Zalving met olie Jac. 5:14 en Marc. 6:13

[Optimatus]

Welaan, we waren gisteren met een grote groep bij de wijdingen van de heilige oliën in de Oud-Katholieke Kerk. Vandaag bedacht ik me plotseling: wat is de reformatorische visie op het zalven met olie? Daar zou ik het graag over willen hebben in dit topic.

Twee teksten die hierbij aansluiten zijn (uit de Statenvertaling):

Jacobus 5:14
Is iemand krank onder u? Dat hij tot zich roepe de ouderlingen der Gemeente, en dat zij over hem bidden, hem zalvende met olie in den Naam des Heeren.

Marcus 6:13
En zij wierpen vele duivelen uit, en zalfden vele kranken met olie, en maakten hen gezond.

Hoe gaan wij, hoe gaat men in de reformatorische gezindte hiermee om?

[Zareb]

Eerst moet je de conclusie trekken dat met de Reformatie, waarin de breuk met de RRK een feit werd, men deze breuk zo duidelijk wilde maken, dat alle symbolische handelingen die de kerk toepaste werden afgeschaft. De breuk moest zo radicaal zijn dat eigenlijk niets meer aan die kerk herinnerde. Denk bv aan de beeldenstorm.
Daardoor zijn veel oude gebruiken, die vanuit de schrift, of uit de overlevering van de eerste christengemeenten en vanuit de Joodse traditie overbleven waren, radicaal afgeschaft. Denk bv aan het kruisteken, het vis-teken, het gebruik van kaarsen en wierook, water, het askruisje aan het begin van de 40 dagentijd en ook olie. Alles concentreerde zich uitsluitend op de verkondiging van woord, zonder uiterlijke poespas.

Het woord alleen was en is genoeg, en natuurlijk waren en zijn er talloze Bijbelteksten om dit redelijkerwijs te kunnen onderbouwen. En eigenlijk kan ik radicale keus, gezien in dat tijdperk en in die cultuur, best begrijpen.
Deze antipathie tegen de “roomse gebruiken” is in de traditie van de Reformatorische kerken voort blijven leven tot vandaag de dag.

Persoonlijk ervaar ik dit als een verarming. Geloven doe je hart en ziel, lijf en leden. Symbolen kunnen daar een heel belangrijke rol in spelen. Het gevaar bestaat echter dat mensen die symbolen op zichzelf als “zaligmakend” gaan beschouwen. Volgens mij gaat daar de RKK en ook de OKK in de fout als ze de olie zegenen en er door die zegen speciale waarde aan toekennen. Dat is namelijk niet uit deze tekst te herleiden.
Je moet hier vers 15 bij nemen. Waar heel duidelijk blijkt dat de waarde niet in de olie zit, maar in het gebed.
De olie is puur en alleen een symbool, een overigens waardevol symbool want niet alleen heeft olie een genezende en voedende werking maar verwijst het ook naar de zegening met olie van bv David door Samuel. God roept daar een mens tot Zijn dienst en zegent hem met olie.

De functie van olie in bv de ziekenzalving lijkt mij persoonlijk niet onbelangrijk. Sommige mensen zijn in hun ziekte vaak zover heen dat woorden niet of nauwelijks meer doordringen. Alleen fysiek contact, een liefdevolle aanraking, geeft nog een reactie. Het kruisteken, met olie (dus verzachtend) aangebracht op het voorhoofd kan dan best wel eens een troostvolle ervaring, een versterking zijn. Ik denk dat dit ook de reden is waarom Jacobus dit als richtlijn aangeeft. Daarnaast worden symbolen natuurlijk gebruikt als fysieke ondersteuning van woorden of als woorden te kort schieten. Een beeld kan meer zeggen dan woorden.

Ik denk dat je in de reformatorische kerken van nu een voorzichtig teruggrijpen naar deze symbolen ziet. Een dominee met een kruisje op z’n revers, een kruisbeeld (zonder corpus) in de kerk, het introduceren van de paaskaars en ook ken ik enkele predikanten die olie gebruiken tijdens de gebeden voor de zieken. Al worden deze verschijnselen door andere reformatorische kerken direct als verdacht aangemerkt en een lonken naar de RK. Ik heb zelf nooit kunnen begrijpen waarom het water bij de doop wel als symbool gebruikt word maar olie bij de gebeden voor de zieken achterwege word gelaten.

Ik ben een groot voorstander van het gebruik van hierboven genoemde symbolen. Al realiseer ik mij heel goed dat de nadruk moet liggen op het Woord en het gebed en dat symbolen daarin uitsluitend een ondersteunende rol spelen.

