Berichtdoor gravo » 24 dec 2012 17:18
Kerkleer of dogmatiek is niets anders dan een systematisch verslag van theologisch afspraken.
De christelijke kerk heeft in de eerste eeuwen concilies bijeengeroepen en daar soms jarenlang gedebatteerd over de omvang van de Bijbel of over de plaats van Jezus. daar waren namelijk zeer uiteenlopende opvattingen over. Uiteindelijk wordt er een formule gevonden, een afspraak gemaakt en die afspraak wordt de geldige en geldende opvatting. De overige opvattingen worden daarmee afgekeurd en 'ketterij' genoemd. Die afspraken kwamen tot stand vanuit vrome overwegingen, vanuit logische overwegingen, maar ook vaak vanuit politieke overwegingen (zo deed de wereldkijk leider, de keizer, bijvoorbeeld gewoon op de achtergrond mee om besluiten er door te krijgen).
Zo gaat het natuurlijk nog steeds. Elke theoloog, die zelfstandig nadenkt en knopen doorhakt, neemt beslissingen en schrijft daarmee een hoofdstukje dogmatiek. Wanneer een kerkverband dat overneemt wordt het tot kerkleer. Aangezien er vooral in het protestantisme geen hierarchische verhoudingen meer zijn (met één Paus, die na raadpleging van de kardinalen de kerkleer for the time being bepaalt), moeten protestanten hun eigen dogmatiek schrijven, zelf beslissingen nemen en hun eigen kerkleer vaststellen. hetgeen ook veelvuldig is gebeurd.
Het probleem er mee is natuurlijk, dat zo'n vastgestelde dogmatiek vervolgens een ijzeren wet wordt, die de identiteit van kerken en hun leden bepaalt. Het denken lijkt soms wel helemaal stilgevallen (er wordt vaak verwezen naar de denkers die de belijdenis, dogmatiek of kerkleer enkele honderden jaren geleden hebben overdacht en vastgesteld). Iedereen die de discussie nog eens opnieuw wil doen, omdat er nieuwe tijden, nieuwe argumenten zijn, krijgt uit gemakzucht (we doen het al jaren zo...en het loopt toch lekker) het stempel 'ketter'.
Daar zit wat in, natuurlijk, je moet niet twee weken na een afspraak met elkaar iets heel anders gaan beweren en tegen die afspraak in gaan. Maar dat betekent niet dat het denken ook echt stil staat. Integendeel. Afhankelijk van het gesloten of open karakter van een kerk zullen er steeds weer al dan niet openlijk vragen gesteld worden aan de vastgestelde kerkleringen. De veranderende omstandigheden zorgen daarvoor, nieuwe generaties, nieuwe inzichten en vastgelopen praktijken.
Wat gebeurt er dan? Steeds sterker zal de roep worden om verandering. " Zo gaat het niet langer. Het werkt niet meer. De mensen kunnen dit niet meer geloven. Is het wel zo wat we jaren gedacht hebben? We zien dat nu toch echt een slagje anders".
Ondertussen blijft de kerk natuurlijk handhaven, want "we gaan niet bij het eerste zuchtje tegenwind om". Maar er komt een moment dat de gewijzigde opvattingen ook doordringen tot de bestuurders / vromen / dogmatici van een kerkverband. Dan gaat het opeens snel. Oude geloofspunten worden anders geinterpreteerd, de theologie verandert, er komt een nieuwe afspraak, een nieuwe dogmatiek, een nieuwe kerkleer.
Gaat al eeuwen zo. In die zin hebben dogmatiek en kerkleer zeker een functie. Ze scheppen duidelijkheid en ze bewaren en continueren een geloofsgemeenschap gedurende langere tijd.
Maar dogmatiek en kerkleer kunnen nooit een eeuwig karakter krijgen. Daarvoor zijn geloofsleer en geloofspraktijk veel te flexibel. Die veranderen met de tijd.
gravo
'Von Gott wissen wir nichts. Aber dies Nichtwissen ist Nichtwissen von Gott'
(Franz Rosenzweig, Der Stern der Erlösung)