Verklaard atheïst gaat uit van mensen zelf. Pardon? ,,Nee, de God zoals die wordt beschreven op veel plaatsen in de bijbel en zoals die leeft in de hoofden van veel mensen, die is er volgens mij gewoon niet,’’ zegt predikant Klaas Hendrikse uit Middelburg. ,,De bijbel kun je vergelijken met de Griekse mythologie: het zijn verhalen over wat er met mensen gebeurt, en over wat zij god of goden hebben genoemd. Maar van Apollo of Zeus vraagt toch ook niemand zich af of ze wel hebben bestaan? Een Jezus zal er best geweest zijn, maar hij was een mens – pas later is hij uitvergroot tot wonderdoener, en, nog sterker, tot de zoon van iemand die niet bestaat.’’
Hendrikse, die zichzelf verklaard atheïst noemt, werkt momenteel hard aan zijn boek ‘Geloven in een God die niet bestaat’. De vrijzinnig predikant heeft eigenlijk nooit iets in een bestaande God gezien. Dat deed hij al niet toen hij nog theologie studeerde, in deeltijd tijdens een loopbaan in het bedrijfsleven, die hij voornamelijk doorbracht bij de fabrikant van kopieermachines Xerox.
,,Natuurlijk, je komt op een leeftijd dat je denkt dat er iets meer in de wereld moet zijn dan kopieerapparaten. Maar wat precies? Toen ik theologie studeerde, gebeurde er van alles met me. Maar in al die leerstellige dingen heb ik nooit iets gezien. Ik leerde ze uit mijn hoofd om mijn tentamens te halen, maar nam ze met een korreltje zout. Over de Heilige Geest kon ik je toen heel wat vertellen zonder dat ik er iets van begreep. Ik snap het trouwens nog niet.’’
Desondanks ging hij ‘staan’ bij de vrijzinnige gemeenten in Middelburg en Zierikzee. ,,Ik ben lang bezig geweest met het losraken van al die beelden die er zijn van God als iemand met wie je zou kunnen praten, als een of ander wezen dat in iets op een mens zou kunnen lijken. Voor mij is God niet een aanbiddelijk wezen, maar iets wat met en tussen mensen kan gebeuren. Met vriendschap, liefde en trouw kom je er dichter bij dan met ‘Vader’ of ‘Eeuwige’. Teksten als Heer, help ons, of Ontferm u over ons zul je uit mijn mond dan ook niet horen. Voor ontferming moet je bij mensen zijn. En als je bij mensen begint, kun je misschien bij God uitkomen. Dat is ook een Bijbels beeld: een God die met mensen meetrekt. Maar God trekt niet uit zichzelf.’’ En daarna, na de dood? ,,Dood is dood klinkt zo stellig hè? Maar meer kan ik er niet van maken. God bestaat toch niet?’’
En dat leidt hem tot die merkwaardige zin, die de werktitel van zijn boek is: geloven in een God die niet bestaat. ,,Ik vermoed dat heel veel gelovige mensen diep in hun hart twijfelen aan het bestaan van God. En wat ik hoop duidelijk te maken, is dat het niet-bestaan helemaal geen beletsel hoeft te zijn om van harte in God te kunnen geloven.’’
De kerk als instituut heeft volgens de atheïstische dominee haar langste tijd gehad. ,,Je kunt, gezien de gemiddelde leeftijd van de mensen die er komen, gewoon uitrekenen wanneer het afgelopen is. Bij ongewijzigd beleid blijven er straks alleen orthodoxen achter. Wat mij treft, is dat er zoveel mensen buiten de kerken rond lopen, op zoek naar zingeving. Dan doen we toch iets fout?’’
De Protestantse Kerk in Nederland (PKN) heeft hem er nog niet uitgegooid. ,,Ze hebben me een briefje gestuurd met kanttekeningen over mijn opvattingen. En dat was dat. Jammer. Ik zou het gesprek graag met ze zijn aangegaan. De gewone gelovigen spaar ik, hoor - ik ga niet tegen een stervende man zeggen dat alles waar hij in heeft geloofd volgens mij op een misverstand berust.’’
Beeldend gesteld lijkt de ideale kerk van Hendrikse meer op een eetcafé, dan dat het iets heeft van de gewijde stemming van het gemiddelde godshuis. Is daar dan nog plaats voor God of god, of hoe je het dan ook wil noemen? ,,Natuurlijk, maar niet alleen. Ik zie het al voor me: een eetcafé met een menukaart met een uitgebreide keuze aan geestelijk voedsel. In plaats van kerkelijke geheimtaal wordt er gewoon Nederlands gesproken, en het gebruikelijke eenrichtingsverkeer vanaf de kansel maakt plaats voor eigentijdsere vormen van gesprek. Jezus krijgt gezelschap van Boeddha, de Bijbel van de Koran, de belijdenisgeschriften van Toon Tellegen. Jawel, God krijgt ook een plaatsje op de menukaart, tussen de anderen, alleen niet met zoveel woorden.’’
Bron
