Remonstrantisme in een nieuw jasje...

[Joepie Meloen]

Hoe ben jij tot dit standpunt gekomen?

Ik ben benieuwd waarom je dit vraagt! Maar goed, het is het resultaat van studie, maar ook van jaren heel veel mensen in cirkeltjes zien draaien en daar conclusies uit trekken. Het zijn altijd dezelfde elementen die terugkomen:

• Voorwetenschap, of is alles vooraf beslist?
• Heeft God de zondeval "gepland"?
• Hoe zit het dan met de verantwoordelijkheid?
• Liggen behoudenis, of verloren gaan voor ieder individu al vast vanaf het begin?
• Kan daar ooit verandering in komen? Als dat zo is, wist God dat dan al? Zo ja, dan is het geen echte verandering?
• Als alles al vast ligt, is God dan nog altijd soeverein? Zo ja, dan kan Hij alles weer veranderen en lag het dus niet vast.

Ik kan de lijst nog langer maken, maar er vallen me een paar dingen op:

• Er staan nogal wat logische ongerijmdheden in, die alle het gevolg zijn van "absolute" en "oneindige" begrippen: alles, volledige bepaling, absolute soevereiniteit. Het zijn begrippen, waarmee wij niet overweg kunnen.
• De meeste van deze "probleempunten" worden in de bijbel totaal niet besproken, laat staan dat de bijbel ook maar het begin van een oplossing geeft. Vreemd genoeg hebben de theologen van de Reformatie heel veel tijd hieraan besteed, of misschien niet zo vreemd, want als er een duidelijk bijbels antwoord zou zijn, waren ze sneller klaar geweest. Over "sola scriptura" gesproken!

Als je naar de geschiedenis kijkt (b.v. van de Wiskunde en de filosofie), dan zie je, dat oneindigheid daarin vóór pakweg 1600 geen plaats had. In de wiskunde waren het mensen als Newton, Leibniz en Gauss, die met limieten en infenitesemaal kleine waarden gingen werken. Het differentiëren en integreren en rekenen met oneindige rijen en reeksen is in die tijd uitgevonden. In de filosofie en de theologie was in die tijd precies dezelfde beweging waarneembaar. De discussie, die begin 17e eeuw plaatsvond tussen Gomarus en Arminius was dus helemaal in overeenstemming met de tijdgeest. Natuurlijk, Augustinus schreef ook al over uitverkiezing, maar bij hem was het niet zo rigide als bij de Calvinisten. Hij maakte zich niet druk over haarkloverijen als infralapsarisme, of supralapsarisme. Augustinus was wel beïnvloed door Aristoteles en zijn 'Onbewogen Beweger'. Aristoteles filosofeerde over de oorzaak van de dingen. Alles heeft zijn oorzaak, maar er moet ergens een begin zijn, iets of iemand, die alles in gang zet: de 'beweger', die zelf door niemand 'bewogen' wordt. Vandaar 'onbewogen beweger'. Merk op, dat in welke fase het Griekse denken verkeerde: er was nog geen plaats was voor echte oneindigheid, maar men worstelde er wel mee. De keten van oorzaken moest voor een Grieks denker ergens stoppen. Dus zette Aristoteles er een 'stop' op: de 'onbewogen beweger'.

Augustinus ging met deze gedachte verder en koppelde deze aan diverse bijbelteksten, waarbij hij Aristoteles' 'onbewogen beweger' in verband bracht met God (dat deed Aristoteles zelf niet, Bij Aristoteles was alles veel abstracter), die alles bepaalt en in gang zet. Van daaruit was de stap naar de uitverkiezingsleer voor Augustinus niet groot.

Hetzelfde Griekse denken heeft latere theologen sterk beïnvloed, met name Thomas van Acquino (13e eeuw), die de "vader" van de R.K. theologie genoemd mag worden. In zijn Summa Theoligica staan naast 25000 bijbelcitaten, ook 2500 citaten van Augustinus en 2500 citaten van Aristoteles.
Tijdens de Renaissance bloeide de interesse voor de klassieke oudheid op en het is niet toevallig, dat deze 'Griekse' manier van denken later ook de Reformatoren, die stuk voor stuk aan R.K. universiteiten geschoold waren, niet vreemd was.

Dan kom ik aan mijn tweede punt: de bijbel houdt zich nauwelijks bezig met deze vragen van oneindigheid. En dat is niet vreemd, want de bijbel is niet gevormd door het Griekse denken. Bijna alle bijbelschrijvers (op Marcus en Lucas na), waren Joods. Het Joodse denken is veel praktischer van aard dan het westerse - door de Grieken geïnspireerde - denken. Als je tegen een westerse filosoof zegt, dat God almachtig is, gaat hij daarover filosoferen en de filosofische uitersten opzoeken. Hij komt dan tot absurditeiten, zoals: "Kan God dan een steen maken, die zo zwaar is, dat Hij hem zelf niet kan optillen?" Ook weer zo'n ongerijmdheid, die niets zegt over God, maar alles over ons onvermogen om met "oneindigheid" om te gaan.
Maar als een Jood spreekt over Gods almacht, dan bedoelt hij dat veel meer praktisch: God is zo machtig, dat hij nooit macht te kort komt, voor een raadsel staat, of geen oplossing heeft voor een zich voordoend probleem. Zo kon Hij Israël in het O.T. altijd de overwinning geven, nooit was het te moeilijk voor Hem. Maar kan God letterlijk - d.i. in extremum - alles? De bijbel spreekt daar niet over. Er zijn sowieso een aantal dingen, die Hij volgens de schrift niet kan: Hij kan niet liegen, Hij kan zichzelf niet verloochenen, enz. "Almacht" is een praktisch begrip.

Hetzelfde geldt voor 'Alwetendheid'. In Genesis 2:19 lezen we, dat God de dieren bij Adam bracht om te zien, hoe hij ze noemen zou. Hoezo? God is toch alwetend? Kon Adam God verrassen? Het interessante is, dat ons absolute begrip van alwetendheid nergens zo gesteld wordt in de Schrift. Wel staat er talloze keren, dat er voor Hem niets verborgen is. Maar iets kan alleen verborgen zijn, als het er al is. Een toekomstige gebeurtenis kan alleen verborgen zijn, als deze al vaststaat. Maar dàt alle toekomstige gebeurtenissen al vaststaan, wordt niet gezegd in de bijbel. En de schrift zegt ook nergens, dat alles al beslist is, of vaststaat.

