woord deed opschrijven. Nu zijn die allereerste teksten er al lang niet meer. Wel hebben we een groot aantal, om het zo maar eens te zeggen, kopieën. Maar dan moeten we niet denken aan kopieën zoals we die tegenwoordig kennen: exacte weergaven van het origineel. Voordat in de vijftiende eeuw de boekdrukkunst werd uitgevonden werden de Bijbelboeken steeds overgeschreven met de hand. Vandaar de naam “handschriften”. En die overgeschreven Bijbelboeken werden zelf ook weer overgeschreven. En weer, en weer.
U kunt zich voorstellen dat bij dat overschrijven soms foutjes werden gemaakt. Die foutjes kwamen dan in een volgende kopie ook terecht. Ja, hoe verder je van het origineel vandaan komt, hoe groter de kans op overschrijffouten. Daarom streven Bijbelvertalers ernaar om zoveel mogelijk de oudste bekende handschriften te gebruiken.
Maar er komt nog iets bij. Wat in onze tijd gebeurt, kwam ook al honderden jaren geleden voor. Soms werd een deel van de Bijbel gewoon heel erg slordig overgeschreven. Of men liet, misschien onder invloed van de cultuur van de tijd, of onder invloed van een dwaalleer, woorden weg. Men voegde woorden toe of veranderde ze. Daar zijn voorbeelden van. Er is echt niets nieuws onder de zon.
Dat betekent dat niet alle oude handschriften even betrouwbaar zijn.
Bij het Bijbelvertalen moet daarom gebruik gemaakt worden van de oudste betróuwbare handschriften.

Betrouwbaarheid
Het is niet zo dat die betrouwbaarheid niet is vast te stellen. Wanneer heel veel oude handschriften dezelfde tekst hebben kun je er in redelijkheid van uit gaan dat ze goed zijn overgeschreven en een betrouwbaar uitgangspunt vormen voor het vertalen. Wanneer een groepje handschriften echter onderling allerlei verschillen heeft, belangrijke verschillen soms, dan kunnen we concluderen dat die handschriften niet geheel betrouwbaar zijn. Het is goed om ze wel te bekijken maar ze kunnen niet het uitgangspunt zijn voor de vertaling. Ook de herkomst en de leeftijd van een handschrift kan een belangrijke aanwijzing zijn voor de betrouwbaarheid. Het is heel interessant om eens na te gaan welke handschriften er allemaal zijn en hoe hun geschiedenis is. Maar we beperken ons hier tot korte hoofdlijnen. En dan zijn er twee groepen handschriften te onderscheiden: de zgn. Byzantijnse teksten en de Alexandrijnse teksten. De Byzantijnse teksten stammen vooral uit wat nu Syrië is, uit de omgeving van Antiochië, en zijn van daaruit verder verspreid. Ze zijn erg oud, vaak uit de derde eeuw na Christus. Een kenmerk van die handschriften is o.a. dat er tussen de verschillende kopieën in verhouding weinig verschillen zijn. Er zijn blijkbaar weinig fouten gemaakt bij het overschrijven.
De Alexandrijnse teksten hebben hun oorsprong in Alexandrië, in Egypte. Alexandrië was in de eerste eeuwen na Christus een centrum van wetenschap, van heidense, Griekse wetenschap. De Alexandrijnse teksten vertonen heel veel onderlinge verschillen. Alleen al in de Evangeliën meer dan 3000! Bijbelwetenschappers menen in de teksten niet alleen schrijffouten maar ook invloeden van de Griekse filosofie te bespeuren.
Vele eeuwen lang heeft dan ook een meerderheid van Bijbelgeleerden, theologen en vertalers gebruik gemaakt van de Byzantijnse teksten. Die werden het meest betrouwbaar geacht. Ze worden dan ook genoemd de “meerderheidstekst”. De Alexandrijnse tekst werd dan de “minderheidstekst”. O.a. onze Statenvertaling is gebaseerd op de meerderheidstekst.
Tot in de jaren tachtig van de negentiende eeuw is die meerderheidstekst de norm geweest. Maar zo rond achttientachtig kwam er een omslag. Vanaf die tijd kozen Bijbelwetenschappers in grote getale voor de minderheidstekst als basis voor het vertalen. Zonder heel duidelijke onderbouwing. Juist ook in die tijd begonnen in de Bijbelwetenschap de vrijzinnigheid en de schriftkritiek een grote invloed te krijgen. En we kunnen gerust constateren dat dit geen toeval is. Er is een duidelijk verband.
Voor die tijd werd de minderheidstekst vooral gebruikt voor verschillende Rooms-Katholieke Bijbelvertalingen (ook dat zegt toch iets). Na die tijd gebruikten en gebruiken vrijwel alle vertalers de minderheidstekst. Ook de door ons gebruikte Nieuwe Vertaling uit 1951 is helaas op die handschriften gebaseerd. Geen wonder dus dat in het verleden predikanten vaak in de preek uit andere vertalingen, bijv. uit de Statenvertaling, citeerden.
Onze conclusie moet dan ook luiden dat de NBV gebaseerd is op onbetrouwbare handschriften. Dat betekent niet dat dus alles fout is maar er is wel veel aanvechtbaar.

