Wie is Melchizedek?

[Cicero]

In het Hebreeuws betekent tsedek "rechtvaardig(heid)". Je zou dus ook kunnen vertalen met "mijn koning is rechtvaardig" of "mijn koning is gerechtigheid".

Dat is een mogelijkheid, maar dat is waarschijnlijk niet de oorsprong van de naam.

[elbert]

Dat is een mogelijkheid, maar dat is waarschijnlijk niet de oorsprong van de naam.

Daar zijn de meningen over verdeeld. Het is wel de vertaling die de Hebreeënbrief geeft (Hebr. 7:2: koning der gerechtigheid) en ook Philo en Josephus gaan van deze betekenis uit, evenals hedendaagse wetenschappers (aldus Wikipedia). Dus ik sluit me er maar bij aan.

[Cicero]

Maar de antieke bronnen die je noemt zijn allemaal van veel later datum dan Gen. 14, en bovendien is de naam Melchizedek voor hen een uitstekende mogelijkheid om betekenis aan deze figuur te geven door het te interpreteren zoals ze doen. Ik ben dus wantrouwig ten opzichte van deze interpretatie. De parallellen als Malchijah en Adonijah liggen veel dichter bij Genesis 14 en zijn dus een betere verklaring.

[elbert]

Uiteraard leent de naam Melchizedek zich voor interpretatie en ik ontken ook niet dat de schrijver van de Hebreeënbrief dat doet: hij gebruikt de persoon Melchizedek en zijn naam om Christus mee te typeren.
Maar om hier een (gods)naam te veronderstellen vind ik vrij lastig, omdat tsedek verder een gangbaar Hebreeuws woord is en geen eigennaam. Het is dus bepaald geen zwerfsteen in het Hebreeuws en ook niet in de grondtekst van de Bijbel. Dus om daar niet van uit te gaan en in plaats daarvan een verder onbekende godheid te veronderstellen (i.t.t. Malchijah en Adonijah die verwijzen naar JHWH), vind ik minder sterk als verklaring.

[Cicero]

Uiteraard leent de naam Melchizedek zich voor interpretatie en ik ontken ook niet dat de schrijver van de Hebreeënbrief dat doet: hij gebruikt de persoon Melchizedek en zijn naam om Christus mee te typeren.
Maar om hier een (gods)naam te veronderstellen vind ik vrij lastig, omdat tsedek verder een gangbaar Hebreeuws woord is en geen eigennaam. Het is dus bepaald geen zwerfsteen in het Hebreeuws en ook niet in de grondtekst van de Bijbel. Dus om daar niet van uit te gaan en in plaats daarvan een verder onbekende godheid te veronderstellen (i.t.t. Malchijah en Adonijah die verwijzen naar JHWH), vind ik minder sterk als verklaring.

Maar Melchizedek is volgens het verhaal een Jebusiet. Daarom kun je zijn naam moeilijk verklaren aan de hand van het Hebreeuws en zijn Kanaänitische parallellen voor de god Tsedek dichterbij. Of wil jij zeggen dat Melchizedek alleen een personage is in het verhaal?

[elbert]

Melchizedek is inderdaad een Jebusiet, maar we hebben niet voldoende gegevens om aan te nemen dat zijn naam dan maar een verwijzing naar de naam van een god zou bevatten. Dat hoeft immers niet. Misschien was het wel een naam die specifiek aan de persoon zelf en zijn ambt (koning-priester) is verbonden, zoals de Bijbel dat doet. In dat geval is de verwijzing naar God indirect i.p.v. direct (via een eigennaam). In Jozua 10:1 vinden we immers ook de persoon Adonizedek terug, die (ook) koning van Jeruzalem is, en waarbij je dezelfde argumenten pro en contra zou kunnen gebruiken.
Verder lijkt het me wat ongerijmd dat Abraham zich zou laten zegenen door een priester van een god die niet ook de zijne is. Dat zou dan tegen de verwijzing van de godheid Tsedek pleiten. Er staat immers specifiek bij dat Melchizedek priester was van de allerhoogste God, dezelfde God als die Abraham diende. Overigens wordt de God van Israël in de Bijbel ook rechtvaardig genoemd, alleen dan niet als eigennaam.

