Gaan wij, protestanten, er inderdaad aan?

[Pcrtje]

Eigenlijk zou ik nog een jaartje moeten wachten, maar ik ben te nieuwsgierig. 19 jaar geleden opende Try (=Gravo(?)) dit draadje waarin hij/zij een aantal voorspellingen over de toekomst van het christendom van de theoloog McGrath deelde. Het lijkt me leuk om even een tussentijdse balans op te maken. Zien we inderdaad processen en bewegingen in de richting van de voorspellingen? Of is een van de voorspellingen zelfs al uitgekomen?

Ik zal mijn eigen gedachten in een vervolgberichtje ook onder woorden brengen. (En Gravo, ik ben uiteraard benieuwd naar jouw gedachten.)

Voor het gemak zal ik het stukje ook even citeren:

Enige tijd geleden heeft de engelse theoloog McGrath een opzienbarende lezing gehouden, waarin hij voorspelt, dat het protestantisme zal verdwijnen als relevante grootheid op de mondiale christelijke kaart.

Als reden daarvoor noemt hij de verregaande rationalisering in het protestantisme, dat uiteindelijk heeft geleid tot een irrel[e]vantie van onbegrijpelijke geloofsvoorstellingen. Wie met zijn verstand de zaken van God en geloof benadert, houdt niets meer over.

Hij ziet een toekomst voor de Rooms-Katholieke Kerk, de Oosters-Orthodoxe kerken en de evangelische kerken (pentecostale ed.), omdat zij allemaal het geheim van het geloof (mysterium fide [sic]), of het geestelijke karakter van de waarheid ([d]e Geest spreekt alle talen), het gevoel, de zintuigen, de liturgie en de symboliek (iconen als vensters op de hemel) hebben gehandhaafd.

Komend vanuit de theologische wetenschap (het rationele aspect van geloof bij uitstek) kan ik niet anders, dan hem gelijk geven. Waar geloof, God, religie en het bovennatuurlijke onder de wetenschappelijke microscoop gaat, blijft er niets van over dan alleen een hoop naïviteit, psychologie, sociologie, teksten, geschiedenis, emoties en...de dood.

Kyrie, eleison

Ik ben geen profeet, maar ik daag jullie uit om met mij de volgende inschatting te overdenken:


• Over 50 jaar bestaan er alleen nog een aantal hardnekkige orthodox protestantse groepjes.
• Protestantse kerken hebben zich, als reactie op de geestelijke en lichamelijke leegloop van hun kerken, bezonnen en hebben zich langzamerhand weer gevoegd naar de liturgieën, gebruiken en symbolieken van de oude kerk (van vóór de breuk van de reformatie), tegelijk heeft de RKK zich verder gemoderniseerd en is er door de oecumene een samenwerking ophanden, waardoor er binnekort van een terugkeer in de schoot van de Moederkerk gesproken zal kunnen worden.
• De Anglicaanse kerk is ook gesplits[t]. Zeer conservatieve leden hebben zich verenigd in een terugkeer-beweging richting RKK. De moderne variant blijft klein en gaat door het leven als een stijlvolle, maar verdwijnende groep intellectuelen.
• De evangelische kerken zijn de volkskerken geworden. Multicultureel, eenvoudig. Ze domineren eigen commerciele zenders en werven vooral jonge en arme mensen.
• De Oosters Orthodoxe kerken zijn zichzelf gebleven, maar zoeken door opgelopen politieke spanningen toenadering tot de Rooms-Katholieke Kerk, die er zo prat op gaat om nu 1,5 miljard gelovigen te vertegenwoordigen. De sterkste troef van het christendom op het wereldtoneel is het eventuele samengaan van RKK en Ooster[s-]Orthodox.
• De Islam heeft zich definitief als politieke en maatschappelijke macht in Europa gevestigd. Enkele landen hebben moslim-ministers. Het getouwtrek gaat op politiek gebied tussen christenen en moslims, omdat zij beiden de grote seculiere partijen aan regeringsmeerderheden kunnen helpen. Alle religieuze partijen voelen zich een onderdeel van een wereldwijd geloof. Daarmee is elke politieke strijd een graadmeter geworden voor internationale verhoudingen. Een bestuurlijke islamitisering van Europa behoort tot de mogelijkheden. Religie speelt als nooit tevoren een rol in de wereld. Conflicten zouden langs religieuze lijnen kunnen gaan verlopen.
  