Een volgende keer hopen we verder te schrijven over de NBV.

[Boekenlezer]

Bijbelvertaling 3

T.L. Bruinius
08 dec 2004; jaargang 14 nummer 45

In ons vorige artikel over Bijbelvertaling hebben we het gehad over interkerkelijkheid en oecumene, en over de keuze van de handschriften die aan de NBV ten grondslag liggen. We zagen dat die keuze verband houdt met schriftkritiek en dat de gekozen handschriften niet betrouwbaar zijn. Dat betekent dat in de NBV veel aanvechtbaar is. Tussen de regels door constateerden we dat ook de onder ons gebruikte NV1951 op die onbetrouwbare handschriften is gebaseerd. In dit nummer willen we iets vertellen over vertaalmethoden. We denken dat ook enig inzicht in vertaalmethoden van belang is bij het beoordelen van de NBV. En trouwens van alle vertalingen.


Vertaalmethoden
Er bestaan verschillende methoden om de Bijbel te vertalen. Ze zijn te onderscheiden in een viertal typen. De idiolecte of letterlijke vertaling, de formeel-equivalente of concordante vertaling, de dynamisch-equivalente vertaling en de functioneel-equivalente vertaling. We zullen ze alle vier bespreken, met de nadruk op de laatste. We menen dat de keuze voor een vertaalmethode, net als de keuze voor bepaalde handschriften, niet los kan worden gezien van het geloofsvooroordeel. Zij die zeggen te geloven in de betrouwbaarheid van heel Gods Woord, en die zich volkomen willen houden aan Schrift en belijdenis, zullen voor een andere vertaalmethode kiezen dan de vrijzinnige of ongelovige Bijbelwetenschapper of taalkundige.

Idiolecte of letterlijke vertaalmethode
Hierbij gaat het om heel letterlijke vertalingen. Woord voor woord wordt overgezet. Daarbij wordt verder gewoon de grammatica, de woord- en zinsbouw van de oorspronkelijke taal gevolgd. Dat is een beetje vreemd. Een taal bestaat niet alleen uit woorden maar ook uit taalregels. Hoe spel je de woorden? Hoe maak je van een enkelvoud een meervoud? Maak je verschil tussen mannelijke en vrouwelijke woorden? Hoe maak je van een zelfstandig naamwoord een bijvoeglijk naamwoord? Wat gebeurt er als je van een stellende zin een vraagzin maakt, behalve dat je er een vraagteken achter plakt? Hoe moet de volgorde van de woorden in een zin zijn? Als je vertaalt van de ene taal naar de andere, dan moet je ook die verschillende taalregels in rekening brengen. Anders ontstaat er iets heel nieuws: woorden uit de ene taal, gebruikt in de taalregels van de oorspronkelijke taal. In de idiolectische methode gebeurt dat dan ook. Daardoor ontstaat er een heel eigen geheel. Maar het is geen Nederlands. Af en toe heeft zo’n vertaling een heel sterke zeggingskracht maar ook vaak is het heel vervreemdend en wordt de lezer in verwarring gebracht. Iemand die goed thuis is in Hebreeuws en Grieks zal er misschien niet zoveel moeite mee hebben maar iemand die alleen het Nederlands beheerst kan er niet goed mee uit de voeten. Interessant om er eens bij te hebben maar niet geschikt om te gebruiken in kerk en gezin.
Dergelijke vertalingen worden dan ook vooral gebruikt voor studiedoeleinden en verschijnen meestal in een heel kleine oplage.

