Er komt een man bij de dokter met een kikker op zo'n hoofd.
"Nou, nou," zegt de dokter, "wat is er met u aan de hand?"
Zegt de kikker: "Ik weet het ook niet, dokter. Gisteren was er nog niets te zien."
Japijo stelde me in een ander topic de vraag om te onderbouwen waarom ik vind dat de HNHK zich afscheidt van de NHK en niet andersom. Omdat dat topic over een fusie gaat wil ik de vraag naar de (vermeende) afscheiding hier maar apart behandelen.
De vraag is dus of de claim van de HNHK (of beter: sommige HNHK-ers) dat de rest van de NHK zich afgescheiden heeft net zo bizar is als de reactie van de kikker of dat de HNHK een punt heeft. Om die vraag te beantwoorden wil ik allereerst drie verschillende zaken onderscheiden: afstoten, koers wijzigen en afscheiden.
Afstoten
Bij afstoten denk ik aan het veroordelen van ketterijen door een kerkgenootschap. Hoewel we wellicht graga anders zouden willen zijn ook de opvattingen van mensen binnen een bepaalde kerk soms erg verschillend. Meestal levert dat geen problemen op (omdat de verschillen ondergeschikt zijn) maar soms trekt een kerk een grens: tot hier en niet verder. Zij die die grens overschrijden worden niet meer tot de kerk gerekend. Denk bijvoorbeeld aan de veroordeling van de Remonstranten in de Dordtse Leerregels.
Koers wijzigen
Hoewel het soms totaal anders lijkt is de kerk geen dood maar een levend mechanisme. Dat betekent dat dat wat de kerk vindt soms wijzigt. Soms gaat het daarbij om een nadere uitwerking van een eerder standpunt maar soms ook om een daadwerkelijke wijziging van standpunten. De vernieuwde overtuigingen worden vastegelegd in geschriften als belijdenisgeschriften en kerkordes. In de huidige kerk, waarin democratische principes de overhand hebben, hoeft dat niet te betekenen dat iedereen het met de wijzigingen eens is. Een meerderheid volstaat om de mening (de koers) van de kerk te doen wijzigen.
Afscheiden
Bij afscheiden gaat het om een afsplitsing waarbij een bepaalde groep binnen de kerk niet meer door 1 deur kan met de rest van de kerk. Afscheidingen ontstaan om de meest verschillende redenen maar zijn grofweg terug te brengen op ofwel leerstellige verschillen ofwel op praktische verschillen. De notie van 'niet meer door 1 deur kunnen' acht ik van wezenlijk belang wanneer we spreken over een afscheiding.
Als we dit zo gesteld hebben lijkt het me duidelijk hoe ik de gang van zaken rond de PKN/NHK/HNHK zou willen indelen. De meerderheid van de NHK heeft middels een synodebesluit aangegeven van kooers te willen veranderen. Sommige bezwaarden hebben vervolgens geoordeeld dat men niet meer met de rest van deze kerk door 1 deur kon; zij zijn dan ook degenen die zich afscheiden. Vanuit de rest van de NHK komt niet de gedachte dat men niet meer met de bezwaarden door 1 deur zou kunnen. Zeker binnen de gemeenten waar de bezwaarden lid waren speelt dit absoluut geen rol.
Ik durf dan ook te stellen dat de HNHK zich zowel in theoretisch als in praktisch oogpunt afscheidt van de NHK. De theoretische kant van de zaak wordt nogal vertroebeld doordat de koerswijziging van de NHK opheffing van dit kerkgenootschap inhield. Wanneer we ons echter voorstellen dat de NHK de huidige kerkorde van de PKN had aangenomen zonder dat er sprake was van een fusie met de Gereformeerden en de Luthers evangelischen was de zaak veel helderder geweest. Als de bezwaarden in dat geval gesteld zouden hebben niet mee te gaan met het synodebesluit was de zaak heel helder geweest: zij zouden een afgescheiden kerk vormen. De situatie is goed beschouwd nu echter niet anders: men kan zich niet vinden in een synodebesluit dat door de NHK genomen is. Dat dat synodebesluit opheffing van de NHK betekent doet daar niets aan af.
Ook in praktisch oogpunt is het duidelijk dat de bezwaarden zich afscheiden. Waar men tot voorkort nog met vele anderen in een NH-kerkgebouw kerkte kerkt een deel nu elders. Nou zegt een gebouw op zich natuurlijk niets, maar het is duidelijk dat het de bezwaarden zijn die tegen hun mede-NHK0-ers zeggen: we kunnen (leterlijk) niet meer met jullie door 1 deur. De achtergebleven gemeenteleden hebben dit gevoelen naar de bezwaarden toe absoluut niet.
Me dunkt dat hiermee voldoende is aangetoond dat de bezwaarden zich hebben afgescheiden en dat niet de NHK zich heeft afgescheiden. Natuurlijk kun je zeggen dat de HNHK kerk wil zijn als voortzetting van de NHK op basis van de kerkorde van '51 maar het is en blijft een afgescheiden kerk die op deze manier wenst kerk te zijn. Ook over de vraagof de afscheiding terecht is zou je heel wat kunnen zeggen, maar ook dat is een vraag van een andere orde. Ik hoop dan ook dat ik zo de vraag voldoende beantwoord heb.
Klaas