  Een beetje een doem-scenario, maar ja...dat krijg je, wanneer je aan het protestantisme komt

[gravo]

Dag Pcrtje. Wat leuk deze confrontatie met wat ik lang geleden aan het scherm heb toevertrouwd.
Inderdaad, 'Try' was toen mijn nickname. Ik wilde het weleens proberen, zo'n forum. Vandaar die naam.

Inmiddels ga ik door het leven als 'gravo', een nickname waar ik nog steeds heel tevreden over ben. Je zou het uit het Latijn kunnen vertalen met "ik verzwaar" of "ik maak zwaar". Een knipoog uiteraard naar mijn afkomst uit een "zwaar" gereformeerde kerk.

Graag denk ik nogmaals inhoudelijk mee over de toekomst van het protestantisme in breedst mogelijke zin. Het ligt nu toch weer anders dan ik toen schreef. Alhoewel sommige zaken wel degelijk actueel zijn (geworden).

Maar misschien moeten we eerst even aftasten of er nog meer serieuze gesprekspartners zijn voor dit onderwerp.

Nogmaals, verrassend dat dit nu uit een oude la tevoorschijn komt!

gravo

[Prisma23]

Het gaat langzaam maar toch, als er weer één kerk zou zijn is dat heel mooi.

Maar er zijn in Nederland een paar wolkjes als eens mans hand, dus wie weet...

- GKV en NGK zijn één kerkgenootschap
- DKN en GKN worden samen één kerkgenootschap
- CGK wordt verdeelt over GG, HHK, NGK en PKN, weer één kerkgenoodschap minder.

Totaal dus drie kerkgenootschappen minder, goede ontwikkeling.

[Pcrtje]

Dag Pcrtje. Wat leuk deze confrontatie met wat ik lang geleden aan het scherm heb toevertrouwd.
Inderdaad, 'Try' was toen mijn nickname. Ik wilde het weleens proberen, zo'n forum. Vandaar die naam.

Ah, leuk om te weten. Waarom ben je later op een nieuwe gebruikersnaam overgestapt?

Overigens was ik op zoek naar iets anders toen ik op dat draadje stuitte. Alleen al door de indeling van het eerste bericht (lang, meerdere alinea's, pakkende kop en onderschrijven met de forumnaam) meende ik jou er al in te herkennen.

Maar misschien moeten we eerst even aftasten of er nog meer serieuze gesprekspartners zijn voor dit onderwerp.

Eens. En ik moet even de tijd vinden om m'n gedachten uit te schrijven. Ik zal het binnenkort eens doen. Kunnen jullie ondertussen ook even nadenken.

[Cicero]

Als je bij protestanten denkt aan twee ingrediënten:
1. De Woordverkondiging als centrum van het kerkelijk leven, het liefst 20+ minuten;
2. Bij 'geloof' meteen aan de geloofsleer/dogmatiek denken die je voor waar moet houden;

-- ja dan denk ik dat mainstream protestantisme in díe vorm aan het uitsterven is. Het gaat langzaam, en er zullen groepjes blijven die het zo doen, maar als mainstream protestanten gaan overleven dan is het vermoedelijk in een vorm waarin men qua liturgie weer aansluit bij de kerk der eeuwen en qua centrum van het kerkelijk leven gaat focussen op het onderhouden van de onderlinge verbondenheid.

De redenen dat ik dit denk zijn o.a. de volgende. Mensen zijn niet meer gewend naar lange monologen te luisteren, er moet op z'n minst interactie zijn en een zekere ongedwongenheid. En ten tweede is door het hogere opleidingsniveau het geloof als een soort totaalplaatje uitgehold en het heeft zijn vanzelfsprekendheid verloren. Dat verbaast niet, want zoals 'geloof' bij protestanten wordt ingevuld, is een typisch modern fenomeen dat met de reformatie is begonnen.

[Marnix]

Het gaat langzaam maar toch, als er weer één kerk zou zijn is dat heel mooi.

Maar er zijn in Nederland een paar wolkjes als eens mans hand, dus wie weet...

- GKV en NGK zijn één kerkgenootschap
- DKN en GKN worden samen één kerkgenootschap
- CGK wordt verdeelt over GG, HHK, NGK en PKN, weer één kerkgenoodschap minder.

Totaal dus drie kerkgenootschappen minder, goede ontwikkeling.