Het absolute "oneindigheidsdenken" veroorzaakt meer problemen, dan het oplost, terwijl het in de bijbel niet voorkomt. De bijbel geeft zelf een paar voorbeelden, waar God zich bedenkt: Bij Abraham was God bereid af te zien van de vernietiging van Sodom en Gomorra, als er maar een paar rechtvaardigen zouden zijn. Bij Mozes, als Hij zegt het volk te zullen vernietigen, bedenkt Hij zich (zo staat het er letterlijk, Ex. 32:14). Jona moest heel stellig de vernietiging van Ninevé profeteren, maar toen het volk zich bekeerde, bedacht God zich. Wat dit laat zien is: "God is in control": Hij heeft de macht om te doen, wat Hij besluit, maar ook: Hij reageert op wat mensen doen en Hij is zelfs bereid Zijn besluiten aan te passen. Niet omdat Hij moet, maar omdat Hij dat wil.

In 2 Kron 7:13-14 lezen we:
Wanneer Ik de hemel toesluit, zodat er geen regen is, wanneer Ik de sprinkhanen gebied het land kaal te vreten, indien Ik pest onder mijn volk zend, en mijn volk waarover mijn naam is uitgeroepen, verootmoedigt zich en zij bidden en zoeken mijn aangezicht en bekeren zich van hun boze wegen, dan zal Ik uit de hemel horen, en hun zonde vergeven en hun land herstellen.

Wat hier staat is, dat God een voorwaardelijke belofte van herstel geeft, die afhangt van verootmoediging, gebed en bekering. De Calvinist in ons is dan natuurlijk geconditioneerd om te zeggen, dat God op voorhand al weet, of Israël zich gaat verootmoedigen, maar dat staat er niet. Natuurlijk, er zijn voorbeelden, waar dat wel staat. Tegen de profeet Jesaja zegt God bij zijn roeping al dat het volk niet zal luisteren, maar dat betekent nog niet, dat het is altijd zo is.

Ten slotte: Ik ben er door de jaren heen steeds meer van overtuigd, dat de meeste theologische problemen - en ook tegenstellingen - ontstaan, doordat we verder willen gaan in onze stelligheid, dan de bijbel, doordat we meer willen weten, dan God ons in de Schriften heeft willen openbaren. Wij willen een gesloten theologisch systeem, maar God geeft ons dat niet. Daarbij zie ik bovendien de volgende wetmatigheid: hoe minder duidelijk een theologisch standpunt vanuit de bijbel ondersteund wordt, hoe fanatieker het door de aanhangers wordt verdedigd. Je moet het kennelijk toch ergens mee compenseren!

Een hele aardige theorie, die mijns inziens niet volledig is, maar, wij redeneren continue logisch. (Dit is tevens waarom ik het vroeg) En ergens moeten we stoppen, omdat we geen kennis meer hebben van eeuwigheidszaken. Daarom zijn er echter wat betreft dat onderwerp meer dan genoeg dingen die m.i. logisch benaderd kunnen worden.

Wat betreft je vragen: Daarin zit al een begin van karikatuurvorming in. Dan is het niet vreemd dat je op twee uitersten uitkomt, zoals je stelt.

Als derde puntje: De theorie is interessant, alleen wat is je oplossing?

[Marnix]

Hm tja, je hebt gelijk dat dat logisch willen redeneren over dingen die ons verstand te boven gaan niet altijd goed is, je krijgt dan altijd een beperkt en onvolledig beeld. Maar volgens mij is het willen rijmen van Gods almacht, soevereiniteit met de zondeval met als conclusie dat de zondeval Gods besluit is, daar juist een voorbeeld van. Een uitspraak als "God heeft het besloten, anders zou Hij niet almachtig zijn" is denk ik juist een voorbeeld van en beperkte menselijke visie.

We moeten in ieder geval gewoon blijven bij wat de Bijbel leert en als wij dingen niet kunnen rijmen, ze naast elkaar laten staan... en niet ze toch proberen kloppend te maken, vaak heeft dat als gevolg dat we dingen relativeren of wegstrepen om het weer voor ons passend te krijgen. Dat gebeurt mijns inziens in de dogmatiek teveel.

[Peter L]

Wat betreft je vragen: Daarin zit al een begin van karikatuurvorming in.

Dat vind ik nou niet leuk, want dat probeer ik voortdurend te vermijden! Ik zie ook niet, waar het een karikatuur begint te worden. Kun je jezelf verduidelijken?

Als derde puntje: De theorie is interessant, alleen wat is je oplossing?

Ik zou niet durven beweren een sluitende oplossing te hebben. De kern van mijn betoog is, dat eeuwigheidszaken voor ons te moeilijk zijn en volgens mij is het gewoon een feit, dat de Schrift niet alles openbaart. Ik vind, dat we dat gewoon moeten accepteren, want de Schrift roept ons niet op om 'tot begrip' te komen, maar 'tot geloof'. Het begrip houdt een keer op, maar de problemen beginnen juist pas, als ons redeneren voorbij dat punt doorgaat.

Iemand, die nog maar pas christen was, vroeg mij eens: "Hoe kan het, dat er zoveel tegenstrijdige opvattingen zijn onder christenen? Er is toch maar één bijbel?"
Ik wist niet direct wat ik zou antwoorden, maar plotseling viel me dit in: "Ik denk, omdat wij meer willen weten, dan er in de bijbel staat."
Ik geloof echt, dat dat zo is. De meeste meningsverschillen gaan over dingen, waar de bijbel niet heel erg expliciet over is. En hoe zwakker het bewijs voor een stelling is, hoe heftiger deze wordt verdedigd. In Evangelische kringen zijn er b.v. hele heftige discussies geweest over het duizendjarig rijk (Openb. 20): wat is het, wanneer is het, enz. Waarom zoveel discussie? Omdat het duizendjarig rijk maar alleen in de eerste verzen van Openb. 20 wordt genoemd en verder nergens in de hele bijbel! Erg veel informatie staat er ook niet in. Maar christenen willen alles weten en gaan dus speculeren en discussieren. De waarde daarvan? Wat mij betreft: nul komma niks. Hetzelfde geldt voor mij over discussies of infralapsarisme en supralapsarisme (alleen de termen al!). Praktische betekenis: nul. Bijbelse onderbouwing: nul.
Wat zijn nu precies Gods eeuwige besluiten, hoe en wanneer en onder welke voorwaarden heeft Hij ze genomen? De bijbel geeft hier geen 100% expliciet en eenduidig antwoord op. Wie anders beweert, speculeert, fantaseert en leest de bijbel speculatief.
Ik vind, dat we eens moeten durven zeggen: IK WEET HET NIET.

