Karin1996 schreef:Hallo allemaal,
Ik heb twijfels en veel vragen over de Reformatie van de 16e eeuw en de desbetreffende reformatoren zoals Maarten Luther en Johannes Calvijn. (...)
Interessant vragen. Er zijn al wat reacties gegeven zie ik. Ik ga dat niet dunnetjes overdoen, maar ik heb nog wel wat aan te vullen.
Over Maarten Luther. Je moet het antisemitisme van hem ook zien in het licht van zijn nieuwe theologie, waarmee hij de Kerk (dan nog de Una Sancta, de éne ongedeelde katholieke kerk) confronteert. Het belangrijkste punt van zijn theologie is dat een mens zonder bemiddeling van de geestelijkheid, van heiligen, van afbeeldingen, symbolen of andere bemiddelaars een directe en persoonlijke toegang heeft tot God. Die toegang loopt uitsluitend via Christus, de enige bemiddelaar tussen God en mensen. Door in Hem te geloven ben je zalig, zonder dat anderen daarvoor nodig zijn, zonder dat anderen dat kunnen verhinderen. Die goede boodschap moet zo duidelijk mogelijk worden gebracht. Daarom legt hij veel nadruk op een Bijbelvertaling, zodat je het zelf kunt lezen en op een heldere verkondiging van dit Evangelie. Maar in essentie is het heel eenvoudig en toegankelijk geworden: geloof en word zalig!
Daarbij hoort ook dat Luther niets op heeft met andere manieren om zalig te worden. Bijvoorbeeld door heel hard je best te doen en je aan strikte wetten te houden. Dat lukt toch nooit. Hoeveel ijver je ook aan de dag legt. Zelf heeft hij enorm geworsteld met de vraag hoe hij goed genoeg (gerechtvaardigd) moest worden om toegang tot God te krijgen. Als hij ergens van overtuigd was, dan was het wel dat hij een zondaar was. Iets wat jij dus ook van hem hebt geconstateerd.
En dit is zijn grote ontdekking: tegenover de Wet staat het geloof. Tegenover de werken staat de genade. Want als je zondaar bent én blijft, dan is er nog maar één mogelijkheid om zalig te worden en dat is als God jou genade verleent. Wel, precies dat gebeurt er als je in Christus gelooft. Dan worden al je zonden genadig vergeven, omdat Jezus de straf en de toorn (die jij eigenlijk verdiend had) op Zich genomen heeft.
Luther had verwacht dat dit bevrijdende besef ook heel warm verwelkomd zou worden door de joden. Immers, volgens hem zaten zij helemaal vast in dat wettische. En maar ploeteren en maar alle regels proberen na te volgen en maar pietepeuterig doen over ditjes en datjes.
En hij haalde daar de overbekende verhalen uit het NT bij, waarin Jezus de joden ook beticht van al dat wettische gedoe, waarbij de mensen zware lasten worden opgelegd.
Maar de joden uit zijn tijd hadden hier totaal geen oren naar. Na eeuwenlange jodenvervolging was dat ook niet te verwachten. Voor Luther was het echter een bittere teleurstelling. Hij had de machtige Kerk weerstaan, maar de joden die ook tegenover de Kerk stonden kreeg hij niet mee. En dan zien we dat hij vooral op latere leeftijd weer terugvalt in het eeuwenoude christelijke narratief dat de joden de Messias niet willen aanvaarden en daarom vijanden zijn van God en het geloof. Met alle stereotypen die daar in het antisemitisme bij horen.
Terecht veroordelen wij Luther om deze houding. Hierin blijft hij Middeleeuwer. Terwijl hij in zijn theologie eigenlijk zo modern is. Hij heeft immers de individu, de enkele persoon centraal gesteld in de omgang met God en zo de klassieke hiërarchische structuur van Kerk en maatschappij definitief ter discussie gesteld. Daarin is hij een Renaissance-mens. De Reformatie heeft dan ook aan het begin gestaan van een eeuwenlange modernisering die op religieus gebied wereldwijd is verspreid, zodat nu hele continenten erdoor gestempeld zijn.
Er loopt een directe lijn van Luthers aandacht en focus op de enkeling naar de grote hoeveelheid verschillende protestantse kerken, zoals jij terecht meldt.
Het punt namelijk dat iemand sinds de Reformatie zelfstandig de geloofsweg naar God kan zoeken, vinden en gaan, heeft natuurlijk geleid tot een heel groot zelfvertrouwen onder "de gewone man". Niet langer was de genade Gods afhankelijk van de goedkeuring door hoger geplaatste geestelijken. Niet langer kon je weggehouden worden van de geheimen van God, omdat alles in onbegrijpelijk Latijn werd gezegd. Met de Bijbel in de eigen taal (en het voordeel van de boekdrukkunst) kwam de hele religieuze schat in handen van heel gewone mensen. En die hadden allemaal hun eigen persoonlijke verhaal. Zij stichtten zelfbewust in hun eigen land hun eigen kerk. Het protestantisme heeft zo een enorme groei doorgemaakt. Maar binnen die kerken bleef de nieuwe cultuur wel zijn werk doen. Men bleef zich persoonlijk verantwoordelijk voelen en het kwam dan ook met enige regelmaat tot onderlinge botsingen. Iedereen had immers dezelfde rechten? En zo zijn op den duur ook veel kerkscheuring en en splitsingen ontstaan. Eigen verantwoordelijkheid leidde vaak tot eigen gelijk. Niet in de laatste plaats bij overijverige, maar ook zeer eigenwijze Nederlanders. Die konden en kunnen werkelijk om een scheet een nieuwe kerk beginnen.
Tja, hoe ga je er mee om. Ik vind het zelf altijd verhelderend om even te kijken hoe dit alles is gekomen. Maar daarna val ik toch terug op mijn eigen (protestantse) verantwoordelijkheid. Ik mag ook voor mijzelf denken!
En dan denk ik: ik hoef er niet in mee te gaan. Die scheurmakerij gebeurt niet in mijn naam! Ik verzet mij er tegen. En wat Luther betreft: ik leen dankbaar zijn grote ontdekking dat de zaligheid door geloof alleen wordt verkregen, maar van zijn antisemitisme moet ik niets hebben.
Gelukkig kan mij door de kerk of door andere gelovigen niets meer worden opgedrongen.
gravo