Formeel-equivalente of concordante methode
De gebruikers van deze methode willen ook zo dicht mogelijk bij de oorspronkelijke tekst blijven. En waar dat kàn letterlijk vertalen. Uit gelovige eerbied voor het Woord van God. Maar tegelijk willen ze ook goede Nederlandse zinnen maken. De Bijbelvertaling moet wel leesbaar zijn in de Nederlandse taal. Ze blijven heel dicht bij de oorspronkelijke tekst maar maken wel goedlopende en begrijpelijke zinnen. Zodat de boodschap van de Bijbel, anders dan bij de idiolecte methode, toch goed overkomt. Equivalent betekent gelijkwaardig. Gelijk van betekenis. Formeel-equivalent wil dan zeggen: vanwege het eigene van de Nederlandse taal kunnen we niet altijd letterlijk vertalen maar we kiezen dan voor een woord, een begrip, een zin, met dezelfde betekenis. We gaan niet interpreteren of inlezen maar laten zo het Bijbelwoord gewoon staan.
Deze vertaalmethode wordt ook wel “concordante methode” genoemd. Concordant betekent overeenstemmend. Het wil zeggen dat een woord uit de grondtekst op alle plaatsen waar dat woord voorkomt overeenstemmend wordt vertaald. Voor een bepaald woord dat in Genesis voorkomt maar ook in de Evangeliën en ook in één van de brieven wordt dan steeds ook in het Nederlands hetzelfde woord gebruikt. Dat maakt het mogelijk om te zien dat bijv. in het Nieuwe Testament veel teksten uit het Oude Testament geciteerd worden. Schrift met Schrift vergelijken blijft mogelijk, ook voor de Bijbellezer die geen Hebreeuws en Grieks beheerst.
Niet altijd kan dat. Bepaalde zegswijzen en bepaalde synoniemen en tegenstellingen in een taal kùn je gewoon niet letterlijk vertalen. Omdat dan juist de betekenis weer verloren gaat.
Belangrijk is ook dat in deze methode niet de taal en de taalkundige het laatste woord heeft maar de gelovige Bijbelkenner. Als het niet anders kan wordt soms een wat afwijkend Nederlands geaccepteerd, hoewel het minder fraai is, om de juistheid van de vertaling te behouden.
O.a. de Statenvertaling is vertaald volgens het formeel-equivalente of concordante principe. Waar dat niet helemaal lukte of waar de vertaling toch onzekerheden opleverde werd dat door de vertalers uitgelegd in de kanttekeningen. Dat is één van die mooie dingen aan de Statenvertaling. Die moet je eigenlijk ook altijd gebruiken mèt de kanttekeningen.
Op die manier levert de formeel-equivalente methode, wanneer ook de juiste handschriften gebruikt worden, een zeer betrouwbare vertaling op. Ook de NV1951 is volgens deze methode vertaald maar gaat uit van de minderheidsteksten, de minder betrouwbaar geachte handschriften van m.n. de teksten van het Nieuwe Testament, in het Grieks.