Dat laatste zie ik nog niet zo snel gebeuren, waarschijnlijk splitst rechts (of anders link) een deel zich af maar blijft de rest voorlopig gewoon zitten. Er zal allicht wel samengewerkt moeten gaan worden qua scholing dan wat voor de andere kant. Het zal er vast een keer van komen maar ik denk niet heel snel. Maar de tendens is wel dat het kleiner worden van de kerk zorgt dat er meer samengewerkt en uiteindelijk ook samengegaan zal moeten worden en dat is op zich niet zo verkeerd.

Over 50 jaar bestaan er alleen nog een aantal hardnekkige orthodox protestantse groepjes.

Vraag is wel even hoe klein die precies zijn, de orthodoxe kerken zijn tot nu toe nog wel aardig in staat om hun ledenaantallen vooral met natuurlijke aanwas op peil te houden.

Protestantse kerken hebben zich, als reactie op de geestelijke en lichamelijke leegloop van hun kerken, bezonnen en hebben zich langzamerhand weer gevoegd naar de liturgieën, gebruiken en symbolieken van de oude kerk (van vóór de breuk van de reformatie), tegelijk heeft de RKK zich verder gemoderniseerd en is er door de oecumene een samenwerking ophanden, waardoor er binnekort van een terugkeer in de schoot van de Moederkerk gesproken zal kunnen worden.

Je ziet wel een beweging in de protestantse kerken waarbij er meer ruimte komt voor liturgie, gebruiken, symboliek etcetera, ook wel gepaard met meer oecumene, maar aan de andere kant zie je ook een beweging richting de evangelische kerken. Er komt dus vooral meer diversiteit. Je ziet plaatselijk ook wel weer wat meer samenwerking met katholieke kerken maar een terugkerken naar de katholieke kerk zie ik nog niet snel gebeuren, daarvoor zijn de onderlinge verschillen (met name qua vormen) nog wel heel groot. Als ik onze kerkdienst met een katholieke vergelijk zit ik niet zomaar hoe dat samen zou gaan. Daarnaast zit je ook nog met de vorm van kerkbestuur met aan het hoofd de Paus, dat geeft nog wel wat problemen, dat de protestantse kerk zich weer bij de katholieke kerk voegt zie ik nog steeds niet zomaar gebeuren.

De Anglicaanse kerk is ook gesplits[t]. Zeer conservatieve leden hebben zich verenigd in een terugkeer-beweging richting RKK. De moderne variant blijft klein en gaat door het leven als een stijlvolle, maar verdwijnende groep intellectuelen.
De Oosters Orthodoxe kerken zijn zichzelf gebleven, maar zoeken door opgelopen politieke spanningen toenadering tot de Rooms-Katholieke Kerk, die er zo prat op gaat om nu 1,5 miljard gelovigen te vertegenwoordigen. De sterkste troef van het christendom op het wereldtoneel is het eventuele samengaan van RKK en Ooster[s-]Orthodox.

Dit volg ik allemaal wat minder maar volgens mij zijn de genoemde bewegingen er nog niet heel erg?

De evangelische kerken zijn de volkskerken geworden. Multicultureel, eenvoudig. Ze domineren eigen commerciele zenders en werven vooral jonge en arme mensen.

Qua ledenaantallen is het niet zo dat de evangelische kerken de protestantse kerken enorm hebben overvleugeld, integendeel. Je ziet een Mozaiek wel groot worden maar die trekken niet vooral jonge arme mensen aan, je ziet daar ook juist weer dat er iets meer richting orthodoxie wordt bewogen. Dat de evangelische kerken de rol als volkskerken hebben overgenomen lijkt me niet echt het geval. En net als 20 jaar geleden of zo is er nog steeds hour of power op RTL, hier en daar een uitzending op een andere commerciele zender en family 7 is ook nooit groot geworden. Wel zie je dat bijvoorbeeld een Mozaiek wel aardig wat kijkers bereikt via hun livestream, in coronatijd was dat helemaal het geval.

De Islam heeft zich definitief als politieke en maatschappelijke macht in Europa gevestigd. Enkele landen hebben moslim-ministers. Het getouwtrek gaat op politiek gebied tussen christenen en moslims, omdat zij beiden de grote seculiere partijen aan regeringsmeerderheden kunnen helpen. Alle religieuze partijen voelen zich een onderdeel van een wereldwijd geloof. Daarmee is elke politieke strijd een graadmeter geworden voor internationale verhoudingen. Een bestuurlijke islamitisering van Europa behoort tot de mogelijkheden. Religie speelt als nooit tevoren een rol in de wereld. Conflicten zouden langs religieuze lijnen kunnen gaan verlopen.