Wat we wel weten, is dat God wil dat alle mensen behouden worden 1 Tim.2:3-4. Wie gelooft, wordt niet veroordeelt (Joh. 3:18). Natuurlijk kun je dan weer van vooraf aan beginnen, en erover discussiëren, waarom iemand wel of niet gelooft. Maar wat is de praktische consequentie van die discussie? Als het er toe leidt, dat je niet meer van je geloof getuigt tegenover ongelovigen, omdat God al bepaald heeft, of ze behouden zullen worden, dan handel je sowieso in strijd met het Zendingsbevel van Matt. 28.. Dus: onze opdracht is het evangelie verkondigen - en dat is belangrijk, zie Rom. 10:14 - en mensen oproepen tot bekering. De moeilijke vragen kunnen we aan God overlaten.

Als God mij later ter verantwoording roept voor Zijn troon en hij vraagt mij, wat ik gedaan heb met de opdrachten in Zijn Woord, dan kan ik toch niet aankomen met: Ik ben geen getuige geweest, want ik dacht niet, dat het verschil zou maken. In plaats daarvan heb ik precies theologisch uitgezocht, hoe het wel zit met Uw eeuwige besluiten en dat was heel moeilijk, daarom duurde het nogal lang en kwam ik niet meer toe aan gewoon te doen wat Uw Woord zegt... Sorry voor de lichte karikatuur hier - nu wel...

[Joepie Meloen]

Hm tja, je hebt gelijk dat dat logisch willen redeneren over dingen die ons verstand te boven gaan niet altijd goed is, je krijgt dan altijd een beperkt en onvolledig beeld. Maar volgens mij is het willen rijmen van Gods almacht, soevereiniteit met de zondeval met als conclusie dat de zondeval Gods besluit is, daar juist een voorbeeld van. Een uitspraak als "God heeft het besloten, anders zou Hij niet almachtig zijn" is denk ik juist een voorbeeld van en beperkte menselijke visie.

We moeten in ieder geval gewoon blijven bij wat de Bijbel leert en als wij dingen niet kunnen rijmen, ze naast elkaar laten staan... en niet ze toch proberen kloppend te maken, vaak heeft dat als gevolg dat we dingen relativeren of wegstrepen om het weer voor ons passend te krijgen. Dat gebeurt mijns inziens in de dogmatiek teveel.

We hebben in de discussie gezien dat juist de leer dat de zondeval door God voorzien is een beperkte visie is van de leer dat God de zondeval besloten heeft. Het willen rijmen gelukt heel wel in de laatste visie, terwijl de eerste juist daarin niet mee kan.

@PeterL:

Mijns inziens faalt jouw theorie op het gegeven dat zoveel niet exact uit de Bijbel te bewijzen valt. De leer van de infra en de supra is beredeneerd vanuit de bewijzen dat God van eeuwigheid alles besloten heeft. Maar goed, dat is ook nooit het twistpunt geweest, het ging meer over de besluiten Gods zelf. En daar zijn bepaalde bewijzen voor in de Schrift te vinden, netzo goed als dat in de ene kerk een andere prediking wordt gebracht als in de andere kerk. Beide kerken beroepen zich op de Bijbel. Schijnbaar is het dan ook niet exact uit de Bijbel te bewijzen welke prediking de juiste is.
Als we toch bezig zijn met citeren, er staat ook in Gods Woord: "Onderzoekt alle dingen." Niet alleen wat we al weten. En we moeten dan niet doorgaan als we er echt niet uitkomen, maar theoriën mogen altijd geopperd worden, zolang die gegrond zijn op Gods Woord.

Wat betreft karikatuurvorming:

1 voorbeeld:

Liggen behoudenis, of verloren gaan voor ieder individu al vast vanaf het begin?

Kan daar ooit verandering in komen? Als dat zo is, wist God dat dan al? Zo ja, dan is het geen echte verandering?

Deze vraag is heel zwart-wit, de uitleg echter heel breed.

[waarnemer]

In het Nederlands Dagblad stond een artikel naar aanleiding van de dissertatie van William de Boer over Arminius verleden week in Apeldoorn en dit heeft alles te maken met dit onderwerp.

Arminius en het aanbod van genade

Gisteren promoveerde kerkhistoricus William den Boer in Apeldoorn op de theologie van Arminius. Tijdens zijn studie heeft hij daar een heel ander beeld van gekregen. J. Schotanus betoogt in onderstaand artikel dat het uiteindelijk niet gaat om Arminius of Gomarus, maar om de eenvoudige boodschap van het Evangelie: Jezus biedt zichzelf voorwaardelijk aan.

VRIJPLAATS
door J. Schotanus

Met reformatorische verwarring bedoelen we de strijd in de kerkgeschiedenis vanuit de leer van Arminius en van Gomarus aangaande de reikwijdte van het verzoeningswerk van Christus. Ofwel de mogelijkheid of onmogelijkheid van de toe-eigening daarvan. De vraag daarbij is: hoe moet en mag de prediking van het Evangelie eruit zien? Sedert de Hervorming is dit een heet hangijzer en breekijzer geweest in de kerken van de Reformatie het aantal scheuringen loopt t min of meer parallel aan het aantal vragen dat hierover gesteld kan worden. Die vragen zijn o.a.:
-Omvat het verzoeningswerk van Christus de hele mensenwereld of is het beperkt tot hen die daarop in geloof hebben gereageerd en nog zullen reageren, omdat zij daartoe voorbeschikt zijn?
- Moet er daarom in de prediking rekening gehouden worden met tweeërlei hoorders en moet er daarom altijd expliciet onderscheidend gepredikt worden voor verworpenen en verkorenen?
- Waar kan de prediker wel duidelijk zijn en waar moet hij zijn gehoor in het ongewisse laten? Welke bovenaardse wijsheid is hier nodig om in dit spanningsveld van tegenpolen een kloppend geheel te maken? Is het niet zeer bedenkelijk dat de antwoorden op de vragen vaak veel meer gezocht worden bij de interpretaties van gelijkgezinden (de oudvaders) dan rechtstreeks in de Bijbel zelf? Of eerder nog gezocht worden in de kanttekeningen van de Statenbijbel en/of in de belijdenisgeschriften? De antwoorden die op dit soort vragen gegeven worden zijn vaak zodanig verschillend, dat men daarom met recht kanspreken van reformatorische verwarring. Of men gaat uit van een algemene verzoening of van een beperkte verzoening.

