De Protestantse Kerk in Nederland (PKN) is op 1 mei 2004 ontstaan uit een fusie van de Nederlandse Hervormde Kerk (NHK), de Gereformeerde Kerken in Nederland (GKN) en de Evangelisch-Lutherse Kerk in het Koninkrijk der Nederlanden (ELK). Aan deze fusie ging een lang traject van samenwerking tussen de NHK, de GKN en de ELK vooraf. Al in 1961 begon het Samen-op-Weg-proces. Tot 1816 heette de NHK de Nederduitsche Gereformeerde Kerk. De Nederduitsche Gereformeerde Kerk ontstond in 1571 in Emden en werd in 1579 de publieke kerk van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Tijdens de Franse overheersing aan het einde van de 18e eeuw verloor zij de status van publieke kerk in de Nederlanden, maar onder koning Willem I kreeg zij in 1816 een nieuw reglement en tevens de naam Nederlandsche Hervormde Kerk (met de nieuwe spelling is het "Nederlandse Hervormde Kerk" geworden). De GKN ontstonden in 1892 uit twee kerkverbanden die zich aan de NHK hadden onttrokken: 1. het "Voorlopig kerkverband van Nederduitsche Gereformeerde Kerken (Dolerende)", dat bestond uit de aanhangers van Abraham Kuyper, die zich in 1886 aan de NHK onttrok (kerkscheuring onder de naam "Doleantie") en 2. verreweg het grootste deel van de leden van de Christelijke Gereformeerde Kerk, een kerk die ontstond naar aanleiding van de Afscheiding in 1834. De GKN waren tot de Tweede Wereldoorlog zeer rechtzinnig, maar vanaf de jaren '60 veranderden de GKN sterk van karakter. De GKN lieten het principe van Sola Scriptura steeds meer los en werden modern-gereformeerd. Slechts op heel enkele plaatsen bleef men behoudend, zoals op Urk. In 1944 ontstond een scheuring in de GKN en naar aanleiding hiervan een nieuw kerkverband: de Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt (GKV). De ELK ontstond in 1818 door samenvoeging van de lutherse gemeenten in Nederland. Lutheranen zijn volgelingen van Maarten Luther, een belangrijke kerkhervormer die leefde in 1483-1546.
Vooral binnen de NHK leefde veel verzet tegen het Samen-op-Weg-proces. De harde kern hiervan werd gevormd door de meest bevindelijke stroming binnen de NHK, namelijk "Het Gekrookte Riet". Ook binnen de Gereformeerde Bond (GB), ook een behoudende stroming binnen de NHK, leefde dit verzet, maar toen de PKN ontstond, ging de GB toch mee met de PKN. Een belangrijk argument hiervoor was dat er binnen de PKN ruimte is voor het behouden van de eigen gereformeerde idenditeit. Veel hervormde gemeenten binnen de PKN hebben dan ook het zogenaamde Convenant van Alblasserdam ondertekend. In dit Convenant staat onder andere: "Als gemeenten, ontstaan uit de gereformeerde reformatie aanvaarden zij niet zondermeer de Augsburgse Confessie en de Catechismus van Luther en aanvaarden zij niet de Konkordie van Leuenberg en de Barmer Thesen." De GB bestaat nog steeds, maar nu dus binnen de PKN. Het landelijk orgaan van de GB heet "De Waarheidsvriend". De GB-leden die niet meegingen in de nieuwe kerk, vormden samen met de Het Gekrookte Riet-gemeenten de Hersteld Hervormde Kerk (HHK). De groep hervormden die niet meeging met de fusie was groter dan de voorstanders van de fusie in gedachten hadden. De algemene gedachte was dat de bezwaarden zich wel mopperend zouden schikken in de nieuwe kerk. Hiervoor was ook een sterk historisch argument: voorafgaand aan het ontstaan van de nieuwe kerkorde van de NHK in 1951 werd door vele orthodoxe hervormden fel kritiek geleverd op de nieuwe ontwikkelingen hieromtrent, maar toen deze kerkorde er eenmaal was, schikten verreweg de meeste bezwaarden zich hieronder. Ook een gering aantal leden van de GKN ging niet mee met de PKN. Zij vormden de Voortgezette Gereformeerde Kerken in Nederland (VGKN).
