Ach de verhalen zijn vaak nogal overdreven en er valt nogal wat op af te dringen. Zo bijvoorbeeld ook bij de documentaire Sex Sells waaraan ik moest denken bij het lezen van de openingspost. De column hieronder is afkomstig van frontaalnaakt.nl
Puberend Nederland leeft als in Sodom en Gomorra. Tenminste, als je de documentaire Sex Sells van journaliste Mildred Roethof mag geloven. Roethof heeft zich aangesloten bij de fanfare van neovictorianen onder aanvoering van Myrthe Hilkens, die al enige tijd een kruistocht voert tegen het verval van de zeden onder jongeren. In de aankondiging van de docu in het AD beloofde de documentaire kinderen te tonen die coïtale gemeenschap hebben in kelderboxen of op motorkappen van auto’s, pubertjes die seks ruilen voor een breezer of een pakje Barclay en ouders die dit allemaal de normaalste zaak van de wereld vinden.
Vol verwachting klopte dan ook de conservatieve kant van mijn hart bij het starten van de docu. Nu zouden mijn apocalyptische angstvisioenen over het definitieve afglijden van de beschaving in een moeras van losbandige barbarij toch eindelijk bevestigd worden.
Niets van dat alles. Wat een deceptie was het bekijken van dit journalistieke broddelwerkje. De tieners die Roethof interviewt zijn ofwel afkomstig uit een sociaal zwak milieu waar disfunctionele gezinnen schering en inslag zijn, net als stoerdoenerij over hoeveel meisjes men al gehad heeft; ofwel net zo conservatief u en ik en vol spookverhalen over wat anonieme derden zoal doen; ofwel sterk bewust van wie ze zijn en wat ze willen met seks, waarmee ze experimenteren en leren van negatieve ervaringen, hetgeen toch is wat Hilkens, en vermoedelijk ook Roethof, als ideaal hanteert.
Seks in De Bijlmer
Laten we beginnen met de eerste categorie: de Bijlmerkids. Roethof laat rapper en jongerenwerker Kiddo C aan het woord, die stelt dat seks voor de tieners om hem heen ontdaan is van elke vorm van romantiek en vooral genot en status inhoudt. Maar als hebben van denkbeeldige kerfjes op je roede je status vergroot, ligt het voor de hand dat de jongens in kwestie stoere verhalen vertellen over wie ze, en waar, zoal hebben gehad.
Zo ook de elfjarige Dimma die, op een hekje gezeten tussen zijn negentienjarige broer Natu en de vijftienjarige Edu, vertelt dat hij al seks gehad heeft, met een meisje van twaalf. Zijn broer had hem een condoom gegeven, nadat Dimma hem had verteld dat hij het met haar wilde doen. Terwijl zijn oudere kompanen in de loop van het gesprek steeds nonchalant-stoerder praten over seks, klinkt en oogt het knulletje steeds schuchterder. Heeft hij werkelijk seks gehad met dat meisje, of durfde hij, nadat zijn broer hem een condoom had gegeven, niet te vertellen dat hij niet verder was gekomen dan een beetje onbeholpen kussen en frunniken? Het zijn precies dit soort kritische vragen die Roethof in haar permanente staat van schok niet eens zichzelf stelt, laat staan haar onderzoekssubjecten.
Dat gebrek aan kritisch vermogen is symptomatisch voor de documentaire. Roethof laat verschillende mensen aan het woord die beweren dat nogal wat anderen seks hebben als ruilmiddel, maar het blijft bij generalisaties uit de tweede hand. En áls Roethof al doorvraagt wie die personen dan wel zijn, neemt ze genoegen met een mistig antwoord als: “Weet ik niet. Gewoon, mensen die ik ken.” Let wel: ‘mensen’ – dus niet: ‘drie vriendinnen van mij’ – maar ‘mensen’ waarover de geïnterviewde kennelijk via via heeft gehoord dat ze een merktas of een jas hebben aangenomen in ruil voor seks. De twee personen die Roethof in de Bijlmer bevraagt keuren dit gedrag bovendien expliciet of impliciet af.
De voorbeelden die Roethof vervolgens voor de camera haalt van meiden die alleen maar geïnteresseerd zouden zijn in mannen met geld, blijken zelfbewuste twintigers die geen trek hebben in de slampampers om hen heen, zonder baan, zonder toekomstperspectief en zonder verantwoordelijkheidsgevoel. Kan iemand deze jonge vrouwen ongelijk geven?
