Een pijnlijk onderwerp, maar waarschijnlijk erg herkenbaar voor huidige kerkgangers: de kerken lopen leeg.
Als je zou willen reageren in de trand van: maar bij ons niet, hoor, bij ons wordt het Woord nog recht gesneden, dus de teloorgang moet je vooral zoeken ter linkerzijde, bij de vrijzinnigheid en zo... laat dit topic dan maar aan je voorbij gaan.
Kennelijk zit je goed en ben je er gerust op! Mooi. Houden zo!
De aanleiding voor mij is een gesprek met mensen die zo'n beetje de kern hebben gevormd van een Hervormd Gereformeerde gemeente (Bond in de PKN) . De gemeente heeft al tal van veranderingen moeten ondergaan, fusie van twee wijkgemeenten, de afstoot van een groot aantal kerkgebouwen, achteruitgang in het aantal FTE's voor predikanten, kosters, kerkelijk werkers ed., vergrijzing en nu dan ook nog: leegloop.
Wat ik hoor is dat er inhoudelijk niet zulke grote verschillen meer zijn als vroeger tussen de wijkgemeenten van Bond-signatuur. Dat was ooit klassiek Gereformeerde Bond versus een meer evangelische georiënteerde jonge gemeente. Je zou verwachten dat de rust en ook de hechtheid van de gemeente zou toenemen, nu die strijd er een beetje af is.
Maar dat is niet het geval. Met name de gezinnen vertrekken. Door de keuze van ouders. Kennelijk zien zij niet langer een toekomst in de kleiner wordende gemeente, die ook sterk vergrijst. Wat over blijft is de groep senioren. Dat is ook te verwachten. Maar ook een groep jong-volwassenen blijft hangen. Vooral omdat zij via activiteiten verbonden blijven en omdat ze elkaar hebben op verenigingen en clubs.
Vreemd genoeg holt de gemeente dus uit van binnenuit. Omdat gezinnen met jonge kinderen vertrekken. De verwachting is dat over een paar jaar ook de jong-volwassenen, wanneer ze gaan studeren of het huis uitgaan zullen vertrekken. Dan bestaat de gemeente opeens uit louter bejaarden. En eigenlijk is het dan snel voorbij. Als er geen mensen meer zijn voor de kerkenraad, voor bezoeken van de bejaarden, voor alle taken waar je nog een beetje fit voor moet zijn, wat dan?
Wat is nu de analyse? Ik hoor het volgende: het gaat allemaal om de kerkdienst. Daar vinden de grote veranderingen plaats. Zowel de jonge als de oude mensen bezochten de morgendienst nog wel, de middagdienst werd heel minimaal bezocht. Om financiële redenen kan die middagdienst ook eigenlijk niet meer. Men teert daarmee in op reserves, omdat het te duur is.
Maar goed, die morgendienst. Gaat het dan om de dominee? Zorgt die ervoor dat de middengroep, de vitale ouders van gezinnen wegblijven? Eigenlijk niet. Men heeft nu geen predikant, de vorige predikant heeft het best aardig gedaan en waarschijnlijk komt er wel weer een. Men heeft ook aan de liturgie gewerkt, voor ieder wat wils. Je zou denken: we kunnen weer even voort. De mensen waarderen het. Maar toch: behoorlijke leegloop.
Wat is het dan wel?
En dan hoor ik het volgende: eigenlijk komen mensen naar de kerk voor warmte, ontmoeting, gesprek, contact, troost, herkenning, samen zijn.
En dan komt het hoge woord er uit: dat vind je niet tijdens de preek. Men wijst de prediking niet af. Wat de dominee zegt is niet onwaar, er is geen irritatie of afkeuring. En dat geldt voor bijna elke dominee die langskomt.
Maar, eenvoudig, dat is niet waar men naar op zoek is. Uit beleefdheid zit men de preek uit, maar aangezien de kerkdienst bijna helemaal afgestemd is op die preek, voelt men zich bijna de hele kerkdienst uit beleefdheid zitten. En op een dag gaat dat niet meer.
In de kerkdienst is men stil, men wacht, men luistert, men houdt zich aan de rol die men op zich neemt: keurig, beleefd meedoen, niet bewegen, niet reageren, niet opvallen. Terwijl men van binnen met onrust zit. Onrust over het leven, over werk, over beloftes die men gedaan heeft, over schulden die men heeft, over morele dilemma's, men zoekt van binnen steun voor een vijandige wereld. Hoe moet je leven, handelen, spreken?
Hoe denken de anderen er eigenlijk over? maar die zitten ook allemaal zo stil. Ze zingen als er gezongen moet worden, ze sluiten hun ogen als het gevraagd wordt, ze gaan staan als het hoort, gaan weer zitten als iedereen gaat zitten. Men luister, zwijgend, stil.
En dan is een uur, anderhalf uur lang. Dan wordt de koffie achteraf alleen nog maar gebruikt om even los te komen, om even te bewegen. Maar de energie is op. De energie om de dingen waar men echt mee zit nu eens te kunnen bespreken is weggevloeid in de geforceerde houding tijdens de kerkdienst.
Was er maar meer tijd. Was er maar een maaltijd of een intiemere kring waarin men zijn mond ook open kon doen.
Maar dat moet dan allemaal op donderdagavond op de Bijbelkring, middenin de werkweek.
Kortom deze groep van mensen, vader, moeders met een druk leven, met kinderen en misschien zorg voor hun ouders: op de rustdag vinden ze geen luisterend oor en door de week als ze elkaar wel ontmoeten hebben ze geen rust.
Dat is de reden, hoorde ik, dat mensen uiteindelijk weggaan. Ze kunnen deze boog van verplichtingen (want dat is het geworden) niet langer gespannen houden. Tel daarbij op de mogelijkheid dat hun actieve kinderen na hun 20e ook weggaan en dat hun ouders, de senioren van de kerk, op een dag komen te overlijden...wat hebben ze dan nog voor reden om te blijven? Alleen omdat ze achter de inhoud staan? Dat is kennelijk te weinig.
Dat leert mij twee dingen:
- De onderwerpen in de preek zijn misschien mooi, wijs, goed, knap, maar ze sluiten totaal niet aan bij de mensen die de kerk zouden moeten dragen. Het gaat volledig langs hen heen.
- De kerkdiensten bieden niet wat mensen nodig hebben. Dat blijkt vooral contact te zijn. Gezamenlijk opereren, een sfeer van openheid, rust, ontspanning, gezelligheid. (doe niet te blasé over dat laatste woord, veel mensen zijn gespannen in de kerk, niet op hun gemak. Is dat goed?)
Alles komt dus aan op de toekomstige vorm van de eredienst.
Wie herkent iets?
Wie heeft een voorstel?
Want hoeveel tijd hebben we eigenlijk nog?
gravo
tijdens een dienst. Maar een interactieve noot waarbij de gemeenteleden worden ingeschakeld om ook mee te doen is wel iets waarover nagedacht mag worden.