Uit de Statistische Jaarbrief 2015 van de PKN blijkt dat de PKN in totaal 1.969.755 leden (783.436 belijdende leden, 862.823 doopleden en 323.496 overige leden) heeft, daarnaast telt de PKN 1.555 gastleden, 254.575 voorkeursleden, 16.899 blijkgevers en 112.572 meegeregistreerden. Het is hiermee het grootste protestantse kerkgenootschap van Nederland. De provincies Noord-Brabant en Limburg zijn overwegend rooms-katholiek en daar wonen dus ook relatief weinig PKN-leden. De PKN kenmerkt zich door een zeer grote verscheidenheid aan gemeenten en modaliteiten van vrijzinnig-protestants tot Gereformeerde Bond (waarvan de rechterflank tot de bevindelijk-gereformeerden behoort), daartussenin bevinden zich de modaliteiten modern-gereformeerd, het Evangelisch Werkverband en de Confessionele Vereniging. Er zijn ongeveer 1.700 plaatselijke gemeenten die tot de PKN behoren. In de PKN zijn 4 soorten gemeenten te onderscheiden: protestantse gemeenten, hervormde gemeenten, gereformeerde kerken en evangelisch-lutherse gemeenten. Sinds 2013 behoort ruim de helft van de PKN-leden tot een protestantse gemeente. Daarnaast zijn er 18 Waalse gemeenten die ook deel uitmaken van de PKN. Protestantse gemeenten zijn gemeenten waar het ook plaatselijk tussen een fusie van hervormden en gereformeerden (en eventueel lutheranen) is gekomen. Hervormde gemeenten zijn gemeenten die voor 1 mei 2004 tot de NHK behoorden, maar als zelfstandige gemeenten binnen de PKN willen blijven opereren. Gereformeerde kerken zijn gemeenten die voor 1 mei 2004 tot de GKN behoorden, maar als zelfstandige gemeenten binnen de PKN willen blijven opereren. Evangelisch-lutherse gemeenten zijn gemeenten die voor 1 mei 2004 tot de ELK behoorden, maar als zelfstandige gemeenten binnen de PKN willen blijven opereren. De PKN geeft bewust ruimte voor een verscheidenheid aan gemeenten en modaliteiten, mits het geloof in de God van de Bijbel wordt erkend. Per 2015 bedraagt het aantal predikanten van de PKN in totaal 4.720, waarvan 1.864 gemeentepredikanten, 570 predikanten met een bijzondere opdracht of met een algemene dienst, 98 beroepbare predikanten, 1.874 emerituspredikanten en 314 ontheven predikanten met bevoegdheid.
De website van de PKN is: http://www.protestantsekerk.nl/Paginas/default.aspx
Zie voor de Statistische Jaarbrief 2015: http://www.protestantsekerk.nl/Lists/PK ... 202015.pdf
Tijdens de viering van het 10-jarig bestaan van de PKN in september 2014 benadrukte dr. A.J. Plaisier, de scriba van de PKN, dat de PKN verder wil dan alleen de drie kerkverbanden die in 2004 opgingen in de PKN. In 2013 pleitte hij voor de stelling dat de Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK), de Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt (GKV) en de Nederlands Gereformeerde Kerken (NGK) samen met de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) één kerkverband moeten gaan vormen. Dr. A.J. Plaisier: "Willen we streven naar eenheid in verscheidenheid of berusten we in een kerkscheiding? Dat is nogal wat. Een kerkscheiding is heel radicaal en in strijd met het gebod van Christus om één te zijn." Op uitnodiging van de PKN spraken vertegenwoordigers van de CGK, de GKV en de NGK in maart 2013 over kerkelijke eenheid. Dr. A.J. Plaisier geeft aan dat 'alles bespreekbaar' is en dat er binnen de PKN-familie ruimte is voor 'meerdere identiteiten'. Zie: http://www.cip.nl/nieuws/mei-2013/35652 ... GKV-en-NGK
Mijn vraag is of dr. A.J. Plaisier gelijk heeft of niet, of deels gelijk heeft en deels niet. Met de waarom-vraag hieraan gekoppeld.