Optimatus citeert:
Al enige tijd protesteren boeren tegen het voorgenomen stikstofbeleid. Bij deze protesten gaat het er niet altijd even subtiel aan toe. Wat vinden we van de protesten, het beleid en wat kan er anders?
Zelf begrijp ik heel goed dat veel boeren het landbouwbeleid afwijzen.
In het geheel worden de feiten vanuit het verleden niet meegenomen. Direct na de oorlog werd het zogenaamde Lieftink tientje ingevoerd.
Daarmee werden alle prijzen bevroren en kregen die weer een vooroorlogse waardering. Reden was onder andere om het zwarte geld en het roofgeld uit te sluiten en de Nederlandse economie weer normaal te laten verlopen. Toen waren er nog regeerders die oorzaak en gevolg zeer goed analyseerden. Gewoon ouderwetse wiskundige modellen. Was er alles volop? Vergeet het maar, de eerste glasleveranties voor de nieuwbouwhuizen kwam mondjesmaat in 1947 op gang. Men moest het doen met schaarste en grote zuinigheid. Je was allang blij als je op textielpunten een lapje stof kon bemachtigen om kleding te maken voor de kinderen.
Ik kan mij heel goed herinneren dat de boerenstand het goed had. De Marshallhulp heeft Nederland zeer goed gedaan. De boer kreeg een fatsoenlijke prijs voor de zuivelproducten. Ook het graan had een nette marktwaarde. Echter het fenomeen supermarkt werd geïntroduceerd in Nederland. Goedkopere aanbiedingen. In eerste instantie was met enigszins terughoudend. Raar om zelf te pakken wat je nodig had. Dan een lange rij voor de kassa, maar ja je had voor het gezin slechts enkele dubbeltjes en stuivers uitgespaard.
De supermarkten groeiden door de consumenten die er op uit waren om zoveel mogelijk te besparen. De plaatselijke middenstand gaf heel vaak af op de supermarkten. Die paar centen verschil wogen zwaarder dan de persoonlijke service en een niet iets mindere kwaliteit. De alsmaar groeiende grootgrutters klopten bij de boeren aan: kunnen jullie niet meer produceren? Ook minister Mansholt in zijn dagen verkondigde: schaalvergroting. Het kon, wat ineens kwamen er tractoren uit de USA naar de Lage Landen. Schaalvergroting en het overschot: dat komt heel goed uit, dat kunnen wij gemakkelijk verkopen aan het buitenland en maakte men daarmee kunstmatig de cirkel rond.
Hoe financier je dat allemaal? De Marshallhulp stopt een keertje. Handig sprong de Boerenleenbank in dit deel van de markt. Hierdoor werd de boerenstand opgezadeld met torenhoge leningen en stevige rentepercentage's. De zogenaamde bancaire landbouw economen wuifde dit weg: de schaalvergroting zou dat immers op kunnen vangen. Als de boer maar zijn jaarsalaris kreeg zou de schaalvergroting de kostprijs drukken. Een handige speler was de supermarktketen. Zij overvroegen de boeren en bepaalden uiteindelijk de prijs. En de boer hoopte maar dat door de toenemende automatisering zijn inkomen gelijk bleef.
Wat Nederland te laat in de gaten kreeg is dat er een intensieve veehouderij tot stand kwam. En de consumenten? Zij stonden (net als ik) te juichen bij de lage prijzen van het voedsel. De lachende derde waren de boerenleenbanken. (iedereen moet eens gaan kijken naar de luxe van hun kantoren)
Arme koeien met een overbelaste verzwaarde uier. Bleef het daar maar bij, het werd steeds doller.
Een kleine notitie: ik kan mij nog heel goed herinneren dat 6 eieren een Gulden moest worden neergeteld. Met inflatie zou de consument nu € 8,86 neer moeten tellen voor dezelfde hoeveelheid eieren. Wat ik daarmee aan wil geven is: wij consumenten wensen gewoon niet meer te betalen. Wij consumenten verschuilen zich achter de supermarkten die voor ons de kostprijs bepalen bij de boeren. Ook ik doe daar vrolijk aan mee. Eigenlijk gebeurt dit met nagenoeg alle landbouwproducten.
Nog op de valreep een inkoppertje, cynisch de rauwe werkelijkheid: wij hebben als consument recht op vliegvakanties. Wij hebben recht op goedkoop voedsel. Wij hebben recht op luxe. Ten koste van wie? Ach iemand anders komt toch voor onze rechten op niet waar. Hier is de grote rechtsongelijkheid in het geding. Wij beschouwen onze boeren als onze slaven. Zij zijn vanwege de wurgcontracten met de supermarkten en bankiers al lang slaaf gemaakt van ons "welvaartssysteem"
Heeft de boerenstand nu een conflict met de overheid? Ja, voor wat betreft de oeverloze regelgeving en betutteling. Met de verregaande robotisering in de landbouw wordt men gewoon gedwongen naar schaalvergroting. Vroeger was je een herenboer met rond de 20 koeien. Nu kan je met 200 net rondkomen. Die vertienvoudiging geeft ook tien keer zoveel meststoffen. Met de inkrimping van de boerenstand is het grasland waar mest op uitgereden kan worden ook beperkter geworden. En ja die oprukkende stedeling die zich settelt tussen wat boerderijen vindt het mest uitrijden een onsmakelijk gebeuren. Het verstoord zijn/haar BBQ-bijeenkomst, daarvoor zijn ze niet op het platteland gaan wonen.
Wat leert mij dat allemaal? Dat ik ook een consument ben die zoekt naar de lagere prijzen. Ook ik moet mij schamen en excuus aanbieden aan de boerenstand voor mijn koopgedrag en het sluipende beslag leggen op het inkomen van de boeren. Aan de andere kant heb ik ook een boodschap aan de boerenstand. Onderhandel stevig maar wel correct. Analyseer goed wat de oorzaak ik van het teruglopende inkomen, waarbij gemiddeld genomen ook een tegenvallend jaar van misoogst ingecalculeerd moet worden. Krijgen jullie wel een eerlijke prijs? Zijn de juristen van inkooporganisaties dan toch slimmer en zijn jullie de dupe van de gladde jongens. Ik weet ervan en heb het zelf in mijn jonge jaren meegemaakt hoe de prijs werd afgedwongen. Het waren stuivertjes in die dagen. De trend was toen al gezet in de jaren 60 van de vorige eeuw.