Oudste verhaal over Adam en Eva ontdekt

[André-J30]

Als je gelooft dat Mozes de eerste 5 boeken heeft geschreven dan kan het gebruik van de toen nog niet bekende Naam JHWH een duidelijke inhoudelijke betekenis hebben.

Ten eerste is het onjuist te denken dat Mozes de 1e 5 boeken heeft geschreven, zoals ik al heb aangetoond.

Nou ja, aangetoond? Vanuit mijn optiek zijn er wel een aantal "losse eindjes" maar die zijn voor mij geen reden om van mijn visie af te wijken.

Op zijn minst de laatste redactie moet eeuwen later hebben plaatsgevonden, zelfs als je aanneemt dat Mozes verantwoordelijk is voor het grootste deel van de tekst.

Waarom een aantal eeuwen. Waarom niet bijv.Jozua die bijv. het sterven van Mozes toevoegt?

Maar goed, ben je het met mij eens dat er een probleem is?

Nee hoor, ik zie geen probleem . Dat komt mogelijk door het verschil in focus. Jij hebt je focus vooral op, zeg maar, de wetenschappelijke basis. Mijn focus ligt vooral (ook!) op de inhoud. Vandaar dat onze lijnen van argumenteren anders lopen.

God zegt in Ex. 6 dat hij de naam Jahwe niet aan de patriarchen bekend heeft gemaakt. Uit de tekst in Genesis zoals die er nu ligt blijkt echter het tegendeel. Jij hebt de hypothese zoals je uitwerkte in je laatste post. Ik vind een andere hypothese om het probleem op te lossen overtuigender. Namelijk één bron waarin Jahwe wel voorkomt in de aartsvaderverhalen en één bron waarin Jahwe niet voorkomt in de aartsvaderverhalen en pas in Ex. 6 wordt geïntroduceerd. Dit verklaart ook waarom er steeds die afwisseling is in godsnamen in Genesis. Mijn hypothese kan hetzelfde probleem dus verklaren. Ben je het met mij eens dat deze hypothese ook een goede verklaring is? (Je hoeft het er niet mee eens te zijn natuurlijk)

Het is idd een verklaring. Of die verklaring goed is, is de beoordeling van de lezer. Zoals gezegd beoordeel ik eea (ook) op inhoud. Vanuit die positie vind ik de hypothese van meerdere bronnen niet overtuigend omdat het inhoudelijke voor mij diepte geeft aan en in overeenstemming is met datgene wat het verhaal wil vertellen.

Ik ben (ook) bezig met het boek "Die wichtigsten Instanzen gegen die Graf-Wellhausensche Hypothese" Hft 1 (1904) van D. Hoffmann die de hypothese van de meerdere bronnen van de Pentateuch weerspreekt.
Gratis te lezen en te downloaden van:
https://archive.org/stream/diewichtigst ... 8/mode/1up
Dit sterkt mij in de gedachte dat er niet meerdere bronnen zijn maar dat Mozes, ondanks eventuele redacties, wel het grote geheel van de Pentateuch heeft geschreven.

[Cicero]

Nou ja, aangetoond? Vanuit mijn optiek zijn er wel een aantal "losse eindjes" maar die zijn voor mij geen reden om van mijn visie af te wijken. ...
Waarom een aantal eeuwen. Waarom niet bijv.Jozua die bijv. het sterven van Mozes toevoegt?

Omdat, zoals Spinoza al zei, het koningschap al verondersteld wordt. Dus kan de Pentateuch niet eerder zijn afgerond dan in de koningentijd. Dit was ook de positie van bijvoorbeeld de zeer conservatieve oudtestamenticus Aalders.

Nee hoor, ik zie geen probleem . Dat komt mogelijk door het verschil in focus. Jij hebt je focus vooral op, zeg maar, de wetenschappelijke basis. Mijn focus ligt vooral (ook!) op de inhoud. Vandaar dat onze lijnen van argumenteren anders lopen.

Ik begrijp niet wat je bedoelt. Volgens mij is het heel eenvoudig: als je de tekst van Genesis-Exodus zoals die nu is als een eenheid wilt beschouwen, stuit je op het volgende probleem:

God zegt in Ex. 6 dat hij de naam Jahwe niet aan de patriarchen bekend heeft gemaakt. Uit de tekst in Genesis zoals die er nu ligt blijkt echter het tegendeel.

Dit is toch eenvoudigweg een probleem? Dat wil niet zeggen dat er geen oplossing is, maar een probleem blijft het.

Het is idd een verklaring. Of die verklaring goed is, is de beoordeling van de lezer. Zoals gezegd beoordeel ik eea (ook) op inhoud. Vanuit die positie vind ik de hypothese van meerdere bronnen niet overtuigend omdat het inhoudelijke voor mij diepte geeft aan en in overeenstemming is met datgene wat het verhaal wil vertellen.

