Bron:
www.nos.nlDoor redacteur Stijn Wiegerinck
Een voormalig Duitse soldaat heeft vorig jaar alsnog de rekening betaald van een restaurantbezoek in Utrecht, tijdens de Tweede Wereldoorlog. De nu 88-jarige man bezocht in 1943 het restaurant van de Utrechtse Stadsschouwburg, maar was zijn portemonee vergeten. Hij beloofde de volgende dag terug te komen maar kreeg juist die dag opdracht om Nederland meteen te verlaten.
Het voorval is hem zijn hele leven dwars blijven zitten. Vorig jaar kreeg hij aansluiting op internet en vond zo het adres van de schouwburg. Hij stuurde een excuusbrief, met daarin bijgesloten een biljet van 20 euro. De directie van de schouwburg heeft hem bedankt en uitgenodigd om nog eens langs te komen, maar daarvoor voelt hij zich niet fit genoeg meer.
De nu 88-jarige Wolfgang Strich (Rechten: Stijn Wiegerinck)"Bij het opsturen van dit 20-eurobiljet hoort een verhaal. Bijna vijfenzestig jaar geleden hoorde ik bij de Duitse soldaten die uw land bezet hadden". Zo begint de brief van voormalig Luftwaffe-soldaat Wolfgang Strich, die de Stadsschouwburg in Utrecht in augustus vorig jaar ontving. In 1943 had hij na een etentje in het restaurant willen afrekenen maar merkte toen dat hij zijn portemonnee vergeten was. Hij had beloofd de volgende ochtend terug te komen. Dat was er niet van gekomen; de volgende ochtend vroeg moest hij plots zijn spullen pakken voor vertrek naar een nieuwe standplaats. Strich voelde er zich niet lekker bij. "Wat zou men in dit vriendelijke restaurant van mij denken?", vroeg hij zich af. "Niet alleen een bezetter maar ook nog een oplichter!"
Strich werd geboren in Berlijn in 1921. Zijn moeder was tot aan zijn geboorte onderwijzeres, daarna huisvrouw. Zijn vader werkte voor een verzekeringsbedrijf. Tijdens de Eerste Wereldoorlog had hij bij Verdun gevochten, waar honderdduizenden Fransen en Duitsers in een uitzichtloze loopgravenoorlog de dood waren ingejaagd. Dat had hem tot het pacifisme bekeerd. Hij en zij vrouw stemden op de sociaal-democraten, de SPD, maar deden verder niet aan politiek.
Strich had een gelukkige jeugd. Dat was in de wijk Zehlendorf, aan de rand Berlijn dicht bij het bos en de Wannsee.
In 1933 hoorde hij de eerste tekenen van naderend onheil. Hij en zijn ouders luisterden naar de speciale radio-uitzending toen Adolf Hitler tot Rijkskanselier benoemd was. Zo hoorden ze de Nazi's juichend aan hun Führer voorbij trekken. Het had zijn ouders ongerust gemaakt maar ze lieten hem daar niets van merken.
Toch viel Hitler hen in die eerste jaren niet tegen. Hij had voortdurend over vrede en verzoening met Frankrijk gesproken, wat met name zijn vader erg belangrijk vond. In 1935 mocht hij zelfs lid worden van Hitler's jeugdorganisatie; de 'Hilterjugend'.
Wolfgang Strich in 1936 voor zijn ouderlijke woning in Berlijn. Boven de deur zijn vlaggetjes te zien van deelnemende landen aan de Olympische Spelen in Berlijn. (Rechten: Strich)"Bijna al mijn klasgenoten waren lid en dus wilde ik ook", zegt hij nu. En die wandelingen in kampeertochten in de natuur leken hem ook wel wat. Zo nam hij deel aan de festiviteiten op Olympische Spelen in Berlijn. Dat had hem nog een handtekening van Jesse Owens opgeleverd. Maar het paramilitaire karakter van de Hitlerjugend stond hem tegen en een jaar later werd hij eruit gezet, wegens een aanhoudend gebrek aan inzet.
Geleidelijk aan drong ook het ware karakter van Hitler's regime tot Strich en zijn familie door.
