PKN spreekt ook vrijgemaakten aan op officiële naam
van onze redactie kerk
UTRECHT - De Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) kunnen binnenkort een brief van de Protestantse Kerk in Nederland tegemoet zien, waarin zij worden aangesproken op het gebruik van de kerknaam Gereformeerde Kerken in Nederland.
Dat heeft woordvoerder Paul Hollaar van de Protestantse Kerk gisteren gezegd. Volgens hem behoort deze kerknaam juridisch toe aan de PKN, omdat de Gereformeerde Kerken (synodaal) die tot de kerkfusie van 2004 voerden. Nu de PKN een juridische strijd voert met de hersteld-hervormden over het al dan niet gebruiken van de kerknaam Hersteld Nederlandse Hervormde Kerk, worden ook om het gebruik van de gereformeerde kerknaam de touwtjes aangetrokken. Daarom krijgen ook de zogeheten 'nieuwe vrijgemaakten', die zich losmaakten van de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) een brief van de PKN, aldus Hollaar. ,,De nieuwe vrijgemaakten krijgen een brief, de gewone vrijgemaakten krijgen ook een brief.''
Hij zei nog niet te weten wat de strekking zal zijn. ,,Ik heb hem nog niet gezien. Ik weet dus ook niet precies wat er in staat.'' Dat de vrijgemaakten hun kerknaam al 62 jaar gebruiken, is voor Hollaar geen argument. ,,Het gaat ons om het voorkomen van verwarring.''
In vrijgemaakt-gereformeerde kring is men ,,niet onder de indruk'' van de aankondiging van de brief, zegt mr. D.A.C. Slump, die de afgelopen synode van Amersfoort adviseerde over de te voeren kerknaam. ,,Onze kerken voeren deze naam al 62 jaar zonder probleem. Het is een misvatting dat het recht op die naam, sinds de kerkfusie, plotseling exclusief aan de PKN zou toebehoren.''
Slump denkt dat de PKN alleen met zo'n brief dreigt om te voorkomen dat de advocaten van de hersteld-hervormden de PKN inconsequent gedrag verwijten. ,,Ze moeten maar sturen wat ze willen'', zegt hij. ,,Al is het wel raar dat de PKN de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt betrekt bij een probleem met de hersteld-hervormden.''
-----------------------------------------------------
Kerknaam 1,2,3,4
bijdrage: Aldwin Geluk
Er wordt deze dagen wat afgediscussieerd over kerknamen. Mogen de hersteld-hervormden zich nu 'Hersteld Nederlandse Hervormde Kerk' blijven noemen of niet? De rechter doet over drie weken uitspraak, nadat de Protestantse Kerk en de hersteld-hervormden elkaar maandag troffen voor de Arnhemse rechter.
Daar werd ook gememoreerd dat de 'vrijgemaakten' en de 'synodalen', twee bijnamen van kerken die na de Vrijmaking in 1944 officieel Gereformeerde Kerken in Nederland heetten, daarover in de jaren daarop ook met elkaar overhoop lagen. Advocaat J.C.H van Manen van de Protestantse Kerk citeerde zelfs uit een brief die minister van Justitie Wijers in 1948 stuurde aan de 'vrijgemaakte' deputaten Hoge Overheid, waarvan ook prof.dr. K. Schilder, voorman van de Vrijmaking, lid was.
Daarin waarschuwt de minister voor verwarring door het bestaan van twee kerken met dezelfde naam. Hij vraagt de vrijgemaakten hun naam te verduidelijken, ,,zo dat geen verwarring kan ontstaan met 'De Gereformeerde Kerken in Nederland', zoals dit verband bij de regering bekend is'', aldus de brief, die staat afgedrukt in de acta van de (synodaal-gereformeerde) synode van 's-Gravenhage van 1948. ,,Het gewenste resultaat kan worden bereikt door aan de benaming - niet uitsluitend ter postale onderscheiding maar ook ter algehele identificatie in het verkeer - toe te voegen ,,(art. XXXI K.O.)'' of ,,onderhoudende art. XXXI K.O.)'', aldus de minister. ,,Ik vertrouw, dat u aan deze gedragslijn medewerking wel zult willen verlenen.''
De minister schreef deze brief nadat de 'synodale' gereformeerde synode hem had gevraagd in te grijpen, omdat er landelijk en plaatselijk verwarring dreigde te ontstaan over de kerknaam. ,,Een aanwijzing van de Regering zal, naar wij vertrouwen, voldoende zijn om hier een toestand van orde te scheppen'', hoopte de 'synodale' synode in 1947.