Dynamisch-equivalente methode
Ook de benaming voor deze methode heeft het woord equivalent, gelijkwaardig, in zich. Maar dat is hier niet hetzelfde als bij de vorige methode. Niet voor niets gaan het woord “dynamisch” er aan vooraf. Dynamisch wil zoveel zeggen als bewegend, in beweging zijn, veranderend, wisselend. En dat geeft al aan wat één van de kenmerken van deze methode is: niet altijd worden dezelfde woorden en zinnen op dezelfde manier vertaald. Dat is wisselend. Dat hangt af van de bedoeling van de tekst. De “doeltaal”, in ons geval het Nederlands, hoeft niet gelijk te zijn aan de “brontaal”, de oorspronkeljke taal. Er wordt niet gestreefd naar zo dicht mogelijk bij de oorspronkelijke tèkst te blijven maar zo dicht mogelijk bij de oorspronkelijke bedóeling. En dat is totaal iets anders. Het gaat er niet om dat de Bijbellezer van vandaag een zo letterlijk mogelijke vertaling in handen krijgt maar dat de lezer de bedóeling van het Bijbelwoord kan begrijpen, zodat hij op dezelfde manier kan reageren als de allereerste lezers of hoorders. Met opzet accentueren we deze ziin omdat hier het grote gevaar, het verkeerde van deze methode zichbaar wordt. Bij de bespreking van de vierde vertaalmethode komen we er nog op terug.
De grote vraag is: wat is de betekenis van een woord, een tekst, een hoofdstuk? Dat kun je alleen vaststellen door te gaan analyseren en uitleggen. Dat is meer dan vertalen. Eerst moet de betekenis vaststaan en dan pas kan het Nederlandse equivalent worden gezocht. De dynamisch-equivalente methode is dus eigenlijk uitleggend vertalen, bijna parafraserend. Ook al wordt dat door velen ontkend. En hier blijkt ook weer de invloed van het wel of niet Gods Woord aanvaarden zoals de Here zelf dat geopenbaard heeft. De dwalende en ongelovige theoloog geeft een andere uitleg dan de trouwe gelovige uitlegger.
De dynamisch-equivalente methode heeft, zo wordt beweerd, wel degelijk een Bijbelse basis. Men gaat daarbij uit van het wonder van de menswording van Christus. Het Woord, zo, lezen we in Johannes, is vlees geworden. Dus, zo redeneert men dan, het Woord is vlees geworden in díe tijd. In die cultuur. In die historische situatie. Maar onze tijd, onze cultuur, onze historische situatie is een andere. Het Woord dat vlees werd zou in onze tijd een ander woord zijn, zo zou je kunnen concluderen. Het is tijd- en cultuurgebonden. Wij zijn in onze tijd en cultuur niet meer in staat het Woord te begrijpen. En daarom moet de vertaler het Bijbelwoord als het ware opnieuw afstemmen. Afstemmen op de mens van vandaag. En daarom moet de bedoeling van de tekst weergegeven worden.
Wel, het mag duidelijk zijn dat op deze manier ontoelaatbaar met de Bijbel wordt omgegaan. Deze methode is volkomen tegengesteld aan de formeel-equivalente methode. Men laat het Woord niet staan maar past het aan naar menselijk inzicht. Niet wat God bedoelde maar wat de mens als bedoeling wil zien wordt de norm. En dan kan het in de praktijk wel zo zijn dat er toch heel mooie en goed vertaalde gedeelten te vinden zijn in zo’n vertaling maar over het geheel genomen is zo’n vertaling volkomen onbetrouwbaar en ongeschikt voor gebruik in huis en in de kerk. Je kunt er je geloof niet op bouwen.
O.a. Groot Nieuws is zo’n dynamisch-equivalente vertaling.

