Berichtdoor gravo » 27 jul 2013 14:59
In elke preek komen onwaarheden voor, dus dan kan je nog wel even bezig blijven.
De vraag is natuurlijk hoe je naar een preek moet luisteren. En wat een preek eigenlijk is.
In de protestantse traditie heeft de preek langzamerhand iets gekregen van een college. Je komt er om kennis op te doen. Je zou er aantekeningen kunnen maken. Als je die aantekeningen een jaar later bij de hand hebt als er weer over hetzelfde onderwerp gepreekt wordt, ja, dan kun je de verschillen, de fouten en de ongerijmdheden gaan aanwijzen. Jij weet inmiddels wat er moet komen, je kent het college uit je hoofd en je bent als kerkganger (zeg maar rustig student) in staat om de predikant (zeg maar rustig professor) op de vingers te tikken. Hé, dominee, hier gaat u de mist in. Puntje vergeten, citaatje verkeerd, volgorde niet goed enz. enz.
Deze opvatting leidt dus tot een zaal vol kenners, die een spreker beoordeelt op zijn voordracht. Het gezag ligt niet bij de voorganger, maar bij de hoorders. Een uit de hand gelopen uitvloeisel van de Rformatie, waarin opeens de individuele gelovige zelf mag uitmaken hoe hij het geloof ziet, beleeft en interpreteert: mis, dominee, sorry, maar u zit helemaal mis. Ik denk dat er dan meer mis is met deze gegroeide praktijk, dan met wat de dominee zegt.
Een preek is namelijk niet alleen een leercollege, waarin een vastgesteld cahier keer op keer foutloos opnieuw moet worden voorgedragen.
In een preek wordt getracht een verbinding tussen God en mens te leggen. Die verbinding vindt altijd plaats door Christus. Bonhoeffer heeft eens gezegd dat Christus op drie manieren aanwezig is: in het sacrament (brood en wijn = lichaam en bloed), in de gemeente (= lichaam van Christus) en in het woord (Christus is het Woord Gods). Dat woord is zowel de Bijbellezing als de uitleg. In die uitleg wordt, als het goed is, Christus aan het hart van de mensen gebracht, opdat mensen geloven zullen (lees Ev. Joh.: "deze dingen zijn geschreven opdat gij gelooft (...)").
Het doel van lezing en uitleg is dus de mensen te overtuigen van het Evangelie en om het geloof te wekken (wakker te roepen). Daarbij mag overreding gebruikt worden, mensen bewegen en ontroeren, mensen de beloften voorspiegelen, hoop, troost en geloof bieden. Let wel, dat is soms ploegen op een harde rots, omdat mensen heel behoudend in elkaar zitten. Die blijven liever zichzelf, lekker kritisch, lekker onbeweeglijk, koud en hard.
Een preek moet de mensen echter openbreken met warmte en liefde. Het verlangen mag gewekt worden. Van minder belang is de techniek van de preek, de intentie is veel belangrijker. Ook over de "waarheden" is nog wel wat te zeggen:
In een preek gaat het namelijk om waarheden te communiceren, die voor veel mensen op dat moment helemaal geen waarheid zijn! Dus je moet niet verwachten dat hoorders in staat zijn om de dominee of voorganger op onwaarheden te betrappen. Als de voorganger predikt dat God in Christus liefde is, dat Hij de mens zoekt, dat Hij niet wil dat iemand verloren gaat, dan zullen er juist veel mensen zijn die roepen: "niet waar!, heb ik ernstig bezwaar tegen". Als opgeroepen wordt tot vergeving en verzoening, willen veel mensen daar niet van horen. Of, wanneer een dominee mensen op hun zonden wijst van ongelovigheid en ongehoorzaamheid, dan hoor je ook afkeurende geluiden uit de zaal: "deze rede is hard, wie kan hem horen!".
Kortom, het is geen goed idee om de preek te zien als een voordracht waar iedereen van kan controleren of die juist is of niet.
Nee, een preek is een liefdesverklaring, een hartelijk gemeend verzoek van God om contact te leggen. Daar past geen belerend vingertje bij met de opmerking: "sorry, Heer, maar nu betrap ik U toch echt op een foutje".
Ook al lijkt die kritiek dan allereerst gericht tegen de dominee, verbi divini minister, in feite zou zo'n arrogante houding wel eens tegen Christus zelf gericht kunnen zijn.
gravo
'Von Gott wissen wir nichts. Aber dies Nichtwissen ist Nichtwissen von Gott'
(Franz Rosenzweig, Der Stern der Erlösung)