Ik begrijp niet echt wat je bedoelt. Trek je geen rookgordijnen op?

Ik ben (ook) bezig met het boek "Die wichtigsten Instanzen gegen die Graf-Wellhausensche Hypothese" Hft 1 (1904) van D. Hoffmann die de hypothese van de meerdere bronnen van de Pentateuch weerspreekt.
Gratis te lezen en te downloaden van:
https://archive.org/stream/diewichtigst ... 8/mode/1up
Dit sterkt mij in de gedachte dat er niet meerdere bronnen zijn maar dat Mozes, ondanks eventuele redacties, wel het grote geheel van de Pentateuch heeft geschreven.

Dit is wel heel erg gedateerd hoor. Misschien zou je ook een iets recents van een verdediger van bronnensplitsing kunnen lezen?

[Boekenlezer]

Wat staat er niet? In Ex 6:3 staat wel degelijk EL Sjaddai. (ik heb het voor de zekerheid nog even nagekeken)
http://www.htmlbible.com/sacrednamebibl ... 02C006.htm

Ik zie niet in die tekst staan dat El Sjaddai ≠ JHWH. Dat is een veronderstelling van de interpretator, in dit geval van Laarhoven.

(Deze link is nog wat mooier: http://www.mechon-mamre.org/p/pt/pt0206.htm
Dan zie je direct wat er in het Hebreeuws staat, naast een Engelse vertaling, mocht je die nodig hebben.)

[hettys]

Wat staat er niet? In Ex 6:3 staat wel degelijk EL Sjaddai. (ik heb het voor de zekerheid nog even nagekeken)
http://www.htmlbible.com/sacrednamebibl ... 02C006.htm

Ik zie niet in die tekst staan dat El Sjaddai ≠ JHWH. Dat is een veronderstelling van de interpretator, in dit geval van Laarhoven.

(Deze link is nog wat mooier: http://www.mechon-mamre.org/p/pt/pt0206.htm
Dan zie je direct wat er in het Hebreeuws staat, naast een Engelse vertaling, mocht je die nodig hebben.)

Wat staat er dan volgens jou?

Er staat gewoon dat God eerst bekend was onder de naam El Sjaddai en vervolgens onder de naam JHWH.

Ik kan er niets anders van maken, noch anders interpreteren. In de engelse tekst staat precies hetzelfde.

3 and I appeared unto Abraham, unto Isaac, and unto Jacob, as God Almighty, but by My name YHWH I made Me not known to them.

Zoals in: Ik verscheen op 3 fora onder de naam Tante Til, maar onder de naam Hettys had ik me nog niet bekend gemaakt.

I appeared
My name=
Dezelfde spreker.


Het hebreeuws ben ik niet machtig, helaas.

[antoon]

de bijbel geeft een logisch verslag van de schepping en menselijke geschiedenis dat consistent is ook met overige boeken, consistent ook met geschreven geschiedenis.

Wat de geleerden vinden zijn fragmentarische verhaaltjes van schepping en mensheid doorspekt met mythologie, welnu er bestaat zoiets als gezond rationeel verstand en als je dat gebruikt besef je natuurlijk dat die verhalen afgeleid zijn van het scheppingsverslag in de bijbel en niet andersom dat bijbel critici en geleerden er anders over denken geeft te kennen dat zij onlogisch denken.

[mohamed]

Mijn eerste reactie is het gezegde: "Uitzonderingen bevestigen de regel".

Even een zijstraatje. Dit gezegde is het resultaat van een verhaspeling van de Engelse variant "The exception proves the rule." Dat moet namelijk zijn "The exception proofs the rule," maar het kan lastig zijn het verschil tussen proves and proofs te verstaan.

"Proofs" betekent in dit geval niet 'bevestigen', maar 'uittesten', "proeven" zoals je het metaalgehalte in een legering proeft. Uitzonderingen testen de regel uit, zijn een 'stress test' voor de regel, is een uitdrukking die een stuk logischer is en die niet precies het tegenovergestelde betekenen.

Dacht het dus niet.

"The exception [that] proves the rule" means that the presence of an exception applying to a specific case establishes ("proves") that a general rule exists. For example, a sign that says "parking prohibited on Sundays" (the exception) "proves" that parking is allowed on the other six days of the week (the rule). A more explicit phrasing might be "The exception that proves the existence of the rule."

The phrase is derived from a legal principle of republican Rome: exceptio probat regulam in casibus non exceptis ("the exception confirms the rule in cases not excepted"), a concept first proposed by Cicero in his defence of Lucius Cornelius Balbus.