Functioneel-equivalente methode
Deze laatste methode die we bespreken is eigenlijk een aangepaste dynamisch-equivalente methode. Op de dynamisch-equivalente methode is nogal wat kritiek uitgebracht. Die kritiek probeert men in deze methode te ondervangen. Of dat gelukt is?
In de functioneel-equivalente methode wil men enerzijds zo dicht mogelijk bij de oorspronkelijke tekst blijven. Maar aan de andere kant wil men recht doen aan de functie van de tekst. De gelezen Bijbeltekst moet dezelfde functie hebben als de oorspronkelijke tekst. Niet de oorspronkelijke bedoeling staat dus centraal maar de oorspronkelijke functie. De tekst moet zo vertaald worden dat in de vertaling de tekst weer dezelfde functie krijgt. Als je daarover leest blijft het een beetje vaag. Wat wordt nu precies bedoeld? Het lijkt een positieve bijstelling, alsof nu niet meer de lezer en zijn cultuur centraal staan bij het vertalen maar de tekst zelf.
Deze methode is o. gebruikt voor de NBV, de Nieuwe Bijbelvertaling. We moeten hierbij wel bedenken dat het Nederlands Bijbelgenootschap zelf andere woorden gebruikt voor deze vertaalmethode: brontekstgetrouw en doeltaalgericht. Maar het is in wezen hetzelfde.
Een kenmerk van deze methode is dat er veel aandacht is voor weergeven van de verschillende soorten tekst: gaat het om een verhalend gedeelte of om een kroniek? Is het een profetisch woord of een gedicht? Is het een brief of een uitleg van de Wet? Is het oorspronkelijk geschreven in eenvoudige taal of zijn verheven, gewijde woorden gebruikt? Wat is de “couleur locale”? Wat is de “sfeer”? Het literaire aspect is heel belangrijk. En u voelt wel aan, dat bergt het gevaar in zich dat de taalwetenschap de overhand krijgt boven de Bijbelwetenschap. Want ook als je deze vragen stelt ben je bezig met interpretatie, met uitleg. Het gaat om zaken waar je als wetenschapper over kunt verschillen. Doeltaalgericht gaat heersen over brontekstgetrouw.
Ook is een kenmerk van deze methode het zgn. “inclusief vertalen”. Inclusief vertalen wil zeggen dat, als je een woord gebruikt waar je iets mee bedoelt met een bredere betekenis, je niet dat woord letterlijk vertaalt, maar een woord zoekt waar die bredere betekenis in uitkomt. Met een voorbeeld wordt dat wel duidelijk. Als in de brieven van de apostelen in de aanhef gesproken wordt van “broeders”, dan is wel duidelijk, zo meent men, dat de hele gemeente wordt aangesproken. En dat dus bedoeld wordt “broeders en zusters”. De apostelen gebruiken het woord “broeders” alleen vanwege de cultuur van hun dagen. Dus wordt dat redelijk consequent vertaald met “broeders en zusters”. Dat is inclusief vertalen. In feite wordt daarmee de Bijbeltekst toch tijdgebonden verklaard.
Eveneens belangrijk is dat in deze vertaalmethode ook het concordant vertalen is losgelaten. Hetzelfde woord in de grondtekst wordt niet steeds zoveel mogelijk op dezelfde manier vertaald. Dat is afhankelijk van de functie. En daarmee worden lijnen en begrippen in de Bijbel wegvertaald en gaat er veel verloren. Schrift met Schrift vergelijken wordt, net als trouwens bij de dynamisch-equivalente methode, sterk bemoeilijkt.

Menselijke uitleg wordt ook hier belangrijker dan Gods Woord gewoon laten staan. Vrijzinnigheid en schriftkritiek krijgen alle kansen. We zien dan ook tussen de dynamisch-equivalente en de functioneel-equivalente methode geen principieel verschil. Hoogstens een gradueel verschil. Vertalen volgens deze methode levert eveneens een onbetrouwbare en onbruikbare vertaling op. Gelovige Bijbelwetenschappers en taalkundigen zullen voor een andere methode moeten kiezen.

[Boekenlezer]

Bijbelvertaling 4

T.L. Bruinius
15 dec 2004; jaargang 14 nummer 46

In ons vorige artikel over Bijbelvertaling hebben we het gehad over vertaalmethoden. Daarbij kwamen we tot de conclusie dat de methode die gebruikt is voor de NBV alle ruimte biedt voor vrijzinnigheid en schriftkritiek. En dus leidt tot een onbetrouwbare en onbruikbare vertaling. We willen nu iets zeggen over hedendaags Nederlands en de problemen die het oplevert als je wilt vertalen in echt hedendaags Nederlands.