[Boekenlezer]

Er is mij eens iets opgevallen in Jakobus 5. Dat heeft dan vooral met vers 15 te maken, wat dus op 14 volgt.
Ik citeer even beide verzen:

14. ασθενει τις εν υμιν προσκαλεσασθω τους πρεσβυτερους της εκκλησιας και προσευξασθωσαν επ αυτον αλειψαντες αυτον ελαιω εν τω ονοματι του κυριου 15. και η ευχη της πιστεως σωσει τον καμνοντα και εγερει αυτον ο κυριος καν αμαρτιας η πεποιηκως αφεθησεται αυτω

(Transscr.: 14 asthenei tis en humin proskalesasthoo tous presbuterous tès ekklèsias kai proseuxasthoosan ep' auton aleipsantes auton elaiooi en tooi onomati tou kuriou 15. kai hè euchè tès pisteoos soosei ton kamnonta kai egerei auton ho kurios kan hamartias hè pepoièkoos afethèsetai autooi)

Statenvertaling:
14 Is iemand krank onder u? Dat hij tot zich roepe de ouderlingen der Gemeente, en dat zij over hem bidden, hem zalvende met olie in den Naam des Heeren.
15 En het gebed des geloofs zal den zieke behouden, en de Heere zal hem oprichten, en zo hij zonden gedaan zal hebben, het zal hem vergeven worden.

NBG-vertaling:
14 Is er iemand bij u ziek? Laat hij dan de oudsten der gemeente tot zich roepen, opdat zij over hem een gebed uitspreken en hem met olie zalven in de naam des Heren.
15 En het gelovige gebed zal de lijder gezond maken, en de Here zal hem oprichten. En als hij zonden heeft gedaan, zal hem vergiffenis geschonken worden.

NBV:
14 Laat iemand die ziek is de oudsten van de gemeente bij zich roepen; laten ze voor hem bidden en hem met olie zalven in de naam van de Heer.
15 Het gelovige gebed zal de zieke redden, en de Heer zal hem laten opstaan. Wanneer hij gezondigd heeft, zal het hem vergeven worden.

In de NBG-vertaling wordt de aandacht beperkt tot de gezondheidstoestand van de zieke. In de Statenvertaling zie je dat niet. Daar gaat het over zijn heil.
De NBG-vertaling suggereert dat het gebed de fysieke gezondheid garandeert van de zieke. De Statenvertaling doet dat niet, en plaatst het in breder perspectief: de geestelijke redding van de zieke. Ook de NBV doet net als de Statenvertaling, zie ik nu. Dat is ook beter in overeenstemming met de Griekse grondtekst. σωζειν (soozein) betekent: redden, en εγειρειν (egeirein) betekent: wekken, doen opstaan. In het NT wordt dat woord gebruikt voor de opwekking van Jezus Christus uit de dood, bijv. in 1 Korinthiërs.

[Zareb]

Er is mij eens iets opgevallen in Jakobus 5. Dat heeft dan vooral met vers 15 te maken, wat dus op 14 volgt.

Statenvertaling:
en zo hij zonden gedaan zal hebben, het zal hem vergeven worden.[/i]

NBG-vertaling:
En als hij zonden heeft gedaan, zal hem vergiffenis geschonken worden.[/i]

NBV:
Wanneer hij gezondigd heeft, zal het hem vergeven worden.[/i]

In de NBG-vertaling wordt de aandacht beperkt tot de gezondheidstoestand van de zieke. In de Statenvertaling zie je dat niet. Daar gaat het over zijn heil.
De NBG-vertaling suggereert dat het gebed de fysieke gezondheid garandeert van de zieke. De Statenvertaling doet dat niet, en plaatst het in breder perspectief: de geestelijke redding van de zieke. Ook de NBV doet net als de Statenvertaling, zie ik nu.

Volgens mij lees ik dus echt drie keer hetzelfde hoor! Alleen ontgaat me de link naar het gebruik van olie, waar het hier over gaat.

[Boekenlezer]

Iets beter lezen: je citeert precies het verkeerde gedeelte van vers 15.
Het verschil zit nou juist in de eerste helft van dat vers.

[Zareb]

Iets beter lezen: je citeert precies het verkeerde gedeelte van vers 15.
Het verschil zit nou juist in de eerste helft van dat vers.

Tja, als jij verschil wilt aangeven tussen: een zieke behouden, een zieke gezond maken en een zieke laten opstaan.
Volgens mij begint het geestelijke deel pas na de komma van vers 15, en slaat behouden, gezond maken en opstaan puur op de ziekte.

Of wou je soms de mogelijkheid van gebedsgenezing in twijfel trekken?

Goed, wat het ook is in het kader van dit onderwerp in zoverre belangrijk dat als jouw redenatie zou kloppen, de zalving met olie nog veel zou belangrijker zijn. Want dan is het geen symbool van een heilzame werking voor het lichaam, maar zelfs een symbool voor de heiliging van de mens.