Criteria
Bij dit laatste beginnen vooral de problemen, want op welke criteria mag iemand aangesproken en afgerekend worden? In de prediking kan men dan slechts uitgaan van beloften die alleen de uitverkorenen gelden. Maar als het gehoor bestaat uit twee categorieën, dan betekent dat voor de prediker dat een deel op afstand gehouden moet worden en dat een deel met de beloften getrokken moet worden. Men kan dan ook nog onderscheid maken tussen de beloften van het genadeverbond (die alleen de uitverkorenen gelden) of de beloften van het Evangelie, die wel aangeboden mogen worden, maar die dus niet voor iedereen toto bezit gemaakt kunnen worden. Ook dit laatste punt heeft tot scheuringen geleid in de Gereformeerde Gemeenten. Hierbij werd door een deel gesteld dat er helemaal geen toezeggingen gedaan kunnen worden zolang men nog geen weet heeft van eigen ‘staat van ellende’. Om hen daartoe te brengen mag alleen de Wet gepredikt worden aan hen die zich via de (kinder)doop op het erf van het Verbond bevinden. De eerste verantwoordelijkheid van de mens is dan geloven in de historische feiten van de Schrift en daarop kan men dan al voor het aangezicht van God afgerekend worden. Dit historisch geloof staat (in eerste instantie nog) los van het zaligmakend geloof. Waar niet een strikte predestinatieleer gepredikt wordt, valt men al spoedig buiten de boot en wordt men beschuldigd van remonstrantisme. Dit heeft ook weer alles te maken met de Dordtse Leerregels en de uitleg daarvan. De conclusie voor evangelische christenen (trouwens voor iedereen) mag zijn dat we niet kiezen voor een zogenaamde remonstrantse Arminius of een calvinistische Gomarus, maar dat we onder het beslag komen van het eenvoudige Evangelie. We hebben niets van doen met een zogenaamde dwalende arminiaanse leer van de verlossing van de mens. E nog minder met een rationalistische predestinatieleer van Gomarus. We hebben geen behoefte aan een kloppend systeem en een logische verbinding tussen Gods soevereine besluiten en het aanbod van de genade. De Here Jezus biedt zichzelf voorwaardelijk aan. De oproep is: ‘Indien iemand achter Mij wil komen’. De voorwaarde is: ‘die verloochene zich zelf’. Christus Zelf is de Uitverkorene en wie in Christus is, is als nieuwe schepping, een uitverkorenen in Christus. Eenvoudiger kan het niet!

J. Schotanus is evangelist en gaat voor in baptistengemeenten.

[Marnix]

Voor de volledigheid ook nog even het eerste artikel:

Weg met het etiket 'arminiaans'
door onze redacteur Wim Houtman

Kerkhistoricus William den Boer promoveert vrijdag op de theologie van Arminius. Diens naam wordt vandaag nog vaak door gereformeerden gebruikt, en dan is het niet best. Maar daarmee doen we hem onrecht, meent Den Boer.

APELDOORN - Een prominente predikant schreef het pas nog in een protestants kerkblad: ,,Bij Arminius kan de brave mens tevreden zijn.'' En een niet onvermaard dogmaticus in een theologisch tijdschrift: Waarom willen mensen toch zo graag, net als Arminius, dat we zélf iets kunnen bijdragen aan ons behoud, buiten Gods genade om?

,,Zo dacht ik tot vier jaar geleden ook'', zegt William den Boer, maar inmiddels gruwt hij ervan, hoe simplistisch Arminius vaak wordt weergegeven. En hoe snel denkbeelden het etiket 'arminiaans' opgeplakt krijgen - waarmee ze dan meteen verdacht zijn.

Vrijdag promoveert Den Boer (30) na vier jaar onderzoek aan de christelijk-gereformeerde theologische universiteit in Apeldoorn op de theologie van Jacobus Arminius. Bij diens leven horen de jaartallen 1559 - 1609. ,,Ten tijde van de Synode van Dordrecht was Arminius dus al tien jaar overleden. Daar kijken veel mensen van op. Ze dachten dat hij daar terechtstond en werd veroordeeld. Maar de Dordtse Synode richtte zich tegen zijn volgelingen, de remonstranten.'' Dat maakt verschil, ontdekte Den Boer, toen hij Arminius zelf ging lezen.

'Arminiaans' betekent - in gereformeerd spraakgebruik - dat een mens zelf moet en kan bijdragen aan zijn behoud. En inderdaad, zegt Den Boer, lees je bij Arminius dat je aan een voorwaarde moet voldoen om behouden te worden: je moet geloof hebben. Je kunt uit vrije wil voor of tegen God kiezen.

Maar voortdurend benadrukt Arminius, dat hij daarmee geen afbreuk doet aan Gods genade. Voor die goede keuze is een mens voor honderd procent van God afhankelijk. En het ligt puur aan hemzelf wanneer hij voor het kwaad kiest.

Rechtvaardigheid
,Heel de theologie van Arminius staat in het teken van Gods rechtvaardigheid'', verklaart Den Boer. ,,Het calvinisme leerde dat God mensen onvoorwaardelijk verkiest of verwerpt, zonder enige inbreng van hun kant. Arminius vond dat God dan onrechtvaardig zou zijn. Hij zou dan mensen verwerpen zonder dat ze echt de mogelijkheid hebben gehad om behouden te worden.''

Volgens Arminius biedt God aan alle mensen zijn genade aan. God heeft na de zondeval een nieuw verbond opgericht met Adam en zijn nageslacht - met alle mensen dus, niemand uitgezonderd. Als Hij mensen verwerpt, is dat op grond van hun ongeloof. En als Hij mensen aanneemt, is dat naar aanleiding van hun geloof, maar op grond van de gerechtigheid die plaatsvervangend is genoeggedaan door het offer van Jezus Christus.

De titel van Den Boers proefschrift is Duplex amor Dei , tweevoudige liefde van God, een leidend beginsel voor Arminius: God heeft gerechtigheid lief, en Hij heeft mensen lief, wanneer aan zijn gerechtigheid wordt voldaan. En dat laatste gebeurt door Christus.

