Ellington en Monk komen uit de jazzhoek. Maar beiden zijn in tegenstelling tot de meeste jazzers vooral bekend en geliefd vanwege hun compositie. De schaal is daarbij natuurlijk niet te vergelijken met symfonieëntijgers als Mahler of Rachmaninov. (Op wat latere werken van Ellington na, maar die horen volgens de meeste kenners niet bij zijn beste.)
Wat ik zei over superieure organisatie van toonmateriaal geldt zeker ook voor deze twee. Net als Satie vertoont vooral Monk de neiging tot een vrij rigide minimaliteit (weinig noten), maar anders dan 'minimal' componisten, zeker de 'orthodoxen' onder hen, zit er veel zeggingskracht in. (Minimal-componisten wilden vanuit een oosters-religieus getint ideaal juist expressie en individualiteit uitschakelen en een trance-achtige toestand teweeg brengen.)
En dan Ellington: de meester van het idiosyncratisch schrijven, dwz schrijven met een bepaald lid van zijn orkest in gedachten. In jazz is de persoon van de uitvoerder nu eenmaal een stuk belangrijker. En wat hij aan klankkleuren weet te bereiken is wat mij betreft te meten met de beste dingen van erkende kleurmengers als Debussy. En bovendien in staat tot een rijk geschakeerde vorm die ver uitstijgt boven de meeste 'Tin Pan Alley'-musicalliedjes die als basis voor jazzimprovisatie worden gebruikt.
Waarom ik ze aan het lijstje componisten heb toegevoegd is tenslotte hun beider houding: ze hadden veel preciezer dan gebruikelijk in jazz in hun hoofd hoe het moest klinken. Hoe hoekig Monk bijvoorbeeld ook klinkt, dat is geen gebrek aan techniek (wat hem wel verweten is - hij speelt piano met 'platte vingers'), of een lukraak geploink van noten, maar precies wat hij hebben wil (wat te bewijzen is door verschillende 'takes' van een bepaald nummer naast elkaar te leggen).
Wat maakt iemand 'klassiek', Gershwin (geinige naam trouwens in forum over componisten)? Wanneer-ie is overleden? Of er (g)een drumstel in z'n muziek is te bekennen? Of-ie 'erkende' vormen als symfonieën gebruikt? Wat mij betreft niet, mijn criterium voor een goede componist heb ik in mijn vorige reactie gegeven.
Ik ben geen voorstander van het soort relativisme dat geen kwaliteitsverschil ziet tussen Hazes en Bach, maar ik denk dat het goed te verdedigen is om Monk en Ellington in de hall of fame bij te plaatsen! Al zijn er verschillen en wil een barokcompositie ook op andere dingen beoordeeld worden dan een jazzcompositie ('soevereiniteit in eigen kring', of zo
).
Desalniettemin zitten Ellington en Monk toch in een andere traditie dan de componisten die als 'klassiek' aangeduid worden, dat zal het grootste verschil zijn.