Daarom kun je zijn naam moeilijk verklaren aan de hand van het Hebreeuws en zijn Kanaänitische parallellen voor de god Tsedek dichterbij.

Het feit dat zijn naam in 2 Hebreeuwse woorden wordt weergegeven, zegt me dat als Melchizedek in het echt een Kanaanitische naam zou hebben gehad, dit dus de Hebreeuwse vertaling van zijn naam moet zijn. Als de naam naar een godheid zou verwijzen, is die naam in het vertaalproces blijkbaar verloren gegaan.

[Cicero]

Melchizedek is inderdaad een Jebusiet, maar we hebben niet voldoende gegevens om aan te nemen dat zijn naam dan maar een verwijzing naar de naam van een god zou bevatten. Dat hoeft immers niet. Misschien was het wel een naam die specifiek aan de persoon zelf en zijn ambt (koning-priester) is verbonden, zoals de Bijbel dat doet. In dat geval is de verwijzing naar God indirect i.p.v. direct (via een eigennaam). In Jozua 10:1 vinden we immers ook de persoon Adonizedek terug, die (ook) koning van Jeruzalem is, en waarbij je dezelfde argumenten pro en contra zou kunnen gebruiken.
Verder lijkt het me wat ongerijmd dat Abraham zich zou laten zegenen door een priester van een god die niet ook de zijne is. Dat zou dan tegen de verwijzing van de godheid Tsedek pleiten. Er staat immers specifiek bij dat Melchizedek priester was van de allerhoogste God, dezelfde God als die Abraham diende. Overigens wordt de God van Israël in de Bijbel ook rechtvaardig genoemd, alleen dan niet als eigennaam.

Zekerheid is niet te verkrijgen, maar het gaat erom wat waarschijnlijker is. Feit is, dat namen als de Moabitische naam 'Kemostsedek' (Kemos = Moabitische god) en Adonitsedek, gecombineerd met de gewoonte uit de regio om een theofore naam te construeren (vgl. Adonia etc.), er sterk voor pleiten om Melchizedek te lezen als een theofore naam. Tsedek kun je dan lezen als een andere naam voor El Elyon, de allerhoogste God, die Abraham ook erkende. Daarmee vervalt je laatste bezwaar.
De andere mogelijkheid, dat tsedek geen naam is maar gewoon rechtvaardigheid betekent, draagt alle kenmerken van een latere interpretatie om onwelgevallige conclusies te vermijden, of men was vergeten dat Tsedek oorspronkelijk een goddelijk epitheton was.

Daarom kun je zijn naam moeilijk verklaren aan de hand van het Hebreeuws en zijn Kanaänitische parallellen voor de god Tsedek dichterbij.

Het feit dat zijn naam in 2 Hebreeuwse woorden wordt weergegeven, zegt me dat als Melchizedek in het echt een Kanaanitische naam zou hebben gehad, dit dus de Hebreeuwse vertaling van zijn naam moet zijn. Als de naam naar een godheid zou verwijzen, is die naam in het vertaalproces blijkbaar verloren gegaan.

De weergave in Hebreeuwse teksten zegt natuurlijk weinig over de oorsprong ervan, want de schrijfmethoden zijn nogal aan verandering onderhevig zoals je wel zult weten.
Verder zijn de semitische talen sterk verwant, Kemostsedek is bijvoorbeeld Moabitisch maar kan net zo goed voor Hebreews doorgaan. Als er dus al een verschil is tussen de Kanaänitische naam en de Hebreeuwse, dan ligt dat op het vlak van de niet zichtbare klinkers.

[elbert]

Zekerheid is niet te verkrijgen, maar het gaat erom wat waarschijnlijker is. Feit is, dat namen als de Moabitische naam 'Kemostsedek' (Kemos = Moabitische god) en Adonitsedek, gecombineerd met de gewoonte uit de regio om een theofore naam te construeren (vgl. Adonia etc.), er sterk voor pleiten om Melchizedek te lezen als een theofore naam. Tsedek kun je dan lezen als een andere naam voor El Elyon, de allerhoogste God, die Abraham ook erkende. Daarmee vervalt je laatste bezwaar.