Hedendaags Nederlands
De NBV is bedoeld als een Bijbelvertaling in de taal van deze tijd. De vertalers “hebben geput uit de volle breedte van de Nederlandse taal, zoals die wordt geschreven in het Nederland en Vlaanderen van de laatste decennia van de twintigste en de eerste jaren van de eenentwintigste eeuw. Nadrukkelijk modieus en archaïsch Nederlands is daarbij vermeden. Traditionele Bijbelse termen en begrippen zijn gebruikt voorzover ze geen extra barrières opwerpen voor lezers die niet vertrouwd zijn met oudere Bijbelvertalingen”. Zo zegt de uitgever, het Nederlands Bijbelgenootschap zelf, in de verantwoording, achterin de uitgave van de NBV.
Daar zijn verschillende opmerkingen over te maken. Positief is dat de vertalers zich niet hebben laten verleiden tot gebruik van de hedendaagse òmgangstaal. Immers, de gewone omgangstaal, de taal die je op straat, op school, op het werk, om je heen hoort, wordt tegenwoordig gekenmerkt door ruwheid, platheid en een beperkte woordenschat. Een vertaling in hedendaagse omgangstaal lijkt ons dan ook onmogelijk. Gelukkig hebben de vertalers gekozen voor een waardig gebruik van de Nederlandse taal.

Degeneratie
Toch kunnen we met de gekozen vertaling niet blij zijn. Archaïsch Nederlands is vermeden. Archaïsch wil zeggen ouderwets, niet meer bruikbaar, iets van een andere tijd. En daar ligt weer een moeite. Talen zijn niet statisch. Ze liggen niet vast. De meeste talen zijn steeds in verandering. Dat is duidelijk. Dat geldt ook voor het Nederlands. Wij spreken en schrijven nu heel anders dan onze voorouders in de Middeleeuwen. Trouwens, in die tijd was er nog helemaal geen sprake van één Nederlandse taal. Wat nu ons Nederlands is, is afkomstig van het dialect dat in de zestiende eeuw gesproken werd in het zuiden van Holland, door de wat meer ontwikkelde mensen. Door het gebruik van die taal voor de Statenvertaling en daarnaast in allerlei boeken, geschriften en officiële stukken (Holland was het belangrijkste gewest en overheerste de andere gewesten in culturele zaken) veranderde dat dialect langzamerhand in het Algemeen Beschaafd Nederlands. En dat proces van verandering gaat nog steeds door.
Maar ook de verandering van de taal is niet een neutraal gebeuren. Als je de taal uit bijv. de zeventiende eeuw vergelijkt met de onze, dan kun je constateren dat die verandering niet zonder meer positief is. Dan is zichtbaar dat onze taal nogal gedegenereerd is. Degeneratie wil zeggen achteruitgang in ontwikkeling. Het Nederlands is eenvoudiger geworden maar tegelijk armer. Veel woorden met een rijke inhoud worden niet meer gebruikt. O ja, de woordenlijst van de Nederlandse taal wordt ieder jaar met enkele duizenden uitgebreid. Maar daar zijn heel veel woorden bij die oorspronkelijk geen Nederlands zijn maar bijv. uit het Engels overkomen. Het zijn ook heel veel woorden die het stempel dragen van onze materialistische en consumentistische tijd. Veel woorden die te maken hebben met computergebruik. Daarmee willen we zeggen dat toename van het aantal woorden niet zonder meer een verrijking betekent van de taal. Door gebruik van nieuwe woorden gaan oude juist verloren.