Het meest schokkende dat Roethof kan tonen in De Bijlmer zijn met condooms bezaaide kelderboxen. Maar ook voor seks in de grauwe kelder blijkt een prozaïsche verklaring: De zestienjarige Graham legt uit dat hij thuis geen privacy heeft. Er is altijd wel iemand in huis en “blanke mensen kloppen voordat ze binnenkomen, wij kennen geen kloppen. We doen gewoon de deur open, snap je wat ik bedoel?” Als Hilkens en Roethof kinderen het neuken in mistroostige berghokken willen besparen, kunnen ze dus beter een campagne voeren om Antilliaanse en Kaapverdiaanse gezinnen te leren kloppen voordat ze binnenkomen of hun kelderboxen wat huiselijker in te richten (want wat een teringbende is het in die bergingen, zeg: dozen, vuilniszakken, en alles door elkaar).
Uitgaan in Goor
Niet alleen in de grote stad, ook in het landelijke Goor is de geslachtsdaad goedkoop, aldus de documentaire. De kijker wordt geacht te geloven dat seks voor een pakje Marlboro in deze contreien normaal is, maar doorvragen op het vage “Er zijn meisjes hier, in de buurt, die…” doet onze journaliste alweer niet, en de jongeren die deze wijsheden opdissen oordelen net zo afwijzend over zulke praktijken als Roethofs beoogde publiek.
Neem nu Pasquale. Gretig registreert Roethof zijn bewering dat het “tegenwoordig” (sic) o zo makkelijk is seks te krijgen bij het uitgaan: “Als ik zeg tegen jou: je krijgt wat te drinken van mij als je seks met me hebt - die zijn er hoor, die doen dat.” Maar als het zo makkelijk is, waarom zoekt deze negentienjarige snaak met z’n maffe petje en suffe bril op het hoogtepunt van z’n testosteronaanmaak dan vertier in een jeugdsoos in plaats van meisjes met bacardi’s te versieren in de plaatselijke disco? “Heb je dat zelf gezien?” is een vraag die Roethof niet lijkt te kennen, en een poging een exemplaar van de vermaarde BrEeZaH-slet dan eens voor de camera te krijgen, zien we Roethof niet plegen.
De documentairemaakster heeft echter beet met de 13-jarige Serena, want deze blijkt niet lang daarvoor ontmaagd, in een staat van laveloosheid en op een motorkap nog wel, zo suggereert de toespeling van een leeftijdgenootje. Serena wijt het aan de alcohol. “Ik moet gewoon niet zoveel drinken, want dan verlies ik de controle”. Ding-dong! Probleem is dus dat tieners op jonge leeftijd drinken en dat ouders geen toezicht houden op dat drankgebruik, terwijl de overheid op haar beurt de wet op het schenken aan minderjarigen niet handhaaft. Het probleem is niet dat tieners seksueel experimenteren. Serena blijkt namelijk heel bewust van wat er met haar gebeurd is: “Hij heeft mij gewoon gebruikt. Een jongen hoort je niet te gebruiken voor seks. Maar dat deed die jongen dus wel.” Neus gestoten, maar ze is nu wijzer. Serena, over flirten en vrijen met jongens: “Ik ben al flink aan het veranderen. Ik kijk nu wel beter uit wat ik doe.”
Voornaamste kritiekpunt dat je kunt hebben op Serena’s moeder – deze ene ouder die Roethof voor de camera voert, blijkt een betrokken ouder die wel degelijk bewust nadenkt over de ontwikkeling van haar dochter – is dan ook dat die geen oog lijkt te hebben voor de signalen van Serena dat ze op haar leeftijd nog een externe autoriteit nodig heeft die paal en perk stelt aan haar onmatige feest- en drinkgedrag.
Droogneuken in de grachtengordel
Laatste halte en kroonstuk op Roethofs pamflet: het frisfeestje in de Grachtengordel. Twaalf tot vijftienjarige dansen en loungen in een alcoholvrije omgeving. Geen probleem zou je zeggen, maar weest waakzaam, o ouders, want ook hier ligt de zedeloosheid op de loer. 'Roethof hoopte op het alcoholloze frisfeestje - georganiseerd voor 12 tot 15-jarigen - in de grachtengordel op een ander geluid.', zo schrijft het AD, 'Maar nee. Er wordt volop ‘gebonkt’ en betast.' ‘Bonken’ is jongerentaal voor op de dansvloer met de billen tegen het kruis van de heren aanrijen.