De laatste optie (dat tsedek een andere eigennaam zou zijn voor de allerhoogste God), zou natuurlijk mogelijk zijn, alleen is daar verder tekstueel in de Bijbel geen enkel voorbeeld van te vinden. Van de (ongeveer) 116 voorkomens van tsedek die ik zo gauw tel, is er geen enkele die naar een eigennaam wijst. Dan is het inderdaad de vraag wat waarschijnlijker is. Het feit dat er theofore namen voorkomen (zowel in de Bijbel als in de regio rondom Israel) is nog geen bewijs dat Tsedek dus een godheid was. In het geval van namen als Kemostsedek en Adonitsedek zou dat immers een dubbele theofoor betekenen, geen enkele. En theoforen bestaan voor zover ik weet uit het invoegen van een (1) goddelijke naam in een menselijke.

[Cicero]

Zekerheid is niet te verkrijgen, maar het gaat erom wat waarschijnlijker is. Feit is, dat namen als de Moabitische naam 'Kemostsedek' (Kemos = Moabitische god) en Adonitsedek, gecombineerd met de gewoonte uit de regio om een theofore naam te construeren (vgl. Adonia etc.), er sterk voor pleiten om Melchizedek te lezen als een theofore naam. Tsedek kun je dan lezen als een andere naam voor El Elyon, de allerhoogste God, die Abraham ook erkende. Daarmee vervalt je laatste bezwaar.

De laatste optie (dat tsedek een andere eigennaam zou zijn voor de allerhoogste God), zou natuurlijk mogelijk zijn, alleen is daar verder tekstueel in de Bijbel geen enkel voorbeeld van te vinden. Van de (ongeveer) 116 voorkomens van tsedek die ik zo gauw tel, is er geen enkele die naar een eigennaam wijst.

Nee dat is ook begrijpelijk omdat Tsedeq een kanaänitische godsnaam is. De passage over Melchizedek in Gen. 14 is een unieke passage in het OT. Er is ook geen andere plaats waar iemand van 'buiten' religieus op een hogere plek staat dan iemand die tot de lijn van Israël behoort. Dat Tsedeq in deze naam dan de enige keer is dat naar dat Kanaänitische epitheton wordt verwezen is dus niet onbegrijpelijk

Dan is het inderdaad de vraag wat waarschijnlijker is. Het feit dat er theofore namen voorkomen (zowel in de Bijbel als in de regio rondom Israel) is nog geen bewijs dat Tsedek dus een godheid was. In het geval van namen als Kemostsedek en Adonitsedek zou dat immers een dubbele theofoor betekenen, geen enkele. En theoforen bestaan voor zover ik weet uit het invoegen van een (1) goddelijke naam in een menselijke.

Dat Tsedeq een godheid is, staat wel vast. Dat blijkt onder meer uit Phoenicische en Punische inscripties en Ugaritische bronnen. Er komen namen voor als Tsdqdkr (Tsedeq gedenkt) en Tsdqjd' (Tsedeq weet).
Adonitsedeq is trouwens geen dubbele theofoor, want 'adoni' betekent 'mijn heer'. Kemostsedeq is bij nader inzien geen goede parallel omdat tsedeq hier waarschijnlijk geen godsnaam is.

De parallellen die ik noemde (Tsedeqdakar en Tsedeqjada') bewijzen dat Tsedeq in een Kanaänitische context in een theofore naam als godsnaam werd gebruikt. Nu staat er in het OT over voor-Israëlitische koningen dat ze Mlkytsdq (Mijn koning is Tsedeq) of 'dnytsdq (Mijn heer is Tsedeq) heten. Volgens mij is dan de meest voor de hand liggende conclusie dat het hier ook om de godsnaam Tsedeq gaat.

Vervolgens is de vraag wat deze voor-Israëlitische koningen met Tsedeq bedoelden. Uit het verhaal van Genesis blijkt dat de schrijvers, als ze Tsedeq als godsnaam nog kenden, deze geïdentificeerd hebben met El Elyon, de allerhoogste god.