Qua cijfers wordt de Islam wel groter, politiek gezien zie je dat dat in Europa (nog) niet dat dat leidt tot veel invloed. In de wereld zie je natuurlijk wel een hoop conflicten tussen christendom en islam.


Kortom, het lijkt toch allemaal in een iets minder hard tempo te lopen dan 20 jaar geleden voorspeld. Tegelijkertijd zie je de grootte van de kerken in die periode wel fors dalen.

[Pcrtje]

Zoals beloofd hierbij mijn gedachten.

Ik heb zelf ook wel eens een vergelijkbare gedachte gehad: dat er over 100 jaar nog drie christelijke stromingen zullen zijn: (1) de traditionele RKK/OOK met hun rituelen en mystiek, (2) de evangelische beweging in al haar veelkleurigheid en in zekere zin de volkskerk en (3) de kleine groepjes zeer orthodoxen, wat in de Nederlandse context de GG, GGiN, OGG, etc. zijn. Uitsterven zal de kerk in Nederland niet, denk ik, maar de ledenaantallen zullen wel verder slinken. Groep 1 zal, hoewel in Nederland sterk vergrijsd, blijven bestaan omdat ze perspectief op en over het levenseinde heen biedt, en wel op een manier die toch vooral ouderen trekt. Met andere woorden: wanneer de amandelboom zijn wintertooi behoudt en de sprinkhaan zich voortsleept en de mens het zijn-ten-dode beseft - om het een beetje Heideggerig uit te drukken - wordt de wens op een perspectief na de dood geboren. Dat is iets wat groep 1 te bieden heeft. De woorden van McGrath gelezen hebbende past denk ik de term volkskerk wel goed bij groep 2. Deze kerken zullen gedijen zo lang er nog protestantse kerkjes zijn vanwaaruit ze leden kunnen overpompen. Groep 3 zal het nog lang volhouden vanwege een geboorteoverschot en een steeds sterker wordende drang om in zichzelf te keren, hoewel in Nederland bij sommige rechts-reformatorische kerken toch ook wel de barsten zichtbaar beginnen te worden.

(Mijn advies voor de PKN zou dan ook zijn: kies er niet voor om te lijken op groep 2, maar juist op groep 1. Die zullen het langer volhouden.)

Of we de oorzaak hiervan moeten zoeken in de verregaande of zelfs voortschrijdende rationalisering, weet ik niet zo goed. Het klinkt niet onaannemelijk, maar ik denk dat er toch ook wel andere mogelijke oorzaken aan te wijzen zijn. Zo is een toenemend welvaartsniveau ook sterk aan minder 'gelovigheid' gecorreleerd, wat mogelijk door een afname van afhankelijkheidsgevoel jegens het goddelijke verklaard kan worden. Een andere verklaring is dat - in ieder geval in ons land - het protestantisme toch grotendeels een luisterhoudingsgodsdienst is geworden die vrijwel geen aansluiting met onze culturele gebruiken meer heeft, verergerd door een afnemend concentratievermogen. Beide door technologische vooruitgang.

Dus, even concreet. Voor het gemak heb ik je stelling even genummerd:

1. Over 50 jaar bestaan er alleen nog een aantal hardnekkige orthodox protestantse groepjes.

Grotendeels mee eens, aangevuld met hetgeen ik hierboven beschreef.

2a. Protestantse kerken hebben zich, als reactie op de geestelijke en lichamelijke leegloop van hun kerken, bezonnen en hebben zich langzamerhand weer gevoegd naar de liturgieën, gebruiken en symbolieken van de oude kerk (van vóór de breuk van de reformatie), tegelijk heeft de RKK zich verder gemoderniseerd en
2b. is er door de oecumene een samenwerking ophanden, waardoor er binnekort van een terugkeer in de schoot van de Moederkerk gesproken zal kunnen worden.

Eigenlijk heb ik niet de indruk dat 2a zich (vooralsnog) voordoet. Sterker nog, ik heb de indruk dat de meeste protestantse kerken zuchten onder de evangelische stormwind die door hun gebouwen waait. (Vaak ook letterlijk: welke NeGK (=GKv+NGK), CGK-links en PKN heeft er nou geen kerkbandje dat de evangelisch klinkende geluidsgolven produceert en nauwelijks psalmen meer kent?) De overige protestantse kerken (GG, GGiN, OGG(iN), HHK, DGK, GKN, CGK-rechts) proberen uit alle macht deze ellende nog buiten te houden en ik heb de indruk dat er verrechtsing optreedt omdat leden uit de linkerflanken overstappen.
Wat betreft 2b: ook daarvan zie ik eigenlijk nog weinig beweging. Wel was er enige tijd de gezamenlijke verklaring tussen de RKK en de Lutherse kerken (toch?), maar ik zie nog niet echt een neiging binnen de PKN om zich bij de RKK aan te sluiten.