-bron-

The exception proves the rule.
Prov. Something that does not follow a rule shows that the rule exists. (Often used facetiously, to justify some rule you have proposed but which someone else has listed exceptions. From a Latin phrase meaning that an exception tests a rule.) Ellen: Men are always rude. Jane: But Alan's always polite. And Larry and Ted are polite, too. Ellen: They're just the exceptions that prove the rule. Bill: All the shows on TV are aimed at people with low intelligence. Alan: What about that news program you like to watch? Bill: The exception proves the rule.

-bron-

Degene die zich in deze verhaspelt ben jij zelf vrees ik.

[André-J30]

Omdat, zoals Spinoza al zei, het koningschap al verondersteld wordt. Dus kan de Pentateuch niet eerder zijn afgerond dan in de koningentijd. Dit was ook de positie van bijvoorbeeld de zeer conservatieve oudtestamenticus Aalders.

Ik het grote geheel zie ik dat echter nog steeds als een uitzondering (die de regel ... ) die ik tzt nader hoop te bekijken.

Nee hoor, ik zie geen probleem . Dat komt mogelijk door het verschil in focus. Jij hebt je focus vooral op, zeg maar, de wetenschappelijke basis. Mijn focus ligt vooral (ook!) op de inhoud. Vandaar dat onze lijnen van argumenteren anders lopen.

Ik begrijp niet wat je bedoelt. Volgens mij is het heel eenvoudig: als je de tekst van Genesis-Exodus zoals die nu is als een eenheid wilt beschouwen, stuit je op het volgende probleem:
God zegt in Ex. 6 dat hij de naam Jahwe niet aan de patriarchen bekend heeft gemaakt. Uit de tekst in Genesis zoals die er nu ligt blijkt echter het tegendeel.

Een antwoord schreef ik al op: za mei 24, 2014 6:14 pm

Het is idd een verklaring. Of die verklaring goed is, is de beoordeling van de lezer. Zoals gezegd beoordeel ik eea (ook) op inhoud. Vanuit die positie vind ik de hypothese van meerdere bronnen niet overtuigend omdat het inhoudelijke voor mij diepte geeft aan en in overeenstemming is met datgene wat het verhaal wil vertellen.

Ik begrijp niet echt wat je bedoelt. Trek je geen rookgordijnen op?

Geen rookgordijn. Ik probeer aan te geven dat de startpositie van ons denken blijkbaar anders is.

Ik ben (ook) bezig met het boek "Die wichtigsten Instanzen gegen die Graf-Wellhausensche Hypothese" Hft 1 (1904) van D. Hoffmann die de hypothese van de meerdere bronnen van de Pentateuch weerspreekt.
Gratis te lezen en te downloaden van:
https://archive.org/stream/diewichtigst ... 8/mode/1up
Dit sterkt mij in de gedachte dat er niet meerdere bronnen zijn maar dat Mozes, ondanks eventuele redacties, wel het grote geheel van de Pentateuch heeft geschreven.

Dit is wel heel erg gedateerd hoor. Misschien zou je ook een iets recents van een verdediger van bronnensplitsing kunnen lezen?

Over gedateerd gesproken , een ander topic gaat over een document van 1300 BC dat ouder en betrouwbaarder zou zijn dan documenten van zo'n 400 BC
Maar dat even als knipoog.

De heer Hoffmann is een tijdgenoot van Graf en Wellhausen. Derhalve spreken ze "dezelfde" taal en hebben ook toegang tot dezelfde bronnen.
Ik was eerst behoorlijk onder de indruk van de Graf-Wellhausen theorie. Totdat ik (via een boek van Chaïm Potok "In den beginne", 6e druk, blz 386 evv) de naam van Hoffmann onder ogen kreeg en op archive.org naar betreffende boek zocht. En vond. Zo snel, daar kan geen bibliotheek of boekenwinkel tegenop )
Maar het meest was ik nog onder de indruk van de inhoud van dat boek.
De heer Hoffmann zet daar op een zeer gedetailleerde en geloofwaardige manier uiteen waarom hij de argumenten van Graf en Wellhausen niet correct acht.
Heb je overigens zelf al even in dat boek gelezen?


@mohamed

Zover was ik nog niet gekomen, bedankt.