Die degeneratie is ook zichtbaar in het gebrúik van veel woorden. In de loop van de tijd is de betekenis van veel woorden veranderd. Juist als we spreken over de vertaling van de Bijbel is dat heel belangrijk. Een heel duidelijk voorbeeld is het woord “zonde”. Een woord dat zeker nog behoort tot de hedendaagse taal. Het wordt gebruikt in de zin van jammer, niet heel ernstig maar toch wel vervelend. Een foutje. Maar dat is niet de oorspronkelijke betekenis. De oorspronkelijke betekenis heeft te maken met een misdaad, met schending van de verhoudingen. In Bijbelse zin is zonde dan het schenden van de verhouding met God, het breken van zijn verbond, het revolutionair en eigenzinnig ingaan tegen zijn geboden. Zonde maakt schuldig. En zonde kan alleen worden uitgewist door het bloed van onze Here Christus. Er wordt wel gezegd dat er bij Gereformeerden zo weinig zondebesef gevonden wordt. Een van de oorzaken zou wel eens kunnen zijn het veranderde gebruik van dat woord. Nu wordt in de NBV het woord zonde gelukkig nog wel gebruikt. We halen het hier aan omdat het een voorbeeld is van degeneratie van de taal dat iedereen kan herkennen. Een woord met een belangrijke en veelzeggende inhoud is verworden tot een onbelangrijk bijwoordje.
Maar een woord als “genade” is wel op een aantal plaatsen in de NBV “wegvertaald”. Dat is ook zo’n woord. Genade wordt nog wel gebruikt. Als kinderen met elkaar spreken. In spannende boeken. In de krant soms. Vragen om genade betekent dan zoiets als: laat me los, laat me gaan. Terroristen kennen geen genade, zo lees je soms. En bedoeld wordt dan dat ze onschuldige mensen wreed behandelen en vermoorden.
Maar genade betekent juist dat je wèl schuldig bent maar dat de straf je wordt kwijtgescholden. Ja, je bent des doods schuldig maar je raakt niet alleen de straf kwijt, nee, het wordt gerekend alsof je dat kwaad nooit had gedaan maar integendeel juist het goede! In de Bijbel verwijst het woord genade altijd naar de liefdevolle vergeving door het offer van Christus. Naar herstel van de verhouding met de Here doordat Christus de schuld op zich nam. En genade kan dan ook de betekenis krijgen van het schenken van al Gods weldaden aan de zijnen.
Voorbeelden? In Numeri 11: 11 vraagt Mozes aan de Here, als het volk Israël woedend is omdat er geen vlees is: “Waarom heb ik geen genade gevonden in uw ogen?” (NV1951). Dat is een zware beschuldiging in de richting van de Here. Eigenlijk zegt Mozes: waarom wilt U mij mijn schuld aanrekenen, waarom onthoudt u mij uw weldaden, waarom wilt U mij doden? In de NBV luidt de tekst: “Waarom doet u uw dienaar dit aan?” Nu kun je de woorden van Mozes zo samenvatten. Maar het stáát er niet. Het is een interpretatie. En het is een heel stuk armer omdat de verwijzing naar Gods genade weg is. Een ander voorbeeld is Jeremia 31: 2: “Zo zegt de HERE: Het volk der ontkomenen aan het zwaard vond genade in de woestijn, …. “ (NV1951) Maar in de NBV lezen we: “Dit zegt de HEER: In de woestijn kreeg ik Israël lief, het volk dat aan vernietiging ontkomen was,….” De verwijzing naar dé verlossing is verdwenen. Voor alle duidelijkheid: ook in de Statenvertaling vinden we op beide plaatsen wel het woord genade. (En let u ook vast eens op het gebruik van hoofdletters in de teksten van de NBV, we hopen daar later nog op terug te komen).
Overigens wordt op veel andere Bijbelplaatsen het woord genade nog wel gebruikt in de NBV; we willen niet de indruk wekken dat het woord helemaal verdwenen is.

Maar veel andere woorden met een rijke inhoud zijn wèl verdwenen uit de NBV. Een van onze bronnen noemde het volgende rijtje, gebaseerd op een snelle steekproef: goedertieren, goedertierenheid, heerlijkheid, heil, ongerechtigheid, welbehagen, zalig en zaligheid. Blijkbaar zijn deze termen “archaïsch”, verouderd. Of ze hinderen mensen die niet zo in de Bijbel thuis zijn in een goed begrijpen van de Bijbel. In het eerste deel van “Werk in uitvoering”, waarin proeven van de NBV werden vrijgegeven, lazen we dat veel woorden en begrippen bepaald zijn door traditie. Tja, als dat het oordeel is, dan kun je inderdaad gemakkelijk zulke woorden laten vervallen.

