Rozijn schreef:De leer van een dominee, ook al is hij overleden, mag hopelijk toch wel getoetst worden aan de Bijbel? (...)
Dat klinkt heel vanzelfsprekend. Wie kan het daar mee oneens zijn?
Maar wat is het resultaat van al dat "toetsen aan de Bijbel" in met name streng gereformeerde kring? Precies, dat iedereen een ander pad volgt en bereid is om voor het minste een kerk of gemeente te scheuren. Om vervolgens, uiteengedreven in een oneindige diaspora, allemaal het idee te hebben dat de zuivere waarheid in eigen kleine kring gevonden en bewaard wordt. En allemaal hebben ze alles getoetst aan de Bijbel.
Dus dat "toetsen aan de Bijbel" levert twisten en tweedrachten op (en een heleboel kerkverbanden en vrije gemeenten).
Aan de vruchten herkennen we de boom. En die vruchten gaan altijd over de opbrengst voor het Konikrijk van God, om de oogst, om de groei, om de volle aar. Beter gezegd: om het heil van de mensen door geloof in Jezus Christus.
En laat dat nu net niet het sterkste punt zijn van dit soort streng gereformeerde kringen. Daar is een kenmerk van het ware juist het gering aantal gezaligden. Soms alleen nog maar de dominee, die dan ook onder grote belangstelling van de overige nog-niet-bekeerde leden van zo'n kerk begraven wordt.
Het totale gebrek aan geloof in deze kringen heb ik zelf wel eens vergeleken met het totale gebrek an geloof in sommige seculiere kringen. Laten we daar de wetenschap nog maar eens bij halen of de moderne literatuur.
Kijk, het gaat in de wetenschap ook om waarheid. En ik meen ook dat de wetenschap veel waarheid boven tafel krijgt. Maar dat is vaak een ongemakkelijke waarheid. Dat de mens door evolutie is ontstaan. Dat een oerknal het begin was van ons heelal. Dat we geen bewijzen kunnen vinden voor God en dat er voor sommige ziekten geen genezing is. Is allemaal waar, maar worden we daar gelukkig van? Wat hebben we aan de waarheid dat we allemaal dood gaan en dat de aarde eens zal verschroeien als de zon aan haar einde is gekomen? Voor ons heil, voor de vrede in ons hart, voor het geluk van de mensen hebben we daar helemaal niets aan!
Dan de moderne literatuur. Wat lezen we daar? Ook die gaat voor een groot deel over de waarheid. Dat een mens gedreven wordt door driften, door jaloezie en lust. Dat een mens een gebrekkig wezen is. Dat we door ziekten, angsten, ongeluk en drama in de goot kunnen belanden. Dat onze motieven duister zijn, vol geweld. Het gaat over sex, verslaving, geweld, eenzaamheid, angst, verlies en ondergang. De grote tragische thema's van het leven in de moderne tijd. Vervreemding, minachting, conflicten en uiteindelijk...de dood. Lees de klagende, wanhopige laatste alinea van het gedicht
Herinnering van de dichter J.C. Bloem:
Tot aan het zwichten en het laatst getij,
Wanneer de wereld één wordt met het duistren,
En wij de niet te horen woorden fluistren:
Voorbij, voorbij, o en voorgoed voorbij.
Mooi, maar hard. Zie hier, allemaal waarheid. Wat wetenschap en literatuur ontdekt en beschrijft is vaak waar. Keihard waar. Feitelijk waar. Het heeft geen zin om dit te ontkennen!
Maar dan, het streng gereformeerde geloof. Ook met een waarheid. Waar gaat het dan over? De waarheid die hier beleden wordt gaat ook over de tragiek van de mensheid. Dat hij in zonden ontvangen en geboren is. Dat er een doem van schuld door de zondeval op alle mensen rust. Dat we God kwijt zijn en zonder bekering eeuwig zullen omkomen. Dat God ons rechtvaardig zal oordelen en dat wij zonder verzoening niet voor Hem kunnen bestaan.
Om die zonden "gaan we al den dag in 't zwart". Want dat is de waarheid.
Maar, en dat zou het zwart van deze kerken moeten onderscheiden van het zwart van de wereld (zwart is ook de kleur van alle moderne doemdenkers in muziek, kunst en cultuur), de streng gereformeerde kerken hebben nog een andere boodschap. Namelijk dat God een verlossingsplan heeft. Dat Hij de wereld lief heeft. Dat Zijn Zoon voor de schulden geboet en gebloed heeft en dat er weer een geopende weg naar God de Vader is ontstaan. De inhoud van het geloof is hoopvol, troostvol en liefdevol. God zoekt schuldige mensen en wil hen met Zichzelf verzoenen. Dit geloof rechtvaardigt en heiligt de mens. De hemel gaat open voor wie gelooft. Wie gelooft zal zalig worden.