[hettys]

Als je gelooft dat Mozes de eerste 5 boeken heeft geschreven dan kan het gebruik van de toen nog niet bekende Naam JHWH een duidelijke inhoudelijke betekenis hebben. We zeggen toch ook dat Eva van de verboden boom heeft gegeten. Maar zij was onder die naam toen nog niet bekend! Toch iets er niets op tegen om de vrouw die God bij Adam bracht gewoon Eva te noemen. Of wel soms?
JHWH is de naam van de God van het Verbond, of misschien beter, de God die voor de mensen zorgt en die in relatie, verbond, met hen wil leven.
Dan zie ik dat de naam JHWH volkomen functioneel is in Genesis 2. En Elohiem is volkomen functioneel in Genesis 1. De God (of eigenlijk Goden, want Elohiem is meervoud van El) die "alles kan".
Hij spreekt en het is er, Elohiem, Hij maakt een hulp als tegenover hem, JHWH.
Dus voor mij geen taalkundig gebeuren maar inhoudelijk. Van een zeer hoog niveau ...

Ja, maar de naam van God (JHWH) was volgens mij wél bekend bij Abraham.

Gen 14:
22 Maar Abram antwoordde hem: ‘Ik zweer bij de HEER, bij God, de Allerhoogste, de schepper van hemel en aarde,


http://www.biblija.net/biblija.cgi?Bijb ... ff&step=20

Abraham was wel degelijk bekend met Gods naam, hoewel in exodus 6 iets anders beweerd wordt.

Ex 6:
3 Ik ben aan Abraham, Isaak en Jakob verschenen als God, de Ontzagwekkende, maar mijn naam HEER heb ik niet aan hen bekendgemaakt.

een probleem is dat die naam wél bekend was, maar ook, denk ik, dat de naam El wijst op een Kanaanitische god:

http://en.wikipedia.org/wiki/El_%28deity%29

Edit: problemen met een link.

[Boekenlezer]

Wat staat er dan volgens jou?

Er staat gewoon dat God eerst bekend was onder de naam El Sjaddai en vervolgens onder de naam JHWH.

Ik kan er niets anders van maken, noch anders interpreteren. In de engelse tekst staat precies hetzelfde.

3 and I appeared unto Abraham, unto Isaac, and unto Jacob, as God Almighty, but by My name YHWH I made Me not known to them.

Zoals in: Ik verscheen op 3 fora onder de naam Tante Til, maar onder de naam Hettys had ik me nog niet bekend gemaakt.

I appeared
My name=
Dezelfde spreker.


Het hebreeuws ben ik niet machtig, helaas.

Om het te hebben over het punt waar het mij om ging: Ik zie niet in die tekst staan dat El Sjaddai ≠ JHWH.
Je schreef:

Zoals in: Ik verscheen op 3 fora onder de naam Tante Til, maar onder de naam Hettys had ik me nog niet bekend gemaakt.

Daaruit concludeert ook niemand: Tante Til ≠ Hettys. Waarom niet? Omdat het misschien op zichzelf van buitenaf gezien wel een mogelijkheid is, maar geen noodzakelijke conclusie.

[Boekenlezer]

Wat er nu precies staat in Exodus 6:3 (SV/HSV/NBG'51: Exodus 6:2) is een interessante vraag op zich. Hebreeuws levert nogal eens wat vertaalmogelijkheden op. Termen zijn vaak minder strikt afgebakend dan in onze taal. Het is een andere denkwereld dan de onze, met ander soort associaties e.d.
Wat mij gelijk al opviel bij het lezen van het Hebreeuws, is dat er voor 'bekend zijn/I made Me...known' het werkwoord יָדַע (jada) gebruikt wordt, en dat kan nogal eens een behoorlijk diepgaande betekenis hebben. (Een nifal-stam om precies te zijn, wat de passieve betekenis van de qal is.) Dus dan begin ik al vermoedens te krijgen dat het wel eens om meer zou kunnen gaan dan alleen maar: weten dat El Sjaddai ook JHWH heet. En dat vermoeden van mij wordt bevestigd door wat ik in een van mijn bijbelcommentaren terugvindt. En wel het deel over Exodus uit de reeks Word Biblical Commentary, John I. Durham. Bij de behandeling van Exodus 6:3 verwijst hij naar Exodus 1:8, waar hetzelfde werkwoord voorkomt, maar dan in de actieve vorm (de qal-stam). Over dat werkwoord schrijft hij dan:

The text specifies quite explicitly, by the use of the verb יָדַע "know," that this new "king" had no experience of Joseph. Much more than mere acquaintance is meant, for this verb refers to experiential knowledge of the mos intimate kind. It is used to describe long-term and deep relationships (...), as a euphemism for sexual intercourse between husband and wife (...), and to refer to the communion between humankind and God that produces a reorientation of life in men and women (...).