Kerknaam 2
De vrijgemaakten hebben echter nooit gehoor gegeven aan de oproep van de minister van Justitie. Nog steeds heten zij officieel Gereformeerde Kerken in Nederland. Uit een synodeverslag uit 1948 blijkt dat de vrijgemaakten destijds juist boos waren op de regering, vanwege een volkstelling die had plaatsgevonden. Het CBS had in een enquête onder het kopje 'kerklidmaatschap' de woorden 'onderhoudende art. 31 K.O.' toegevoegd aan de kerknaam, om zo verwarring te voorkomen. De 'vrijgemaakten' waren hierover dermate ontstemd dat zij een brief stuurden aan de minister van Justitie, waarin ,,uitdrukkelijk werd gestipuleerd dat onze Kerken niet wensten mede te werken om door deze volkstelling een precedent te scheppen, waardoor zij een officiële naamstoevoeging of wijziging zouden verkrijgen'', zo valt in het synodeverslag te lezen. ,,Wederzijds wordt met de Hoge Overheid slechts gecommuniceerd onder de officiële naam onzer Kerken ,,De Gereformeerde Kerken in Nederland''.''
Maandag bleek in de Arnhemse rechtszaal dat dit nogal eens tot verwarring leidde. ,,Het is wel eens voorgekomen dat een synodale beroepingscommissie een vrijgemaakte dominee zat te beluisteren. Het is ook voorgekomen dat de vrijgemaakte synode per telegram een huldeblijk aan de Koningin stuurde en dat de andere synode daarvoor bedankt werd'', zo valt in de processtukken van de PKN-advocaat te lezen.
Kerknaam 3
Toch hebben de Gereformeerde Kerken (synodaal) de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) nooit voor de rechter gedaagd om de naamskwestie, die toch heeft voortgeduurd tot 2004, toen die eersten formeel opgingen in de Protestantse Kerk in Nederland. Volgens de protestantse hoogleraar kerkrecht prof.dr. L.J. Koffeman, van oorsprong synodaal-gereformeerd, heeft dit twee redenen. ,,Als eerste dat de Gereformeerde Kerken van die dagen de lijn hanteerden eventuele conflicten zoveel mogelijk plaatselijk af te handelen. Tweede reden is dat de vrijgemaakten al heel snel een zogeheten informele 'postale aanduiding' aan de kerknaam toevoegden: 'onderhoudende artikel 31', of 'vrijgemaakt'. Daardoor was er in de praktijk weinig verwarring tussen de twee kerkgenootschappen.''
Koffeman begrijpt evengoed wel waarom de synodaal-gereformeerde synode destijds de minister van Justitie aanschreef, en dat die zich vervolgens ook met de zaak bemoeide. ,,Tot 1983 moesten alle Nederlandse kerkgenootschappen officieel geregistreerd zijn bij het ministerie van Justitie. Het is dus best begrijpelijk dat zo'n minister per brief wat orde probeert te scheppen.''
Kerknaam 4
De naamkwestie in de gereformeerde wereld leek allang tot de geschiedenisboekjes te behoren. Tot hij maandag in de Arnhemse rechtbank werd opgerakeld. Een van de advocaten die de PKN vertegenwoordigden, J.C.H. van Manen, kondigde daar namelijk aan dat de zogeheten 'nieuwe vrijgemaakten', een aantal kerkleden dat zich de afgelopen jaren losmaakte van de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt), nu ook een brief van de PKN tegemoet kunnen zien. ,,Daar gaat binnenkort een brief naartoe, want zij denken: als de HHK (Hersteld Hervormde Kerk, red.) het mag, mogen wij het ook'', sprak de advocaat. Dit omdat de 'nieuwe vrijgemaakten' zich officieel ook 'Gereformeerde Kerken in Nederland' noemen, een naam die volgens de advocaat toebehoort aan de PKN. Hij noemde daarbij niet de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt), die formeel dus ook die kerknaam voeren.
Woordvoerder Paul Hollaar van de PKN zei gisteren echter dat ook zíj een brief tegemoet kunnen zien. ,,Inderdaad, de nieuwe vrijgemaakten krijgen een brief, de gewone vrijgemaakten krijgen ook een brief.'' Dit omdat volgens hem in de stichtingsakte van de PKN staat opgenomen dat alle rechten op de namen van de kerken die meegingen in de fusie toebehoren aan de PKN. ,,Daarover mag geen verwarring ontstaan'', stelt Hollaar. Dat het wat lachwekkend overkomt dat de PKN de vrijgemaakten nu een brief over de kerknaam gaat sturen, terwijl zij die al 62 jaar probleemloos gebruiken, stoort Hollaar niet. ,,Het ligt in de verwachting dat die brief er komt, maar ik heb hem nog niet gezien. Ik weet dus ook niet precies wat er in staat.''
Nederlands Dagblad, 26 april 2006
