Er valt niet aan te ontkomen. De grote componist Johann Sebastian Bach schreef een groot aantal orgelwerken, die miljoenen mensen tot op de dag van vandaag weet te boeien. Bach was zelf een zeer vaardig bespeler van het instrument en werd ook veel gevraagd, nieuw geleverde orgels te komen keuren. Mijn keuze is gevallen op een transcriptie van een Italiaans concerto, van de hand van componist Antonio Vivaldi. De concerto-vorm ontstond in de 17e eeuw, kent meestal een driedelige opbouw en er is altijd sprake van één of meerdere solerende instrumenten. In dit geval heeft de viool de hoofdrol. Het werk vereist veel vaardigheid op dit strijkinstrument. Vooral de cadens, die in het laatste deel van het concerto zit, vraagt veel van de uitvoerder. Daar was het Vivaldi, zelf een virtuoos vioolspeler, dan ook om te doen. Bekend is dat hij dit werk of de cadens eruit, vaak als toegift speelde op zijn uitvoeringen. Het werk kreeg de bijnaam Grosso Mogul, wat wellicht verband zou kunnen houden met het handelsverkeer dat Venetie onderhield met het Verre Oosten. (Mogol= Oosters heerser) In een bewaard gebleven geschrift van de Duitser Uffenbach, die Vivaldi in februari 1715 bezocht, lezen we over het vioolspel van Vivaldi:
"Zum Schluss spielte Vivaldi eine Solobegleitung ganz wunderbar, und anschliessend folgte eine Phantasie (Kadenz), die mich zutiefst aufwühlte, da so etwas weder jemals gespielt wurde noch jemals gespielt werden kann; er kam mit seinen Fingern in eines blossen Grashalmes Breite von der Brücke hinein, so dass dem Bogen kein Platz blieb - und dies auf allen vier Saiten, mit Imitationen und bei einer unglaublichen Geschwindigkeit." Hoe kwam het nu dat de jonge Bach transcripties schreef van Italiaanse concerti? De oorzaak daarvan ligt in de grenzeloze bewondering die hertog Johann Ernst von Weimar had voor de Venetiaanse barokmuziek. Bach kreeg op zijn achttiende een baantje als violist aan het hof, maar vertrok al na een paar maanden, om in Arnstadt organist te worden, waar zich een prachtig orgel bevond. Na een aantal jaren keert hij echter terug naar zijn oude werkgever en krijgt een aanstelling tot hoforganist in Weimar. Van de hertog is bekend dat hij in Amsterdam de Nieuwe kerk bezocht, om daar de blinde organist Jan Jacob de Graaf te horen spelen en gefascineerd door het orgel kreeg Bach opdracht een aantal concerti van Vivaldi naar orgel te transcriberen. Hoewel op een orgel niet de dynamiek en snelheid zoals op de viool kan worden gehaald, is het toch een werk vol virtuositeit. Heel apart is de cadens, volledig door Vivaldi uitgeschreven en zorgvuldig door Bach overgenomen. Cadenzen voor orgel zijn er niet zo veel of je zou de fugavorm er ook onder moeten rekenen, wat mij als niet terecht voorkomt. De functie van de cadens was en is nog steeds: het publiek imponeren. Dat deed Vivaldi op viool, Mozart op piano enzovoorts. Vandaag treffen we het aan in de jazz, waar de solisten apart hun soli ten beste geven op drums, saxofoon, piano en contrabas. Ook op de rockpodia vinden we dit fenomeen terug, waar drummers, maar vooral ook gitaristen met hun dreunende, dan wel snerpende soli, de luisteraars in extase brengen. Dit barokke voorbeeld is daar slechts een voorloper van.
http://www.orgelist.nl
Wat vinden jullie van musici, die enkel voor het show-element hun kunsten etalleren? Is dat een verkeerd gebruik maken van je talenten?
Cor
.