In 1936 kregen ze een nieuwe buurman, Julius Leber, een voormalig SPD-kamerlid die na Hitler's machtsovername een paar jaar in een concentratiekamp had gezeten. Via hem hoorden ze over de verschrikkingen van het kampregime.
Ook merkte Strich dat joden het steeds moeilijker kregen. De moeder van een vriend was joods. Toen zij verplicht werd een gele ster te dagen durfde ze bijna niet meer de straat op, bang dat ze mishandeld zou worden. In 1938 zag hij de schade die de Nazi's in de Kristallnacht in joodse winkels hadden aangericht. Complete inventarissen waren vanaf de eerste verdieping op straat gegooid. Het had hem verbijsterd.
In 1939 werd het oorlog. Ook nu hoorde de familie Strich het nieuws via de radio. Op de radio had hij een vertoornde Hitler Polen de oorlog horen verklaren, zogenaamd omdat Poolse soldaten een Duitse radiozender zouden hebben overvallen. In werkelijkheid was de hele overval in scène gezet om de Duitse aanval op Polen te rechtvaardigen.
Voor Strich zelf veranderde er eerst niet veel. Hij hoefde niet in dienst, hij mocht eerst zijn opleiding tot grafisch ontwerper afnaken. Daarna kreeg hij opnieuw uitstel, ditmaal omdat hij een baan als tekenaar in een vliegtuigmotoren-fabriek had gevonden en daar onmisbaar werd geacht.
Wolfgang Strich in uniform van de Luftwaffe, 1943 (Rechten Strich)Maar in 1943 was er ook voor hem geen ontkomen meer aan. Hij werd ingedeeld bij een elite-eenheid van de Duitse luchtmacht: de 'Elitedivison Hermann Göring'. Zijn opleiding kreeg hij in Katwijk. Eén van zijn weinige positieve herinneringen aan deze tijd is een bezoek aan een antiquariaat in Leiden, waar hij kunstboeken kon kopen van kunstenaars die in Duitsland al lang verboden waren, zoals Vincent Van Gogh en Jan Toorop. Maar na een paar weken had hij genoeg van het soldatenleven. Hij wendde hartproblemen voor en de keuringsarts trapte er in. Strich werd overgeplaatst naar de inlichtingendienst van de luchtmacht. Voordat hij aan een opleiding tot radartechnicus begon, had hij een paar dagen oponthoud in Utrecht. Het was in die dagen dat hij het restaurant van de Stadsschouwburg bezocht.
Na zijn opleiding tot radartechnicus werd hij in Denemarken gestationeerd, waar hij vijandelijke vliegtuigformaties moest opsporen.
Toen hij in het najaar van 1944 naar de Waffen-SS zou worden overgeplaatst had hij er genoeg van. Hij rukte de militaire herkenningstekens van zijn uniform en liep weg. Achteraf bezien een ongelooflijk naïeve daad, beseft hij nu. Als hij Duitsers zou zijn tegengekomen was hij ongetwijfeld doodgeschoten. Maar Strich had geluk. Leden van het Deens verzet merkten hem op en brachten hem onder bij een boerengezin. Daar bleef hij tot het einde van de oorlog.
Woningen in de voormalige wijk voor SS-officieren in Berlijn-Zehlendorf (Rechten: Stijn Wiegerinck)Wolfgang Strich is nu 88 jaar. Na de oorlog werd hij graficus, kunstschilder en leraar. Hij is getrouwd en heeft twee dochters en twee kleinkinderen. Hij woont nog steeds in Berlijn, ironisch genoeg in een woning die in de jaren dertig voor SS-officieren werd gebouwd. Vorig jaar kreeg hij een internetaansluiting. Omdat de onbetaalde rekening van de Stadsschouwburg hem nog steeds dwars zat, typte hij de naam in op Google. Zo vond hij het adres. Graag was hij ingegaan op de uitnodiging van de Stadsschuwburg, om nog eens een keer te komen eten, maar zijn gezondheid staat het niet meer toe.
Terugkijkend op die jaren in het Derde Rijk verwijt hij zichzelf alleen dat hij zich alleen passief en niet actief tegen de Nazi's heeft verzet, zoals buurman Leber. "Maar het ontbrak mij aan mogelijkheden en energie", zegt hij spijtig.
Ceterum censeo imperium putinis delendum esse.