Net als in Goor is het maar net wat je wilt beluisteren, want de dames die Roethof spreekt, zetten juist kritische vraagtekens bij dat bonken en tasten en wat dies meer zij. Ook Roxy, Lisa en Vera (alledrie 15) kennen hun portie sterke verhalen. Wederom over anonieme anderen die van alles zouden uitspoken: “Ik vind dat zó goor: dat jongens meisjes meenemen naar de WC, en daar allemaal dingen doen die God verboden heeft, weet ik veel wat.” Lisa vult aan: “Sommige mensen nemen niet eens de moeite om naar de WC te lopen. Dan draai je je om en dan zie je opeens een soort van live porno!” (Ander: “Dat heb ik nog nooit gezien.”).
Live fucking porno, Mildred! Waar zat je met je journalistieke hoofd? Dit was je kans om de totale tuchteloosheid, nota bene in het hart van onze beschaving, plastisch in beeld te brengen: van gehijg en gekreun in de toiletcabines tot keiharde kinderporno op de balustrade.
Maar wat we te horen krijgen is een heel ander geluid. Roxy wil zelfs niet zoenen met een jongen omdat ze bang is daar de volgende dag spijt van te hebben, Lisa is tussen haar dertiende en haar vijftiende niet verder gegaan dan tongen en Vera is zeer bewust over met wie ze hoever gaat en waarom: “Het hangt er zó vanaf, of het een vriendje is, of een ‘one night stand’, of iemand met wie je een filmpje op de bank gaat kijken. En hoe je je voelt.” De enige van de drie die ‘het’ gedaan heeft is dus gewoon Myrthe Hilkens’ ideale jonge vrouw: absoluut zelfverzekerd en honderd procent bewust van wat ze wil, wat ze doet en waarom (Over de eerste keer: “Verschrikkelijk! Dat gepruts.”). En dat al op vijftien!
Tendentieuze journalistiek
Roethofs portretten van de seksuele voorstellingen en gedragingen van jongeren in De Bijlmer, Goor en de Grachtengordel voeren als je ze kritisch bekijkt vooral tot de conclusie dat gezinssituatie, betrokkenheid van de ouders en opleidingsniveau de bepalende factoren zijn of jongeren succesvol zijn in het experimenteren met seks. Jongeren in De Bijlmer zijn ontheemd en losgeslagen, maar dat zijn ze op alle terreinen en gezien hun thuissituatie en flinke maatschappelijke achterstand is dat ook niet zo vreemd. Tieners op het platteland worden door betrokken maar te permissieve ouders toegestaan zich een stuk in de kraag te drinken en doen vervolgens domme dingen. Grachtengordelkoters rijen op fristifeestjes een beetje tegen elkaar aan maar zijn over het algemeen bleu en weten anders donders goed waar ze mee bezig zijn.
Wil je, voor zover problematisch seksueel gedrag van tieners zich voordoet, dit gedrag ombuigen naar gezond seksueel gedrag, dan zul je dus enerzijds de wet moeten handhaven en ouders duidelijk moeten maken dat alcoholgebruik voor tieners sowieso geen goed idee is (maar dit gebeurt reeds en met succes) en anderzijds een beschavingsoffensief moeten inzetten, gericht op het emanciperen van met name specifieke etnische groepen in de onderklasse. Niks geen vrijblijvende barbecues uit de zak van Sint Ella, maar structurele volksverheffing!
Sex Sells blijft echter hangen het optekenen van voorstellingen en meningen van jongeren, die de maakster vervolgens kritiekloos als feiten presenteert omdat ze te geschokt en aangegrepen is kritische vragen te stellen en zaken in een bredere context te plaatsen. Dit levert een sensationeel verhaal op over een losgeslagen en bandeloze generatie, die massaal op groezelige plekken seks zou hebben voor een bacardi of een pakje sigaretten, zonder dat hier substantieel bewijs voor is. Zo verdwijnen concrete oorzaken van problematisch seksueel gedrag achter een rookgordijn van wilde geruchten, waardoor ook concrete oplossingen uit beeld zullen blijven.
Sex sells, inderdaad, net als gruwelverhalen. In combinatie met elkaar vormen ze ook journalistiek een verkoopkanon.