(WBC 3, blz. 7)

Ik kan dit goed plaatsen binnen de context van heel Exodus. Er gebeurt namelijk nogal wat in Exodus. God gaat reddend ingrijpen ten gunste van zijn volk Israël. In Exodus 2:24 zien we de eerste hint daartoe. (Gebruik van het werkwoord זכר (zakhar), gedenken: dat is meer dan 'denken aan', maar veronderstelt ook het handelen daaruit, praktische consequenties.) Tot daartoe lezen we van een steeds moeilijker situatie van Israël, een situatie waarin het gedaan zou zijn met Israël als volk, als het slechts zo door zou zijn gegaan. Er was immers een heuse pogrom aan de gang! Maar door het ingrijpen van JHWH zal het anders gaan. Er zullen ongedachte dingen gaan gebeuren. Zo komen we de term 'sterke hand' (Exodus 3:19; 5:24; 13:3,9,14,16; 32:11) herhaaldelijk tegen, waarmee JHWH farao te sterk zal worden.
Met andere woorden: binnen de context van wat er gebeurt in het boek Exodus, kunnen we stellen, dat Exodus 6:3 ons vertelt, dat zoals God zich zal laten gelden als JHWH - dat is: Hij, die is - dat de aartsvaders dat op die manier niet ondervonden hebben. Zij kennen de naam JHWH inhoudelijk niet zo, als dat die in de tijd van het boek Exodus openbaar zal komen. Als je verder leest in Exodus 6, lees je wat dat praktisch gezien inhoudt. JHWH kondigt daar namelijk zijn ingrijpen aan.

[hettys]

Om het te hebben over het punt waar het mij om ging: Ik zie niet in die tekst staan dat El Sjaddai ≠ JHWH.
Je schreef:

Zoals in: Ik verscheen op 3 fora onder de naam Tante Til, maar onder de naam Hettys had ik me nog niet bekend gemaakt.

Daaruit concludeert ook niemand: Tante Til ≠ Hettys. Waarom niet? Omdat het misschien op zichzelf van buitenaf gezien wel een mogelijkheid is, maar geen noodzakelijke conclusie.

Jawel. dat concludeert iedereen. Aangezien het 'ik' precies op dat moment beweert meerdere namen te hebben.
Als ik me alleen bekend maak als Tante til zal niemand vermoeden dat IK meerdere namen heb. maar na mijn aankondiging weten we dat IK meer nicknames heb.

Dat wisten we daarvoor nog niet.

[Jvslooten]

Bedankt voor je bijdrage Boekenlezer. Ik kwam ook nog een andere uitlegging tegen: Exodus 6 v.3 zou gelezen moeten worden als een retorische vraag. De lezing zou dan zijn: ´´En Ik verscheen aan Abraham, aan Izak en aan Jacob als El-Shaddai, en heb Ik Mij ook niet met de Naam Yehovah aan hen bekend gemaakt?´´ Mijn Hebreeuws is niet goed genoeg om die lezing te controleren, helaas.

Verder kwam ik het volgende nog tegen:

Actually, God did use the Tetragrammaton (YHVH) in speaking to Abraham (Genesis 15:7) and Jacob (Genesis 28:13). The name was also used by angels (Genesis 16:11, 19:13,14, 18:14), by the Patriarchs themselves (Genesis 14:22, 15:2, 15:8, 16:2, 16:5, 22:14, 24:27, 24:31, 24:40, 24:44, 24:48, 26:22, 27:7, 27:27, 28:31, 29:32, 33:35, 30:24, 30:30, 32:10, 49:18), and even by gentiles (Genesis 24:3, 24:31, 26:28,29, 30:27, 31:49). It is true, however, that the Tetragrammaton was never used in speech before the time of the Patriarchs. Among the Patriarchs, the Tetragrammaton was known, but not its inner significance (Ramban; Ibn Ezra). This was because the Patriarchs received their prophecy from the level associated with the name El Shaddai, while only Moses received it from the level associated with the Tetragrammaton (Moreh Nevukhim 2:35; Ralbag; Milchamoth HaShem 6). Knowing God's name in the true sense is something great, as we see in Isaiah 52:6, Jeremiah 31:33, Psalms 83:19. (bron)

[Cicero]

Wat er nu precies staat in Exodus 6:3 (SV/HSV/NBG'51: Exodus 6:2) is een interessante vraag op zich. Hebreeuws levert nogal eens wat vertaalmogelijkheden op. Termen zijn vaak minder strikt afgebakend dan in onze taal. Het is een andere denkwereld dan de onze, met ander soort associaties e.d.

Accoord dat we soms niet weten wat een woord betekent of dat de betekenis van het Hebreeuwse woord breder of anders is dan het meest equivalente Nederlandse woord, etc. Maar we moeten ook niet overdrijven. Vaak is het heel helder wat er staat en wat er bedoeld is.