3.De Anglicaanse kerk is ook gesplits[t]. Zeer conservatieve leden hebben zich verenigd in een terugkeer-beweging richting RKK. De moderne variant blijft klein en gaat door het leven als een stijlvolle, maar verdwijnende groep intellectuelen.

De situatie van de Anglicaanse kerk ken ik onvoldoende om er iets over te kunnen zeggen.

4.De evangelische kerken zijn de volkskerken geworden. Multicultureel, eenvoudig. Ze domineren eigen commerciele zenders en werven vooral jonge en arme mensen.

Eens.

5. De Oosters Orthodoxe kerken zijn zichzelf gebleven, maar zoeken door opgelopen politieke spanningen toenadering tot de Rooms-Katholieke Kerk, die er zo prat op gaat om nu 1,5 miljard gelovigen te vertegenwoordigen. De sterkste troef van het christendom op het wereldtoneel is het eventuele samengaan van RKK en Ooster[s-]Orthodox.

De OOK van de verschillende landen ken ik onvoldoende. Overigens denk ik dat de speciale militaire operatie dit proces zou kunnen versnellen of juist vertragen. Enerzijds kan de neiging om zich tegen de Russische OOK erin resulteren dat de overige Oost-Europese OOK'en zich op het Westen willen oriënteren en wellicht ook aansluiting met de RKK willen nastreven. Anderzijds zou het willen afzetten tegen Rusland de eigen nationale identiteit middels de eigen OOK kunnen versterken, waardoor er een sterkere nadruk op het consolideren van de eigen OOK komt te liggen.

6. De Islam heeft zich definitief als politieke en maatschappelijke macht in Europa gevestigd. Enkele landen hebben moslim-ministers. Het getouwtrek gaat op politiek gebied tussen christenen en moslims, omdat zij beiden de grote seculiere partijen aan regeringsmeerderheden kunnen helpen. Alle religieuze partijen voelen zich een onderdeel van een wereldwijd geloof. Daarmee is elke politieke strijd een graadmeter geworden voor internationale verhoudingen. Een bestuurlijke islamitisering van Europa behoort tot de mogelijkheden. Religie speelt als nooit tevoren een rol in de wereld. Conflicten zouden langs religieuze lijnen kunnen gaan verlopen.

Punt 6 vind ik het beangstigendst. Ik denk dat de Islam niet goed voor Nederland en Europa is, sterker nog: een vloek. (NB. afgelopen verkiezingen heb ik geen PVV gestemd!) Enkele landen hebben inderdaad de eerste moslimministers - dat gaat vooralsnog goed. In Nederland is er nog geen duidelijk getouwtrek door/met de seculiere partijen. Dat conflicten langs religieuze lijnen verlopen is niets nieuws, maar kunnen nu wel duidelijker worden. We zien het in ieder geval wel aan binnenlandse conflicten, denk ik. Het toenemend antisemitisme, in Nederland grotendeels onder moslims, door het gebeuren in Gaza.

Dan nog even de opmerkign van Prisma23:

- GKV en NGK zijn één kerkgenootschap
- DKN en GKN worden samen één kerkgenootschap
- CGK wordt verdeelt over GG, HHK, NGK en PKN, weer één kerkgenoodschap minder

Toen McGrath zijn voorspelling deed bestond van DGK en GKN een van de twee nog niet, dus deze toekomstige fusie telt niet mee. Dat GKv en NGK zijn samengegaan (motief: geld) en CGK haar leden zal verdelen lijkt inderdaad weer twee kerkverbanden te schelen, maar ik vrees dat er eerst nog een aantal splintergroeperinkjes zullen zijn. Zo hebben drie oud-GKv-gemeenten die niet mee wilden in de fusie tot de NeGK zich verenigd. Ik verwacht dat zij zich op termijn bij DGK/GKN zullen aansluiten.


Moeten de voorspellingen een beetje aangepast worden? Of zien we inderdaad de eerste trekken? Wat zijn jullie gedachten?