Den Boer denkt dat die drijfveer van Arminius bij zijn volgelingen - remonstrantse dominees die zich in 1610 aaneensloten - buiten beeld raakte. Een van hen, Episcopius, heeft het ook over Gods 'tweevoudige liefde', maar dan voor rechtvaardigheid en de gerechtigheid zoals die geheel of ten dele in moréél opzicht in de mens aanwezig is; al naar gelang die gerechtigheid meer of minder is, verschilt ook de mate van Gods liefde. Met andere woorden: als je goed leeft, zal God je niet afwijzen. ,,Dan wordt het al gauw erg mensgericht en moralistisch. Daar tegenover heeft de Dordtse Synode terecht vastgehouden aan het sola gratia van de Reformatie: het behoud van mensen is te danken aan Gods genade alleen.''

Zere plek
Vanaf 1604 kreeg Arminius tegenspel van Franciscus Gomarus, zijn collega-hoogleraar in Leiden. Die vond dat Arminius heel verkeerde ideeën over de uitverkiezing had en zette de calvinistische visie uiteen. Arminius reageerde met een Examen thesium Gomari, een onderzoek naar de stellingen van Gomarus. ,,Daarin legt hij heel scherp de vinger op de zere plek'', aldus Den Boer. ,,Gomarus noemde de uitverkiezingsleer de samenvatting van het evangelie. Daar was Arminius het mee eens, maar, zei hij, hoe kan het dan dat Jezus Christus in het hele verhaal van Gomarus nauwelijks voorkomt?''

Helemaal als calvinisten zeiden dat de uitverkiezing zonder te letten op de zondeval haar beslag had gekregen, vond Arminius dat Gods rechtvaardigheid op het spel stond. De zondeval, het kwaad, zou dan een onderdeel van Gods plan zijn. En juist Gods rechtvaardigheid moest voor hem als een paal boven water staan. Als God niet rechtvaardig is, is ieder geloof onmogelijk; dan kun je niet op Hem aan.

Op de achtergrond speelt ook een filosofisch probleem, denkt Den Boer. Heeft de mens een vrije wil? En welke mate van vrijheid is vereist om een mens verantwoordelijk te stellen voor zijn daden? Sinds de zondeval kan de mens niet anders dan voor het kwade kiezen, zeiden de calvinisten, en toch doet de mens dat uit vrije wil. Zonder God kiest hij spontaan voor het kwaad. Arminius vond dat niet echt een vrije keus. 'Vrijheid' betekende voor hem dat de mens ook echt uit verschillende mogelijkheden kon kiezen. Tegelijk hield hij er wel aan vast dat de mens zonder Gods voortdurende genade niet de goede keus zou doen.

Openstellen
Stel dat Den Boer destijds op de leerstoel van Gomarus had gezeten, hoe had hij op Arminius gereageerd? ,,Hij stelt legitieme vragen'', zegt de promovendus. ,,Ik zou hem willen vragen hoe hij dan uiteindelijk Gods verkiezing ziet. Als God aan iedereen voldoende genade geeft, hoe komt het dan dat sommige mensen Gods genadeaanbod afwijzen en andere niet? Als ik het goed lees, had hij daar geen antwoord op.''

Belangrijk om van Arminius te leren, vindt hij dat God op geen enkele manier voor het kwaad verantwoordelijk is. ,,Wij moeten dus ook geen dingen zeggen waarmee je die indruk kunt wekken.'' Het valt hem ook op dat de gereformeerde verkiezingsleer iets in zich heeft wat mensen passief en afwachtend kan maken, alsof zij er uiteindelijk niets aan kunnen doen als God hen niet aanraakt.

En wat Den Boer betreft is plakken met het etiket 'arminiaans' na zijn proefschrift verleden tijd. ,,Er wordt inderdaad in sommige kringen over het geloof gepraat, alsof God afhankelijk is van onze inbreng, of wij ons voor Hem openstellen. Maar daar zou Arminius zich zeker niet in herkennen. Hij was er heel fel op, als hij dat verwijt kreeg. Die predikant, die schreef over 'Arminiaans denken', heeft waarschijnlijk nooit een letter van hem gelezen.'' Omschrijf gewoon inhoudelijk waar het je om gaat, zegt Den Boer, en verbind er niet de naam aan van ,,iemand die zich al een paar honderd jaar niet meer kan verdedigen''.

[Peter L]

@PeterL:

Mijns inziens faalt jouw theorie op het gegeven dat zoveel niet exact uit de Bijbel te bewijzen valt. De leer van de infra en de supra is beredeneerd vanuit de bewijzen dat God van eeuwigheid alles besloten heeft.

Maar hoezo "faalt mijn theorie"? Ik zeg toch juist, dat het allemaal niet exact uit de Bijbel te bewijzen valt. Als jij zegt: "De leer van de infra en de supra is beredeneerd...", dan is dat precies wat ik wilde aangeven: het zijn redeneringen vanuit een aantal bijbelse gegevens. Maar dat wil niet zeggen, dat het daarmee is wat de bijbel zegt. Het zijn menselijke redeneringen. Dus blijf ik bij mijn conclusie, dat we veel dingen gewoon niet weten.

Wat betreft karikatuurvorming:

1 voorbeeld:

Liggen behoudenis, of verloren gaan voor ieder individu al vast vanaf het begin?

Kan daar ooit verandering in komen? Als dat zo is, wist God dat dan al? Zo ja, dan is het geen echte verandering?

Deze vraag is heel zwart-wit, de uitleg echter heel breed.

Maar daarmee karikaturiseer ik toch niet? Het zijn niet mijn vragen, maar de vragen die ik steeds weer gesteld hoor worden, ook talloze malen op dit forum. Dit soort vragen is het resultaat van doorredeneren op bijbelse gegevens, maar ook filosofische uitgangspunten, waarbij men verder gaat dan de bijbel zelf. In die zin denk ik ook, dat ze enigszins een karikatuur zijn van wat in de bijbel staat, juist als gevolg van het meer willen weten, dan er in de bijbel staat.

Overigens, waar staat in de bijbel, dat God alles op voorhand heeft bepaald?

