In de vragenrubriek een
vraag over de Oerknal. Bij de vraag kan niet worden gereageerd, dus doe ik het hier maar.
Ik wil beginnen met de opmerking dat er wordt gevraagd naar de Oerknal, maar het antwoord enkel rept over evolutie, wat toch echt twee verschillende zaken zijn die - helaas - door veel mensen vaak op een hoop worden gegooid. Maar goed, dat laten we even voor wat het is.
Hoe zijn mensen op het idee van een oerknal gekomen? Dat wil ik hier graag even uitlichten.
Ene meneer Hubble - ja, daar is de telescoop naar vernoemd - was een belangrijke sterrenkundige die ontdekte dat het heelal aan het uitdijen is. Hij zag namelijk dat sterrenstelsels 'roder' waren zou moeten. Dit heeft weer te maken met het dopplereffect. Dat kent iedereen, als je een auto of ziekenwagen hoort langskomen, dan klinkt de sirene eerst hoog zo lang de ziekenwagen je nadert, en als hij voorbij is en van je vandaan rijdt, klinkt de sirene een stuk lager. Dat komt omdat de geluidsgolven eerst worden samengedrukt en daarna uitgerekt omdat de geluidsbron beweegt. In extreme gevallen zoals bij straaljagers gaat de geluidsbron zo hard dat alle geluidsgolven zich gaan opstapelen en dan hoor je de bekende 'sonic boom', de knal wanneer de jet door de geluidsbarrière gaat.
Licht is ook een golfverschijnsel en is dus ook onderhevig aan het dopplereffect. Alleen kun je licht natuurlijk niet horen, maar wel zien. En wanneer een lichtbron op je af komt, zijn de golven samengedrukt en is het licht blauwer; als de lichtbron van je af beweegt, zijn de golven uitgerekt en is het licht roder. En hoe 'roder' het licht, hoe harder de lichtbron van je af beweegt. Dit fenomeen staat bekend als 'roodverschuiving'.
Nu, terug naar Hubble. Die ontdekte dus dat sterrenstelsels roder zijn dan zou moeten, wat betekent dat ze van ons af bewegen. Dat is op zich niet zo heel spannend, maar wat hij merkte is dat de snelheid waarmee sterrenstelsels bewegen direct verband houdt met de afstand. Dat wil zeggen, als een sterrenstelsel 2 keer zo ver van ons af staat, gaat het ook 2 keer zo hard. 4 keer zo ver? Dan ook 4 keer zo hard. Dit is zo universeel dat Hubble er een wet in wist te ontdekken: afstand = snelheid x een constante.
Hubble wilde zelf geen conclusies verbinden aan zijn ontdekking. Hij hield zich wat dat betreft expliciet op de vlakte en presenteerde alleen zijn gevonden gegevens. Maar andere wetenschappers trokken die conclusies natuurlijk wél. Als iets dat 2 keer zo hard gaat, 2 keer zo ver weg is, dan betekent dat dat het ooit op dezelfde plek is begonnen.
Als je 2 auto's hebt die met constante snelheid rijden, de ene 50 km en de andere 100 km per uur; en je weet dat de ene auto 50 km bij je vandaan is en de andere 100 km, dan weet je dat die twee auto's een uur geleden samen op jouw locatie zijn vertrokken. Aangezien er geen mechanisme bekend is dat sterrenstelsels kan afremmen of versnellen, weten we dat die met een constante snelheid bewegen en dus dat ooit alle sterrenstelsel op dezelfde plek hebben gezeten.
Dat is dus de oerknal. Als je de klok helemaal terugdraait naar het begin van de tijd, zit alle energie/materie/ruimte van het universum op een oneindig dicht kluitje. Dat volgt onherroepelijk uit de ontdekking die Hubble, die in ieder geval christelijk is opgevoed, destijds heeft gedaan. Dat heeft verder niets te maken met het willen ontkennen van God, maar het volgt gewoon uit de gegevens.
Die eerste onvoorstelbaar kleine fractie van een seconde is natuurlijk ontzettend interessant en een enorme uitdaging om te onderzoeken. Je mag er verder natuurlijk over geloven wat je wilt, maar de theorie is puur gebaseerd op de gegevens en niet op ideologie/theologie. Is het lastig voor te stellen? Ja, uiteraard, maar daarom is het nog niet onwaar en het heeft over het algemeen geen sier om anderen onzuivere motieven toe te dichten.
