Bron: Protestantse Theologische universiteit. (http://www.protestantsetheologischeuniversiteit.nl/)Vervangingstheologie – tussen traditie en taboe
Motivering en omschrijving van het thema
De Generale Synode van de Protestantse Kerk discussieerde op 16 november 2007 een dag lang over het israëlisch-palestijnse vraagstuk, de interpretatie van de ‘onopgeefbare verbondenheid van de kerk met het volk Israël’, en de visie-ontwikkeling hierover voor de toekomst. Een belangrijk punt in de Israëldiscussie sinds de jaren ’50 van de 20ste eeuw is het krachtige ‘nee’ van de kerk tegen de zogeheten ‘vervangingstheologie’. Breed leeft het besef in de kerken, en zeker in de protestantse kerken, dat de kerk niet in de plaats van Israël is gekomen.
Dat theologische inzicht is diep verankerd in het geloofsverstaan van de gemeente. Daaraan tornen riekt al snel naar ‘ketterij’, en zelfs ‘kerkelijke legitimatie’ van, of in elk geval ‘theologische aanleiding’ tot antisemitisme. Tegelijk stoten wij in de ontmoeting met kerken en theologen in het Midden-Oosten en überhaupt in de derde wereld op onbegrip op dit punt. Het gevolg is wederzijds onbegrip. Daarnaast maakt de lezing van met name de Efeziërsbrief het ons ook niet altijd makkelijk in ons ‘nee’ tegen de vervangingstheologie. Kortom, de zaak ligt gevoelig. Tegelijk lijkt het woord ‘vervangingstheologie’ te werken als een machtswoord.
De conclusie van de synode aan het einde van de dag was dat we met dat laatste niet kunnen volstaan. Ter wille van de zaak moet de vraag gesteld: “Wat bedoelen wij eigenlijk met ‘vervangingstheologie’?” Hoe ligt dat exegetisch in het NT – Romeinen-Efeziërs – en bijbels-theologisch en systematisch-theologisch doorgedacht? Hoe werkt e.e.a. door in de ecclesiologie? Als het ‘nee’ tegen de vervangingstheologie op een bepaalde wijze niet klopt, valt daarmee dan alle fundering weg onder de ‘onopgeefbare verbondenheid met Israël’?
De vraag leeft op dit moment in de kerken. De kerk is gebaat bij theologische helderheid. Het gevaar van antisemitisme, de veiligheid van de Joodse medemens, de gerechtigheid in Israël, de verbondenheid met de kerken in het Midden-Oosten, de toenemende segregatie tussen bevolkingsgroepen binnen Israël (lees: tussen ‘geboren Jood’ en Arabier), dat alles is een gistend explosief mengsel. De gemeente is geroepen de gerechtigheid te bevorderen, de hoop te bewaren, de band met Israël te bewaren (“De wortel draagt u”) en op de rechte wijze te bidden.
Deze studiedag wil een bijdrage leveren aan de verdere doordenking in de kerk en in de synode.
Als ik dit lees, en in het programma lees wie de beide hoofdlezingen verzorgen (Dr. henri Veldhuis en Dr Bernard Reitsma) dan houdt ik m'n hart vast.