[Peter L]

@De Boer: "Omschrijf gewoon inhoudelijk waar het je om gaat, zegt Den Boer, en verbind er niet de naam aan van ,,iemand die zich al een paar honderd jaar niet meer kan verdedigen"

Helemaal mee eens. De tegenstelling "Calvinisten" - "Arminianen" is sowieso onjuist, want Arminius was een Calvinist. Hij verschilde op een aantal punten van mening van andere Calvinisten, met name op het punt van de predestinatie. Wat Gomarus en de zijnen leerden, ging ook veel verder dan wat Calvijn leerde over uitverkiezing. Calvijn schreef nog, dat hij niet wilde, dat iemand zich buitengesloten zou voelen. Wel, bij Gomarus is daar alle aanleiding toe. Arminius verwierp de uitverkiezing niet, maar interpreteerde die anders en zeker niet in strijd met de schrift - of iemand moet het maar eens aantonen. Verder was hij gewoon een Calvinist. Net zoals Luther een katholiek was - tot hij eruit gegooid werd. In feite heeft de R.K. kerk de Lutherse kerk gestart en heeft de Gereformeerde kerk de Remonstrantse kerk gestart, door ze te excommuniceren.

Hier is in zekere zin van 'slachtoffer wordt dader'. Zoals de reformatoren gekarikaturiseerd, verketterd en uiteindelijk uitgespuugd zijn door de R.K. kerk, zo heeft de Dordtse Synode dat gedaan met de Arminianen. Ze hebben daarmee de tegenstelling overdreven. Het laat zien, hoe de zaak in korte tijd theologisch vastgeroest was, zodanig, dat er geen correctie meer mogelijk was. Precies zoals bij Luther het geval was. Arminius had m.i. een zinvolle correctie op de Gereformeerde leer. Omdat die niet werd geaccepteerd, gingen zijn volgelingen die correctie steeds scherper formuleren, totdat deze niet meer juist was. Daarna was het eenvoudig ze te veroordelen. De Remonstrantse kerk, die vervolgens ontstaan is, had al snel niet veel meer uit te staan met wat Arminius leerde. Het dan ook fout om de naam van Arminius zonder meer aan de Remonstrantse kerk te koppelen, ook doet die laatste dat zelf. Arminius heeft nooit weet gehad van een Rem. kerk.

Het waren niet alleen Arminius' volgelingen, die overdreven, de theologen 'van Dordt' deden dat ook, door de uitverkiezing te verabsoluteren tot predestinatie. Het resultaat van deze polarisatie zijn de veelgeprezen Dordtse Leerregels, die m.i. de zaken te scherp stellen, doordat ze voortkomen uit een conflict. Wat dat betreft dus niet alleen een formulier van "enigheid", maar ook van "onenigheid"...

[Joepie Meloen]

Maar hoezo "faalt mijn theorie"? Ik zeg toch juist, dat het allemaal niet exact uit de Bijbel te bewijzen valt. Als jij zegt: "De leer van de infra en de supra is beredeneerd...", dan is dat precies wat ik wilde aangeven: het zijn redeneringen vanuit een aantal bijbelse gegevens. Maar dat wil niet zeggen, dat het daarmee is wat de bijbel zegt. Het zijn menselijke redeneringen. Dus blijf ik bij mijn conclusie, dat we veel dingen gewoon niet weten.

Volgens mij heb ik het deel wat je van mij citeert aangevuld met nog een deel. Er wordt nu een deel geciteerd, maar zie ook mijn uitleg richting de prediking en wat daarna volgt. Dat staat in logisch verband met het deel wat jij hierboven aanhaalt.

Maar daarmee karikaturiseer ik toch niet? Het zijn niet mijn vragen, maar de vragen die ik steeds weer gesteld hoor worden, ook talloze malen op dit forum. Dit soort vragen is het resultaat van doorredeneren op bijbelse gegevens, maar ook filosofische uitgangspunten, waarbij men verder gaat dan de bijbel zelf. In die zin denk ik ook, dat ze enigszins een karikatuur zijn van wat in de bijbel staat, juist als gevolg van het meer willen weten, dan er in de bijbel staat.

Op het moment dat je een vraag gaat beantwoorden die uit een karikatuur ontstaan is, loop je heel groot gevaar om te polariseren en dus ook om een karikatuur te vormen.

Overigens, waar staat in de bijbel, dat God alles op voorhand heeft bepaald?

Mijns inziens is dat in dit topic reeds ter sprake gekomen a.d.h.v. het onderwerp zondeval.

@PeterL: Volgens jou heeft Arminius juiste correcties waarvan wij aan moeten tonen dat het niet waar is. Maybe is het mogelijk dat er aangetoond wordt dat Arminius gelijk heeft?

[Peter L]

Op het moment dat je een vraag gaat beantwoorden die uit een karikatuur ontstaan is, loop je heel groot gevaar om te polariseren en dus ook om een karikatuur te vormen.

Ik vind trouwens niet dat die vragen karikaturen zijn. Ze worden zo vaak gesteld, dat het voor veel mensen kennelijk voor de hand liggende vragen zijn, die door de predestinatieleer en met name het supralapsarisme (=De zondeval maakte deel uit van Gods eeuwige besluit) worden opgeroepen. Supralapsarisme maakt God tot bedenker van de zonde en ook tot iemand die voor eeuwig gebonden is aan zijn besluit. Ik beschouw dat als godslastering.

@PeterL: Volgens jou heeft Arminius juiste correcties waarvan wij aan moeten tonen dat het niet waar is. Maybe is het mogelijk dat er aangetoond wordt dat Arminius gelijk heeft?

Ik wil af van de simplificatie Gomarus=goed, Arminius=fout. Gomarus c.s. waren doorgeslagen in hun redeneringen en hadden daar nogal flinke pretenties bij (denk aan de ondertitel van de "Synopsis": "Overzicht van de allerzuiverste theologie"). Ze waren niet meer corrigeerbaar. Arminius legde de vinger op een aantal zere plekken en hij verdient daar de erkenning voor (al is het wat laat!!).

[elbert]

Ik wil af van de simplificatie Gomarus=goed, Arminius=fout. Gomarus c.s. waren doorgeslagen in hun redeneringen en hadden daar nogal flinke pretenties bij (denk aan de ondertitel van de "Synopsis": "Overzicht van de allerzuiverste theologie"). Ze waren niet meer corrigeerbaar. Arminius legde de vinger op een aantal zere plekken en hij verdient daar de erkenning voor (al is het wat laat!!).

Erg concreet is dit allemaal niet...