[Lalage]

Voda kreeg van een Schiedamse dominee een papier met teksten over het symbolische gebruik van olie.

Verder maakte de bisschop een mooie vergelijking toen hij aan Omega uitlegde waarom ze de hosties die over zijn nooit weggooien (maar opeten of aan zieken geven). Hij vergeleek het met een ketting die Omega om had. Hij zei: die ketting heeft voor jou veel meer waarde dan alleen de waarde van het zilver, omdat je hem van je vrouw hebt gekregen (klopt dat Omega?) Dus als die ketting gestolen wordt, vind je dat heel erg, omdat het grote emotionele waarde heeft. Zo is het ook met de hosties, die zijn op de tafel van de Heer geweest en hebben zo een bijzondere functie gekregen, het is niet meer gewoon brood. Ik denk dat je deze vergelijking door kunt trekken naar de olie: die is ook bijzonder geworden, omdat het in die dienst is gezegend.

[Boekenlezer]

Iets beter lezen: je citeert precies het verkeerde gedeelte van vers 15.
Het verschil zit nou juist in de eerste helft van dat vers.

Tja, als jij verschil wilt aangeven tussen: een zieke behouden, een zieke gezond maken en een zieke laten opstaan.
Volgens mij begint het geestelijke deel pas na de komma van vers 15, en slaat behouden, gezond maken en opstaan puur op de ziekte.

Ik heb er even wat commentaren op na geslagen, en die geven jou gelijk. Zowel dr. L. Floor als dr. F.W. Grosheide denken hier aan egeirein in de betekenis van: genezen.
Ik dacht echter meer aan de opstanding uit de dood op de jongste dag. En dat komt juist door dat woord egeirein, wat ik altijd gelezen heb in de betekenis van: opwekken (uit de dood).
Zoals het bijvoorbeeld staat in Galaten 1:1: ...αλλα δια ιησου χριστου και θεου πατρος του εγειραντος αυτον εκ νεκρων/...alla dia Ièsou Christou kai theou patros tou egeirantos auton ek nekroon/...maar door Jezus Christus, en God den Vader, Die Hem uit de doden opgewekt heeft.
Voor genezen heb ik met Grieks een ander woord geleerd: θεραπευειν/therapeuein. Ik zie in mijn woordenboek dat dat trouwens meer in de sfeer ligt van: verplegen. Daarmee heb ik dan weer wat belangrijks geleerd.
Maar die opvatting die ik net verkondigde, ik heb ook wel eens horen zeggen dat een predikant dat ook al eens gezegd heeft. Dus wellicht ben ik niet de enige die deze uitvinding deed.

Of wou je soms de mogelijkheid van gebedsgenezing in twijfel trekken?

Nee. Ik ben erg voorzichtig met stellig te beweren dat iets niet kan. Je weet immers maar nooit wat er allemaal kan.
En dat God gebedsgenezing mogelijk kan maken, is al helemaal buiten kijf.
De vraag moet dan ook meer zijn: werkt God vandaag nog zo? En zo ja, in welke situaties?
Dat zijn vragen waar ik niet direct een pasklaar antwoord op heb.
Ik kan er wel van zeggen: je kunt van God niet zo maar iets claimen. Hij heeft de volmacht. Hij kan dus ook besluiten niet te genezen.

Goed, wat het ook is in het kader van dit onderwerp in zoverre belangrijk dat als jouw redenatie zou kloppen, de zalving met olie nog veel zou belangrijker zijn. Want dan is het geen symbool van een heilzame werking voor het lichaam, maar zelfs een symbool voor de heiliging van de mens.

Misschien is het interessant om eens na te gaan: hoe kwamen ze erbij om te zalven met olie?
Ten tijde van het OT bijvoorbeeld deden ze dat bij personen met een bijzondere aanstelling. David werd tot koning gezalfd. Christus betekent: gezalfde.

[Boekenlezer]

Dat kan hier trouwens wel: i.p.v. εγειρειν (egeirein) > θεραπευειν (therapeuein).
Het werkwoord is hier immers overgankelijk gebruikt. De handelende persoon is ο κυριος/ho kurios/de Heer, terwijl de zieke het lijdend voorwerp is: αυτον/auton/hem.
Ik begon te denken dat θεραπευειν (therapeuein) hier niet zou passen met in mijn achterhoofd: de zieke zal genezen. Maar dat ligt dus wat anders.

[jas]

Voor genezen heb ik met Grieks een ander woord geleerd: θεραπευειν/therapeuein. Ik zie in mijn woordenboek dat dat trouwens meer in de sfeer ligt van: verplegen. Daarmee heb ik dan weer wat belangrijks geleerd.