Denken en begrijpen
De meeste mensen denken in taal. We staan daar meestal niet bij stil. Maar het is een gegeven. Mensen die minder in taal denken en meer in beelden hebben vaak veel problemen bij het leren. Denken verloopt in taal. Om allerlei dingen en gebeurtenissen te kunnen begrijpen, om er over na te kunnen denken, heeft een mens taal nodig. Zonder taal zijn veel zaken niet te begrijpen. Hoe groter de woordenschat, hoe beter, hoe abstracter ook, kunnen mensen denken, begrijpen, uitleggen. Als er woorden verdwijnen en er komt niet een echt vervangend woord voor in de plaats, dan zal op de duur ook de zaak die door het woord wordt aangeduid, verdwijnen. Of op z’n minst aan inhoud en betekenis verliezen. (Kent u het boek “1984” van George Orwell? Hoewel een roman, is het heel leerzaam op dit gebied. Ook fervente communisten hebben zich in het verleden met dit soort zaken beziggehouden. Ze wisten heel goed: als je de taal verandert, verander je het denken van de mensen). Veranderingen in de taal kunnen er toe leiden dat uiteindelijk mensen anders gaan denken. De ontwikkeling van het Nederlands heeft er toe geleid dat veel Bijbelse woorden, die deel uitmaken van de woordenschat waarmee we ons geloof inhoud geven, ouderwets zijn geworden. Een Bijbelvertaling die aan die ontwikkeling tegemoet komt, doet mee aan die verarming. De rijkdom van het geloof wordt aangetast als mensen hun geloof baseren op zo’n vertaling, zo zijn wij van mening. Het geloofsdenken wordt aangetast. Wil je getrouw Gods Woord weergeven, dan zul je er niet aan ontkomen toch een aantal van die, door de moderne mens tot archaïsch verklaarde woorden, te handhaven. En dat is niet erg. Bijbellezen kun je leren. Wie meent dat de mens van tegenwoordig, de jéugd van tegenwoordig, dat niet meer kan, zit er volkomen naast. De vraag is of de mens van vandaag nog wìl leren.

En bij dit alles moeten we ons goed realiseren dat er één is die heel graag wil dat ons denken over God verduisterd wordt. Eén die heel graag wil dat we de woorden voor ons geloof niet meer tot onze beschikking hebben. De satan maakt graag gebruik van de degeneratie van heel de schepping, van de cultuur van de mensheid, van de taal ook.

Vervreemd van God
En dat brengt ons op het gegeven dat onze wereld steeds meer vervreemdt van God. We leven in de eindtijd. Op weg naar het einde van alle “oude” dingen. De vervreemding van God heeft grote vormen aangenomen. We zien het dag aan dag om ons heen. De mens van vandaag erkent God niet als zijn Here. Hij gelooft niet. Hij staat niet open voor het Woord van God. Ja, en dan wordt het heel moeilijk. Wie een Bijbelvertaling wil maken die geschikt is om begrepen te worden door de moderne mens, een vertaling, zo aangepast dat de moderne mens, die volop in de hedendaagse cultuur staat, door het Woord wordt aangesproken, die wil eigenlijk iets onmogelijks. Het Woord van God geschikt maken voor de van God vervreemden? Voor hen die helemaal geen “antenne” meer hebben voor dat Woord? Voor hen die het niet kunnen vatten? Dan kan het toch niet anders of er moet van dat Woord veel verloren gaan?
En aan de andere kant: het geloof wordt gewerkt door de Geest. Wanneer een mens uitverkoren is, dan zal de Heilige Geest hem of haar brengen tot geloof. Ook met een Bijbel met zgn. ouderwetse en onbegrijpelijke woorden en zinnen. Trouwens, voor een goed begrip van de Bijbel moeten we toch allemaal studeren? En zonder geloof kan toch niemand van ons Gods Woord begrijpen?
Zonder geloof zal Gods Woord altíjd “vreemd” blijven.

We zijn van mening dat de NBV, door het streven naar een vertaling in hedendaags Nederlands belangrijker te maken dan behoud van geloofstaal, en door zulke taal te kiezen dat woorden en begrippen verloren gaan, het Woord van God niet trouw weergeeft en de vervreemding van God in onze wereld in de kaart speelt.

In een volgend artikel hopen we onze serie over de NBV te vervolgen.