Mortlach schreef:Inderdaad, van de binnenkant.
Persoonlijk vermoed ik dat dat (deels) komt door de onmogelijkheid van de kerken om mee te gaan met de moderne tijd. Met superconservatieve houdingen wat betreft relaties (inclusief scheidingen) en LGBTQIA+ ga je toch een hoop jongeren van je vervreemden. Iedereen kent tegenwoordig wel mensen die LGBTQIA zijn, dat zijn vrienden, leraren, collega's, kinderen, ouders, etc. En dan is een veroordelende of onderdrukkende houding* iets dat gewoon minder wordt geaccepteerd. En zéker niet als de grootste conservatieve stemmen worden 'betrapt' met escortboys of in cuckholding relaties met de knaap die het zwembad onderhoudt.
Het helpt natuurlijk ook niet dat in de VS geloof en conservatieve politieke denkbeelden zijn vereenzelvigd in de cultuuroorlog. Het zal steeds lastiger zijn mensen aan te trekken wanneer je wetenschap moet ontkennen of mensen van andere politieke vleugels moet demoniseren. Dat werkt gewoon niet meer in een pluriforme samenleving.
*ook al zeggen kerken zélf dat ze niet veroordelen/onderdrukken, dat zien de (ex-)leden uiteraard anders en hun mening weegt wat mij betreft heel wat zwaarder. Elke keer als ik weer een vraag zie langskomen met "ik worstel met de kerkgang omdat ik homo ben," denk ik "nou, dan ga je toch weg?!" Ik weet dat dat gemakkelijker gezegd dan gedaan is, maar voor veel mensen is het toch de enige optie.
De kerkverlating komt deels door een conservatieve houding waarbij kerken zich keren tegen de gevolgen van de moderniteit. Tegen bepaalde wetenschappelijke inzichten (evolutie), tegen persoonlijke vrijheden (zelfbeschikking, mondigheid), tegen emancipatie (rechten voor arbeiders, vrouwen en de mensenrechten in z'n geheel) tegen seksuele en maatschappelijke vrijheden. Men wil de oude gezagsverhoudingen, waarin religie de hoogste en absolute gezagsdrager biedt (God), in stand houden. Daarbij hoort een breed, cultureel maatschappelijk en politiek conservatisme, waarin klassieke overtuigingen, een overgedragen geloof en bestaande normen en waarden de drijvende krachten zijn. Men beroept zich op de vele bestaande praktijken die in het licht hiervan hun nut hebben bewezen. Veranderingen zijn altijd een teken van teloorgang daarvan en worden daarom ook met angst en afwijzing tegemoet getreden. Kerkverlating dus door een defensieve houding die geen nieuwe invloeden toestaat.
Maar er is nog een reden voor kerkverlating. En dat is nu juist de doorbraak van de moderniteit in kerken en individuele kerkleden. Als men de moderne verworvenheden namelijk omarmt leidt dat eerst tot een vernieuwing van de bestaande kerkelijke ideeën en praktijken, maar al snel blijkt dat die nieuwe ideeën ook heel goed (misschien zelfs beter) kunnen gedijen buiten de klassieke kerkstructuren. Omdat tal van grond-leggende gedachten van religie onhoudbaar blijken te zijn. Neem de nieuwe visie op het bestaan van God, op de Bijbel, op de aard en de afkomst van de werkelijkheid. Als je de moderne opvattingen hieromtrent moet combineren met kerkelijke zaken als dogmatiek, sacramenten, gebed, wonderen, gezagsverhoudingen, goddelijke absolutismen, wetten en regels, wordt het spannend. Veel van die zaken sneuvelen dan.
De kerk verandert in een gemeenschapsorganisatie waarin al het goddelijke, religieuze en heilige verdwijnt. Het worden sociale ontmoetingsplekken, hulpinstanties, organisaties voor emancipatie, vrijheid en recht.
Op den duur is niet langer duidelijk of de kerk wel het meest geëigende instituut is voor tal van thema's. Kun je niet beter bij een groene organisatie gaan als je je inzet voor ecologie, klimaat en natuur? Kun je niet beter politiek actief worden als je je inzet voor de belangen van minderheden, armen of andere groepen die een maatschappelijke achterstand hebben? Kun je je niet beter bij een hulporganisatie voegen als het je gaat om onderwijs, medische hulp, ontwikkeling en wederopbouw in andere plekken op de wereld? Je kunt soms beter en effectiever helpen bij de voedselbank, bij een dierenwelzijns-organisatie, bij ouderenwerk, buurthuizen, NGO's enzovoorts.
De drijfveer om dit alles te willen doen, hoeft niet persé in stand te worden gehouden vanuit een religieuze gemeenschap van waaruit je wordt gezonden. De moderne mens heeft ontdekt dat jij zelf wat kan willen en dat hij zelf een goede en waardevolle weg in het leven kan kiezen. Kerken zijn hooguit te waarderen door de aandacht die zij mede geven aan de dingen die ik belangrijk vind. Ze hebben niets unieks te bieden.
Kerkverlating kan dus door twee zaken komen:
1. Conservatisme in kerken waardoor mensen het niet langer uithouden in de kerk.
2. Moderniteit in kerken, waarmee de kerken hun eigen bestaansrecht ter discussie stellen.
De grote opgave is naar mijn mening een religieuze gemeenschap te vormen waarin alle aspecten van de huidige tijd (met modernismen, maar ook met de kwalijke kanten daarvan) samengaan met dat wat een religieuze gemeenschap aan unieke inzichten, waarden en praktijken te bieden heeft.
Dat betekent een theologische omslag, waarbij we zowel de moderne inzichten als de religieuze bronervaringen die ons bekend zijn ons hele denken en doen laten bepalen.
Theologie moet de volle hoogte en diepte van de onwerkelijkheid en de werkelijkheid beschouwen. Niets uitgezonderd.
Want theologie reikt in denken en spreken van het allerdiepste (het niets, de dood en het kwaad) tot aan het allerhoogste (de goddelijke wereld, het heilige, de onaantastbare bronnen, het alles).
We moeten nieuwe, meer nauwgezette woorden gaan gebruiken voor het Heilige, omdat we het Heilige in een andere context leren verstaan. Namelijk in de context van deze tijd.
Dit kan nooit een taak zijn van een individuele mens. En ook niet van vele individuen los van elkaar. Iets zegt me dat daarvoor toch een gemeenschappelijkheid nodig is.
Dat is misschien wel het belangrijkste dat een religieuze groep mensen ons altijd uniek kan bieden: dat we principieel samen zijn.
En dat is best een belangrijke waarde in een tijd van individualisme en eenzaamheid.
gravo