Gezien de kritiek op de SV die je de laatste tijd afgeeft, had ik toch wel verwacht dat ze jou op taalgebied niets meer moesten leren.
Nu ga ik ook je kritiek in twijfel trekken.

[parsifal]

Godzijdank gebeurt dit nog steeds (of begint weer te gebeuren) in de reformatorische gezindte. Dr. Paul heeft hier het een en ander over geschreven. Verder is niet zo lang geleden een goede bekende van me na gebed en zalving voor de artsen verandert in iemand voor wie de situatie kritiek was in iemand met wie weinig aan de hand lijkt (en dat binnen twee dagen).

[Boekenlezer]

Voor genezen heb ik met Grieks een ander woord geleerd: θεραπευειν/therapeuein. Ik zie in mijn woordenboek dat dat trouwens meer in de sfeer ligt van: verplegen. Daarmee heb ik dan weer wat belangrijks geleerd.

Gezien de kritiek op de SV die je de laatste tijd afgeeft, had ik toch wel verwacht dat ze jou op taalgebied niets meer moesten leren.
Nu ga ik ook je kritiek in twijfel trekken.

Tsja, als je mij ook meer als autoriteit ziet dan als forummer...
Ik wil je hartelijk bedanken voor het grenzeloze respect , maar in díe mate vind ik dat toch ietwat overdreven!
Sinds wanneer verwacht jij onfeilbaarheid van mensen?

Kijk, ik ben net als iedereen natuurlijk ook gewoon een mens die middenin de praktijk van het leven staat, en daarin ontdekt en leert. En ik heb in dit onderwerp ook nog eens zo eerlijk willen zijn om dat open en eerlijk te tonen, in plaats van krampachtig mijzelf af te schermen met een voorgevel.
Ik mag uiteraard altijd bevraagd worden op mijn stellingen.
Sorry dat ik je tegen het zere been geschopt heb, door de onaantastbaarheid van je favoriete hoogheilige vertaling in twijfel te trekken. (En als ik dergelijke dingen nou gezegd had over de NBV...??)
Bovendien is mijn kritiek incidenteel geweest, dus ik vind dat je de zaken nu niet naar proportie beoordeelt. Volgens mij vertrouw jij veel te sterk op een vertaling op zichzelf (de SV in jouw geval).

[jas]

Voor genezen heb ik met Grieks een ander woord geleerd: θεραπευειν/therapeuein. Ik zie in mijn woordenboek dat dat trouwens meer in de sfeer ligt van: verplegen. Daarmee heb ik dan weer wat belangrijks geleerd.

Gezien de kritiek op de SV die je de laatste tijd afgeeft, had ik toch wel verwacht dat ze jou op taalgebied niets meer moesten leren.
Nu ga ik ook je kritiek in twijfel trekken.

Tsja, als je mij ook meer als autoriteit ziet dan als forummer...
Ik wil je hartelijk bedanken voor het grenzeloze respect , maar in díe mate vind ik dat toch ietwat overdreven!
Sinds wanneer verwacht jij onfeilbaarheid van mensen?

Kijk, ik ben net als iedereen natuurlijk ook gewoon een mens die middenin de praktijk van het leven staat, en daarin ontdekt en leert.
Ik mag uiteraard altijd bevraagd worden op mijn stellingen.
Sorry dat ik je tegen het zere been geschopt heb, door de onaantastbaarheid van je favoriete hoogheilige vertaling in twijfel te trekken. (En als ik dergelijke dingen nou gezegd had over de NBV...??)
Bovendien is mijn kritiek incidenteel geweest, dus ik vind dat je de zaken nu niet naar proportie beoordeelt.

Geen enkele vertaling is heilig, ook de SV niet. Maar de wijze waarop je je er over uitliep getuigde van diepe minachting, en ja, dat doet me pijn.

[parsifal]

over vertalingen is een andere topic

[Boekenlezer]

Geen enkele vertaling is heilig, ook de SV niet. Maar de wijze waarop je je er over uitliet getuigde van diepe minachting, en ja, dat doet me pijn.

Dat heeft natuurlijk ook weer zijn aanleiding, dat dat zo ging.
Je bent bezig met bijbelstudie met de bedoeling de tekst in een aanvaardbaar tempo te verkennen. Je legt een paar bijbelvertalingen naast elkaar, maar in plaats van dat het gesmeerder loopt, loopt het juist stroever, en bleek de SV helemaal niet de baken in zee zoals ik verwachtte. Integendeel!
Tja, dat kan ook wel eens gebeuren. Vind je het gek dat ik dan flink chagerijnig wordt? Als er ik weet niet hoe veel tijd en energie opgaat aan dingen die je op dat moment niet wilt doen...