...
Met andere woorden: binnen de context van wat er gebeurt in het boek Exodus, kunnen we stellen, dat Exodus 6:3 ons vertelt, dat zoals God zich zal laten gelden als JHWH - dat is: Hij, die is - dat de aartsvaders dat op die manier niet ondervonden hebben. Zij kennen de naam JHWH inhoudelijk niet zo, als dat die in de tijd van het boek Exodus openbaar zal komen. Als je verder leest in Exodus 6, lees je wat dat praktisch gezien inhoudt. JHWH kondigt daar namelijk zijn ingrijpen aan.

Mooi verhaal, en in de huidige tekst van Gen.-Ex. denk ik dat je dicht bij de strekking van de tekst zit. Alleen, er blijft een probleem, en dat is dat het teveel klinkt als het aan elkaar knopen van losse draadjes. Want het gaat niet alleen om het inhoudelijk kennen van Jahwe op de manier van de uittocht, want dan had de schrijver zich ook wel anders uit kunnen drukken. Er staat dat God zich niet als Jahwe aan de aartsvaders heeft bekend gemaakt en zich alleen als El Sjaddai heeft laten zien. Dit roept de vraag op: hoe zit dat dan met de keren dat Jahwe wel degelijk voorkomt in de aartsvaderverhalen? Is dat alleen maar achteraf door de schrijver ingevoegd, net zoals we zeggen dat koning W-Alexander toen en toen geboren is, terwijl die toen natuurlijk nog geen koning was? Dat is niet uit te sluiten, maar terwijl iedereen het voorbeeld van de koning begrijpt, is er in Genesis geen enkele indicatie dat we met een anachronisme te maken hebben. Ex. 6:2/3 is dus niet zomaar weg te redeneren als problematische tekst.

Ik kwam ook nog een andere uitlegging tegen: Exodus 6 v.3 zou gelezen moeten worden als een retorische vraag. De lezing zou dan zijn: ´´En Ik verscheen aan Abraham, aan Izak en aan Jacob als El-Shaddai, en heb Ik Mij ook niet met de Naam Yehovah aan hen bekend gemaakt?´´ Mijn Hebreeuws is niet goed genoeg om die lezing te controleren, helaas.

Nee, dat lijkt me onwaarschijnlijk. De woordvolgorde, het ontbreken van 'ook' en van een vraagpartikel maken deze vertaling incorrect. Het woord 'niet' in deze retorische vraag zou een ander woord zijn (halo) dan de gewone ontkenning die in het Hebreeuws staat (lo).

Edit:

Als je ziet dat Ex. 6:2-3 eigenlijk een doublet is van Ex. 3, zou je kunnen overwegen of er niet (minstens) twee bronlagen in de huidige tekst verwerkt zijn. Met die hypothese zou je dan Genesis weer kunnen lezen. En wat blijkt dan? In een heel aantal, ook stilistisch en inhoudelijk samenhangede gedeelten van Genesis komt Jahwe niet voor, maar in andere weer wel. De hypothese op basis van Ex. 6:2-3 dat er meerdere bronlagen in de Pentateuch zijn, wordt zo bevestigd. En zo krijg je een theorie, die steeds beter ontdekt hoe er verschillende bronnen in elkaar gevlecht zijn.

[Boekenlezer]

Accoord dat we soms niet weten wat een woord betekent of dat de betekenis van het Hebreeuwse woord breder of anders is dan het meest equivalente Nederlandse woord, etc. Maar we moeten ook niet overdrijven. Vaak is het heel helder wat er staat en wat er bedoeld is.

Ik zal zeker ook niet gaan pleiten voor overdrijving. Ik ben het ook wel eens, met wat je hier stelt.

Mooi verhaal, en in de huidige tekst van Gen.-Ex. denk ik dat je dicht bij de strekking van de tekst zit. Alleen, er blijft een probleem, en dat is dat het teveel klinkt als het aan elkaar knopen van losse draadjes. Want het gaat niet alleen om het inhoudelijk kennen van Jahwe op de manier van de uittocht, want dan had de schrijver zich ook wel anders uit kunnen drukken. Er staat dat God zich niet als Jahwe aan de aartsvaders heeft bekend gemaakt en zich alleen als El Sjaddai heeft laten zien. Dit roept de vraag op: hoe zit dat dan met de keren dat Jahwe wel degelijk voorkomt in de aartsvaderverhalen? Is dat alleen maar achteraf door de schrijver ingevoegd, net zoals we zeggen dat koning W-Alexander toen en toen geboren is, terwijl die toen natuurlijk nog geen koning was? Dat is niet uit te sluiten, maar terwijl iedereen het voorbeeld van de koning begrijpt, is er in Genesis geen enkele indicatie dat we met een anachronisme te maken hebben. Ex. 6:2/3 is dus niet zomaar weg te redeneren als problematische tekst.