Overigens staat er in het ND van vandaag een opiniestuk in reactie op het artikel van Schotanus:

Gomarus preekte ruim aanbod van Gods genade
door ds. A. van der Sloot

De predestinatieleer van Gomarus mag op ons rationalistisch overkomen, volgens A. van der Sloot hebben we mede aan hem de onbekrompen belijdenis over het ruime aanbod van Gods genade te danken. De voorstelling van zaken die J. Schotanus biedt in het Nederlands Dagblad van 28 juni lijkt eenvoudig: kom met de evangelische christenen onder het beslag van het eenvoudige Evangelie en je laat alle reformatorische verwarring achter je! En zo vervolgt Schotanus dan: ,,We hebben niets van doen met een zogenaamde dwalende Arminiaanse leer van de verlossing van de mens. En nog minder met een rationalistische predestinatieleer van Gomarus.,,

Gomarus, een niet-onverdienstelijke onderwijsinstelling in het noorden van het land, draagt zijn naam nog steeds met ere. Maar als ik Schotanus lees, zouden ze er beter aan doen naar een andere naam om te zien. Gomarus zou een rationalistische predestinatieleer hebben uitgedragen. Ik waag dat te betwijfelen, en dat mede op grond van het standpunt over het aanbod van genade, dat Schotanus zelf inneemt. Hij schrijft namelijk: ,,We hebben geen behoefte aan een kloppend systeem en een logische verbinding tussen Gods soevereine besluiten en het aanbod van genade. De Here Jezus biedt zichzelf voorwaardelijk aan. De oproep is: 'indien iemand achter Mij wil komen'. De voorwaarde is: 'die verloochene zichzelf'. Christus zelf is de Uitverkorene en wie in Christus is, is een nieuwe schepping, een uitverkorene in Christus. Eenvoudiger kan het niet.,,

Eenvoudiger kan het niet. Inderdaad is dat het geval, ten minste als je dat wat God ons in de Bijbel openbaart over Zijn geopenbaarde wil en Zijn verborgen wil in je denken tot overeenstemming wilt brengen. Als je niet 'beide willen van God' wilt aanvaarden, maar alles op één noemer wilt zetten.

Alternatieven
Dan houdt ons verstand ons twee eenvoudige alternatieven voor: of je kent geen werkelijke plaats meer toe aan Gods verborgen wil. Dan kom je in de remonstrantse hoek terecht. Volgens de remonstranten is Gods verborgen wil gegrond in Gods voorwetenschap over het doen en laten van de mens. De mens wordt uitverkoren op grond van vooruitgezien geloof en goede werken.

Maar het verstand kan ook een andere weg inslaan: dan ken je geen werkelijke plaats meer toe aan Gods geopenbaarde wil. Je herleidt dan de geopenbaarde wil van God tot de verborgen wil van God. In de praktijk betekent dit dat niet alleen de effectieve kracht van Christus' offer aan de uitverkorenen toekomt (= Gods verborgen wil), maar dat ook de objectieve kracht, waarde en genoegzaamheid van Christus' offer beperkt wordt tot de uitverkorenen alleen. Het evangelie kan dan alleen gepredikt worden aan hen in wie de Heilige Geest een waar gevoel van berouw over de zonde heeft opgewekt. Christus kan in de prediking dan alleen aangeboden worden aan hen in wie zich de verkiezing openbaart. Geen aanbieding van Christus aan zondaren; geen uitnodiging, geen bevel om in Hem te geloven dan alleen aan hen bij wie dit alles wordt gevonden; geen kerk dan die uit wedergeborenen bestaat; geen sacramentsbediening dan alleen aan hen die men voor wedergeboren houdt.

Aanbod
De kerkgeschiedenis laat zien dat vooral bij het baptisme deze gedachtegang ingang heeft gevonden, maar ook bij veel gereformeerden, al houden die wel vast aan de praktijk van de kinderdoop. Gomarus dacht veel ruimer over het aanbod van Christus in de prediking. Hij hield het Schriftuurlijke onderscheid tussen Gods geopenbaarde wil en Gods verborgen wil hoog, ook al was dat een kruis voor zijn verstand. Hij zag zich op basis van de Bijbel genoodzaakt om met twee woorden te spreken.

Zijn predestinatieleer kan wel rationalistisch bij ons overkomen, maar we hebben mede aan Gomarus de onbekrompen belijdenis over het aanbod van Gods genade te danken, zoals verwoord is in de Dordtse Leerregels II, 3: ,,De kruisdood van Gods Zoon is het enige offer en de volledige betaling voor de zonde. De kracht en de waarde ervan zijn oneindig en daarom is deze dood meer dan genoeg om de zonden van de hele wereld te verzoenen.'' En in de Dordtse Leerregels II, 5: ,,De belofte van het Evangelie is nu, dat ieder die in de gekruisigde Christus gelooft, niet verloren gaat, maar eeuwig leven heeft. Aan alle volken en mensen tot wie God naar zijn welbehagen zijn Evangelie zendt, moet zonder onderscheid deze belofte openlijk verkondigd worden met het bevel zich te bekeren en te geloven.''

A. van der Sloot is predikant van de Gereformeerde Kerk (vrijgemaakt) te Bedum.

En ik moet deze predikant bijvallen. Gomarus was allesbehalve een bedenker van een noodlotsleer die je bij de psychiater brengt. En het is ook niet zo dat hij een kloppend systeem heeft bedacht. Dat is ook mijn indruk na het lezen van "De belijdenis van een gebroken kerk" van prof. Verboom.

Bovendien: als het theologische debat in het begin van de 17e eeuw niet zo sterk gepolitiseerd was (met name door de remonstrantse overheid die zich met kerkelijke zaken ging bemoeien!), was het geschil niet zo hard uitgevochten als toen.

[Joepie Meloen]

Ik vind trouwens niet dat die vragen karikaturen zijn. Ze worden zo vaak gesteld, dat het voor veel mensen kennelijk voor de hand liggende vragen zijn, die door de predestinatieleer en met name het supralapsarisme (=De zondeval maakte deel uit van Gods eeuwige besluit) worden opgeroepen. Supralapsarisme maakt God tot bedenker van de zonde en ook tot iemand die voor eeuwig gebonden is aan zijn besluit. Ik beschouw dat als godslastering.

Geweldig! Dus op het moment dat veel mensen een vraag stellen, dan is het geen karikatuur?

Wat betreft supralapsarisme: Er wordt hier nogal gesmeten met oordelen, gelieve met bewijzen te komen, dat werkt altijd wat beter om het te verdedigen.