Het schrijnende is echter dat deze heerlijke boodschap die je nergens vindt, bij geen seculiere wetenschap, bij geen seculiere literatuur, bij geen enkele van al die "harde waarheden", maar alleen in het christelijke geloof, nu juist in de strenge gereformeerde kringen geen vruchten draagt.
Ja, zij hebben ook een waarheid: dat de mens schuldig en zondig is, dat God Zijn Zoon gezonden heeft en dat wie in Hem gelooft eeuwig leven zal ontvangen. Maar het laatste, beslissende en bevrijdende van die boodschap, namelijk het metterdaad geloven van dat heerlijke alternatief voor alle wereldse waarheden, dat ontbreekt nu net.
Mensen worden daar afgehouden van het geloof. Omdat ze het niet zouden kunnen. Omdat als ze het doen, het waarschijnlijk niet echt is of niet waarachtig of nep. Omdat geloof nu eenmaal heel zeldzaam is.
En daar is de angel:
Als de wereld ons niet kan redden, inclusief al haar wetenschappelijke waarheid.
Als de kunst ons niet kan redden, hoeveel waarheid er ook zit in de kunst, hoe levensecht het menselijk drama ook wordt beschreven, geschilderd, verwoord of verklankt.
Als de harde waarheid van de Bijbel ( = de harde waarheid van de gereformeerde belijdenis) ons ook niet kan redden, want de Bijbel vertelt ons pas echt hoe verloren we van nature zijn....
....dan zou de prediking van het Evangelie toch nog de enige weg tot behoud moeten zijn?
Als die prediking ook geen vruchten van geloof en bekering meer draagt dan is er toch niets meer in dit stille heelal waarop we onze hoop nog zouden kunnen vestigen? Dan is alle grond onder het bestaan van de mensheid toch weggevaagd!
Wel, dat is naar mijn mening nu precies wat er in die kleine strenge gereformeerde kringen gebeurt. De enige weg tot behoud, het geloof in Jezus Christus, wordt geblokkeerd door de stellige overtuiging dat geloof zo zeldzaam is, dat zelfs in die ene kleine zuivere afgescheiden gemeente alleen de dominee en een aantal ouderlingen het heil daadwerkelijk ontvangen.
Dit leidt bij de mensen die beseffen hoezeer ze ten dode zijn opgeschreven tot enorme angst en wanhoop en er ontstaat vanuit die angst een krampachtige binding aan die ene godzalige predikant.
Ga maar na: de wereld biedt geen eeuwig heil, de omringende cultuur brengt geen eeuwig heil, maar ook in de kerk, hoe trouw en vroom je ook leeft, vind je geen eeuwig heil. Dan blijft er, zelfs in de kerk, nog maar één verschrikkelijke waarheid over, die even hard is als de waarheid uit de wetenschap en de literatuur: ik ben alleen, voor altijd, ik ga verloren.
Zo wordt het zwarte kleed van de steng gereformeerden hetzelfde zwarte kleed als dat van de wereldse doemdenkers.
Beiden verwachten niets meer. Geloof, hoop en liefde zijn voor beiden een illusie geworden.
Beiden zijn bezitters van de waarheid. Maar bij beiden is dat ook een harde waarheid, die geen heil schenkt.
Laten we kerken en dominees daar eens op toetsen. Of de verkondiging van de Bijbelse boodschap wel tot het heil van de mensen leidt. Aan de vruchten herkent men de boom.
Want dat is de grote kritiek die ik heb op de streng gereformeerde kerken: dat ze de kwaal van de mens wel duizendvoud weten te omschrijven, dat ze ook het medicijn goed kennen en ook dat eindeloos kunnen omschrijven in preken, maar dat het medicijn niet wordt toegediend. Vanuit de overtuiging dat het medicijn maar voor een enkeling bedoeld is. Bij sommige predikanten zelfs alleen voor eigen gebruik. Wat een karikatuur van God verschijnt er dan op de kansel.
Zo wordt niet liefdevol, gunnend en gul gezaaid. En zo worden de velden nooit wit om te oogsten.
Dan mislukt de oogst en gaan mensen verloren in de donkere nacht zonder God, zonder liefde.
Dan verdwijnen ze in hetzelfde niets als waar de wetenschap en de cultuur van onze tijd het over heeft.
Dan heeft het christendom zich nog niet ontrukt aan het heidendom.
gravo