Feit is in ieder geval, dat Exodus 6:3 ons aardig aan het denken zet. En dat exegeten hun verklaringen bedacht hebben van dit vers, omdat dit niet het simpelste vers is.
Wat mij opvalt, is dat de naam JHWH in Genesis best wel vaak genoemd wordt, maar niet uitgelegd of uitgewerkt. Zoiets zien we in Exodus 3 voor het eerst gebeuren. Voor iemand die Hebreeuws kent, zal het opgevallen zijn dat de godsnaam JHWH best wel wat gelijkenis vertoont met de Hebreeuwse stam van het werkwoord 'zijn' (hjh). Dus dat er sprake is van een verdieping van de naam JHWH, dat lijkt mij een duidelijke zaak.
Ik ben het er wel mee eens, dat je het gebruik van de naam JHWH in Genesis niet als anachronisme moet gaan opvatten. Het gebruik van die naam in de directe rede pleit daar mijns inziens wel tegen.

In hoeverre je Exodus 6:3 als op gespannen voet met Genesis ervaart, zal afhangen van hoe je de werkwoordsvorm נוֹדַעְתִּי (nodati) opvat. Ik heb een nogal diepgaande betekenis daarvan genomen, en die bevestigd gezien bij een uitlegger als John I. Durham. En zo is er dan wel een verschil met Genesis te zien.
Dat het veelvuldig gebruik van de naam JHWH in Genesis wel wat spanning oproept met Exodus 6:3, daar kan ik zeker wel in komen. Dat ziet er ook best wel wat vreemd uit, gevoelsmatig in ieder geval. Maar om dan de toevlucht te nemen tot schriftkritische theorieën waar de honden geen brood van lusten, en die de waarheid van de schriftopenbaring ondermijnen (zoals dat voorbeeld van van Laarhoven), dat gaat me te ver. Laat dan het mysterie staan, zou ik zeggen. Want dat is de schriftopenbaring volgens mij ten diepste: een mysterie waar wij onze vinger niet op zullen krijgen. En dat staat wat mij betreft nogal op gespannen voet met rationalistische geleerden, die vanuit de verstandelijke hoogmoed die o.a. door de Verlichting gekweekt is in ons westerse Europa, het wel even beter denken te weten dan de bijbelschrijvers.

Het woord 'niet' in deze retorische vraag zou een ander woord zijn (halo) dan de gewone ontkenning die in het Hebreeuws staat (lo).

Hoeft niet altijd persé, begrijp ik uit het woordenboek van Gesenius.

f) in bejahenden Fragesätzen kann הֲ vor לֹא fehlen (vgl. gr. οὐκ, unser: nicht?) Hos 11:5 (...). Mal 2:15, Pr 6:30 (l. הֲלֹא ?). Hi 22:11. Thr 3:36. 38; bes. bei Anknüpfung an einen vorigen Satz Ex 8:22. 1 S 20:9. Jer 49:9. Jon 4:11. Hi 2:10.

Als je ziet dat Ex. 6:2-3 eigenlijk een doublet is van Ex. 3, zou je kunnen overwegen of er niet (minstens) twee bronlagen in de huidige tekst verwerkt zijn. Met die hypothese zou je dan Genesis weer kunnen lezen. En wat blijkt dan? In een heel aantal, ook stilistisch en inhoudelijk samenhangede gedeelten van Genesis komt Jahwe niet voor, maar in andere weer wel. De hypothese op basis van Ex. 6:2-3 dat er meerdere bronlagen in de Pentateuch zijn, wordt zo bevestigd. En zo krijg je een theorie, die steeds beter ontdekt hoe er verschillende bronnen in elkaar gevlecht zijn.

Ik meen ook wel eens vernomen te hebben, dat bronnentheorieën niet meer zo van deze tijd zijn, omdat het nogal speculatief is. Zo schijnt bijvoorbeeld iemand als J. Fokkelman erover te denken.
Op zich sluit ik niet uit, dat bij een boek als Genesis best gebruik gemaakt kan zijn van ouder materiaal. De informatie zal toch ergens vandaan gekomen moeten zijn. Wat er beschreven staat in Genesis gaat een behoorlijk aantal eeuwen terug vóór Mozes. Door de Geest geïnspireerd, maar de Geest maakt nogal eens gebruik van natuurlijke middelen. (Zo maar even wat gedachten van mij.)

[Cicero]

Feit is in ieder geval, dat Exodus 6:3 ons aardig aan het denken zet. En dat exegeten hun verklaringen bedacht hebben van dit vers, omdat dit niet het simpelste vers is.

Daar zijn we het over eens!