Ik wil af van de simplificatie Gomarus=goed, Arminius=fout. Gomarus c.s. waren doorgeslagen in hun redeneringen en hadden daar nogal flinke pretenties bij (denk aan de ondertitel van de "Synopsis": "Overzicht van de allerzuiverste theologie"). Ze waren niet meer corrigeerbaar. Arminius legde de vinger op een aantal zere plekken en hij verdient daar de erkenning voor (al is het wat laat!!).

Zoiets zei je eerder ook al...

Op zich vroeg ik slechts om je verdediging ervan.

Het heeft weinig zin dat ik hier ga zetten: "Gomarus is gewoon echt goed, wat Arminius leert slaat nergens op, gewoon logisch. Arminius dacht zeker dat hij het beter wist, nou echt niet dus."

Dat is fiks langs elkaar heen schieten...

[Peter L]

Geweldig! Dus op het moment dat veel mensen een vraag stellen, dan is het geen karikatuur?

Dàt is nu een karikatuur van mijn opmerking! Wat ik bedoel is, dat het feit dat die vragen bij zoveel mensen opkomen n.a.v. de predestinatieleer, erop wijst, dat ze geenszins vergezocht zijn. Als jij ze dan toch een karikatuur vindt, ligt de bewijslast wat mij betreft bij jou.

Wat betreft supralapsarisme: Er wordt hier nogal gesmeten met oordelen, gelieve met bewijzen te komen, dat werkt altijd wat beter om het te verdedigen.

Supralapsarisme zegt, dat God vóór de zondeval al heeft besloten welke mensen behouden worden en welke niet. De bijbel is heel duidelijk over de oorzaak en reden, waarom er mensen verloren gaan, nl. de zonde (b.v. Rom. 3:23). Zonder zonde zou er geen reden tot veroordeling zijn. De logische consequentie is, dat God ook tevoren beslist heeft, dat er een zondeval zou zijn. Daar is geen bijbels bewijs voor (zo ja, lever het dan). Deze leer maakt God tot auteur van de zonde.

Ik wil af van de simplificatie Gomarus=goed, Arminius=fout. Gomarus c.s. waren doorgeslagen in hun redeneringen en hadden daar nogal flinke pretenties bij (denk aan de ondertitel van de "Synopsis": "Overzicht van de allerzuiverste theologie"). Ze waren niet meer corrigeerbaar. Arminius legde de vinger op een aantal zere plekken en hij verdient daar de erkenning voor (al is het wat laat!!).

Zoiets zei je eerder ook al... :mrgreen:

Op zich vroeg ik slechts om je verdediging ervan.

Zie mijn posts tot nu toe (ook in andere topics).

[Raido]

Ik vind trouwens niet dat die vragen karikaturen zijn. Ze worden zo vaak gesteld, dat het voor veel mensen kennelijk voor de hand liggende vragen zijn, die door de predestinatieleer en met name het supralapsarisme (=De zondeval maakte deel uit van Gods eeuwige besluit) worden opgeroepen. Supralapsarisme maakt God tot bedenker van de zonde en ook tot iemand die voor eeuwig gebonden is aan zijn besluit. Ik beschouw dat als godslastering.

Geweldig! Dus op het moment dat veel mensen een vraag stellen, dan is het geen karikatuur?

Wat betreft supralapsarisme: Er wordt hier nogal gesmeten met oordelen, gelieve met bewijzen te komen, dat werkt altijd wat beter om het te verdedigen.

Ook al staat er een knipoog achter, je meent dit behoorlijk serieus. Hoe kun je nou bewijzen wanneer God iets heeft uitgedoktert in de 'Nooit Begonnen Eeeuwigheid'..

Ik wil af van de simplificatie Gomarus=goed, Arminius=fout. Gomarus c.s. waren doorgeslagen in hun redeneringen en hadden daar nogal flinke pretenties bij (denk aan de ondertitel van de "Synopsis": "Overzicht van de allerzuiverste theologie"). Ze waren niet meer corrigeerbaar. Arminius legde de vinger op een aantal zere plekken en hij verdient daar de erkenning voor (al is het wat laat!!).

Arminius theologie (zover ik tot nu heb kunnen opmaken uit de krant) berust op de veronderstelling dat 'de anderen' de predestinatie op een bepaalde manier gingen uitleggen waar hij zich niet in kon vinden (en velen met hem). Terwijl dat niet het probleem van die leer was, maar vooral van de predikanten die er mee aan de haal gingen. De reactie en theologie van Arminius zijn daarom wel 'logisch' of 'plaatstbaar in historische context'.

Supralapsarisme zegt, dat God vóór de zondeval al heeft besloten welke mensen behouden worden en welke niet. De bijbel is heel duidelijk over de oorzaak en reden, waarom er mensen verloren gaan, nl. de zonde (b.v. Rom. 3:23). Zonder zonde zou er geen reden tot veroordeling zijn. De logische consequentie is, dat God ook tevoren beslist heeft, dat er een zondeval zou zijn. Daar is geen bijbels bewijs voor (zo ja, lever het dan). Deze leer maakt God tot auteur van de zonde.

Dat is dan ook wel weer extreem stellig

[Joepie Meloen]

Dàt is nu een karikatuur van mijn opmerking! Wat ik bedoel is, dat het feit dat die vragen bij zoveel mensen opkomen n.a.v. de predestinatieleer, erop wijst, dat ze geenszins vergezocht zijn. Als jij ze dan toch een karikatuur vindt, ligt de bewijslast wat mij betreft bij jou.

Ik snapte wel wat je bedoelde. Je probeert mijn bewering dat in de vraag karikatuurvorming zit, te weerleggen door te beweren dat die vragen bij zoveel mensen zijn opgekomen dat die niet vergezocht zijn. Ofwel de vragen zijn niet vergezocht, dus is het geen karikatuur.

Vervolgens leg je de bewijslast bij mij, maar er is nog steeds niet aangetoond dat er niet een vorm van karikatuur in zit.

Supralapsarisme zegt, dat God vóór de zondeval al heeft besloten welke mensen behouden worden en welke niet. De bijbel is heel duidelijk over de oorzaak en reden, waarom er mensen verloren gaan, nl. de zonde (b.v. Rom. 3:23). Zonder zonde zou er geen reden tot veroordeling zijn. De logische consequentie is, dat God ook tevoren beslist heeft, dat er een zondeval zou zijn. Daar is geen bijbels bewijs voor (zo ja, lever het dan).

Zie Dordtse Leerregels hoofdstuk 1, artikel 6

(ook tegelijk @Raido)

Deze leer maakt God tot auteur van de zonde.

Gaarne bewijs.