In hoeverre je Exodus 6:3 als op gespannen voet met Genesis ervaart, zal afhangen van hoe je de werkwoordsvorm נוֹדַעְתִּי (nodati) opvat. Ik heb een nogal diepgaande betekenis daarvan genomen, en die bevestigd gezien bij een uitlegger als John I. Durham. En zo is er dan wel een verschil met Genesis te zien.

Ik ben het niet eens met de manier waarop je hier met de betekenis van een bepaald woord omgaat. Het kan best zo zijn dat je gelijk hebt met die 'diepgaande' betekenis (in de zin van ervaringskennis), daarin wil ik met je meegaan. Maar dat kun je niet uitspelen tegen de 'oppervlakkige' betekenis van 'zich bekendmaken'. Die blijft gewoon staan, wat voor diepe betekenis je er ook in wilt zien.

Bovendien blijkt uit de tekstsamenhang dat 'verschijnen' en 'zich bekendmaken' op één lijn staan: 'ik ben onder naam a verschenen, maar ik heb me niet met naam b bekend gemaakt.'

Dat het veelvuldig gebruik van de naam JHWH in Genesis wel wat spanning oproept met Exodus 6:3, daar kan ik zeker wel in komen. Dat ziet er ook best wel wat vreemd uit, gevoelsmatig in ieder geval. Maar om dan de toevlucht te nemen tot schriftkritische theorieën waar de honden geen brood van lusten, en die de waarheid van de schriftopenbaring ondermijnen (zoals dat voorbeeld van van Laarhoven), dat gaat me te ver.

Ten eerste is het niet gevoelsmatig, maar een nuchtere constatering.
Ten tweede, waarom lusten de honden opeens geen brood van schriftkritische theorieën? Allen omdat het 'schriftkritiek' is? Dat is een theologisch argument, geen literair-historisch argument. Daarmee maak je dus alleen indruk op mensen voor wie je met het woord 'schriftkritiek' een taboe oproept.

die vanuit de verstandelijke hoogmoed die o.a. door de Verlichting gekweekt is in ons westerse Europa, het wel even beter denken te weten dan de bijbelschrijvers.

Nou nou, draaf niet zo door.

Ik meen ook wel eens vernomen te hebben, dat bronnentheorieën niet meer zo van deze tijd zijn, omdat het nogal speculatief is. Zo schijnt bijvoorbeeld iemand als J. Fokkelman erover te denken.

Ach ja het was alweer enige tijd terug nogal modieus om zich af te zetten tegen bronnensplitsing. Ironisch dat conservatieven dan opeens wél met de mode meegaan. Maar als je bijvoorbeeld de laatste 100 wetenschappelijke publicaties over de Pentateuch zou doornemen, zou je al snel zien dat het fenomeen bronnentheorieën tamelijk onomstreden is bij wetenschappers die vanuit een historisch perspectief werken.

Om nog even concreet op Exodus 6:3 terug te komen.
God komt voor als El Sjaddai in:
- Genesis 17 over verbond en besnijdenis (Jahwe komt niet in dit hoofdstuk voor, behalve in de inleidende verteltekst 17:1a).
- Gen. 27:46-28:9 over de huwelijken van Jakob en Esau (Jahwe komt er niet in voor).
- Gen. 35 bij een verschijning aan Jakob (Jawhe komt niet in dit hoofdstuk voor).
- In het verhaal over Jozef en Jakob in Gen. 43:14; 48:3 en 49:25. (In Gen. 40-48 en 49:22-26 komt Jahwe niet voor.)

Deze stukken tekst vertonen ook qua stijl en motieven sterke overeenkomsten.

Als je nu deze teksten (en nog wat andere, welke en waarom zou hier te ver voeren) uit Genesis op een rijtje zet, en daar Ex. 6:2/3 en vervolg achteraan plakt, krijg je eigenlijk een zeer kloppend verhaal: In Genesis is God bekend als God (elohim) en in het bijzonder als El Sjaddai, maar vanaf Exodus komt daar Jahwe bij.

Samenvattend hebben we nu twee verklaringen van het probleemgeval Ex. 6:2/3:
1. Het is een mysterie en het is hoogmoedig er meer achter te zoeken.
2. Wat er staat in dit vers is kraakhelder en heeft deel uitgemaakt van een bron, waarin in Genesis Jahwe nog niet bij de aartsvaders bekend was. Dit wordt bevestigd door een reeks teksten uit Genesis waarin Jahwe daadwerkelijk nog niet bekend is bij de aartsvaders, maar waarin wel El Sjaddai voorkomt.

Is het niet heel begrijpelijk dat bij mensen die niet bij voorbaat bepaalde theorieën uitsluiten, de tweede theorie heel overtuigend overkomt?