Er zijn een aantal goede redenen waarom we het bijbelboek Openbaring de canonieke status zouden kunnen ontnemen en het voortaan als apocrief boek ter lezing zouden moeten aanbevelen:
1. Het boek is ontstaan in een tijd waarin religieuze en politieke onzekerheid werd verwerkt in apocalyptische literatuur. Daarmee is het zeer tijdgebonden en moeten alle beelden in de gebruikte visioenen worden toegepast op die tijd. Boeiend genre, zeer verhelderend om die tijd te begrijpen, maar niet (heils)noodzakelijk te rekenen tot de Heilige Schrift.
2. Zou je de inhoud van het boek toch als een soort sjabloon willen extrapoleren naar andere tijden (bijvoorbeeld naar de onze), dan is het maar zeer de vraag of je daar inderdaad bij uitkomt. Want alle mogelijke oordelen, rampen, geweld zoals hongersnood, aardbevingen, oorlogen en zelfs de dreigende ondergang van de aarde zijn allemaal al eens gebeurd ver vóór onze tijd. Zo bezien verwijzen de teksten van Openbaring vooral naar het verleden. Als we alle rampen die de aarde vanaf haar ontstaan al heeft ondergaan op een rijtje zou zetten, dan zijn de plagen die we in Openbaringen lezen eigenlijk kinderspel. Kortom, Openbaringen ontleent haar verhalen vooral aan de (nabije) geschiedenis en niet aan een verre toekomst. Het loopt eigenlijk erg achter op de werkelijkheid.
3. Het roept ook nogal veel dwaallichten in het leven die de getallen uit Openbaring geheel letterlijk willen nemen (en bijvoorbeeld komen aanzetten met exacte afmetingen van de Nieuwe Jeruzalem Kubus, te weten 12000x12000x12000 stadiën). Hoe simpel en kinderachtig deze lezing is blijkt wel wanneer we deze afmetingen vergelijken met de onvergelijkelijk veel grotere astronomische afmetingen in ons heelal. Als we het dan toch letterlijk nemen, dan is het Nieuwe Jeruzalem niet meer dan een onbetekenende zandkorrel aan de rand van een immense woestijn. Povertjes, dat Nieuwe Jeruzalem (als je de letterlijke lezing propageert). Of neem de speculaties rond het getal 666. Hoeveel kostbare tijd aan eindeloze berekeningen is daar al niet mee verloren gegaan. Niet zelden zijn het christenen met een hele enge blik in de ogen die daar op los gaan. Als dat de positieve invloed van het boek Openbaring op de christenheid is...
3. Een volgende reden om het boek Openbaringen meer als een apocrief dan als een canoniek boek te gaan lezen is de niet aflatende stroom eindtijd-speculaties die het door de tijden heen heeft opgeleverd. De voorspellingen waar obsessieve eindtijd-christenen steeds mee aan komen zetten blijken keer op keer verkeerd te zijn. Zieners, waarzeggers, openbaring-astrologen en amateur-theologen, die niets liever zien dan een bloedig einde aan deze wereld, gebruiken het boek om het Evangelie om te draaien. Hun verwachting is gericht op een destructief Armageddon, bloed, vuur en rookdamp. Ze kunnen niet wachten tot miljarden mensen aan flarden worden gescheurd. En in de koortsachtige verwachting van dit finale einde wenden zij hun blik intussen af van de ellende die nu al aanwezig is op deze wereld: "Nee, die ellende is geen heils-ellende...sorry, geen interesse". Nep-christenen.
4. Tot slot zijn er in de kerk-geschiedenis eerder geluiden geweest om Openbaring niet in de canon op te nemen. Niet alle synodes hebben dit gedaan, er zijn andere tradities die anders omgaan me het boek (Oosters Orthodoxe kerken) en ook in de traditie waarin refoweb staat komen we deze geluiden tegen (Zwingli, Luther).
Dus: het boek Openbaring dan maar apocrief verklaren?
Ondanks het grote aantal redenen om dit te doen, meen ik toch dat we het boek in de canon moeten laten.
En daar is mijns inziens één grote overstijgende reden voor:
Als de kerk zo'n ingrijpend besluit zou nemen, zou dat direct alle verknipte eindtijd-fetisjisten in de kaart spelen. Zij zouden uit hun eindeloze arsenaal aan complot-theorieën direct een krachtig en wervend verhaal kunnen verzinnen. Dat verhaal zou dan zijn dat de Kerk kennelijk geheime zaken wil wegmoffelen en dat het apocrief maken van Openbaring het beste bewijs is dat Openbaring het ultieme sleutelboek van de Bijbel is. "Zie je wel: de Kerk wil niet dat we achter de waarheid komen, maar wij weten wel beter. Openbaring is veel belangrijker dan we altijd hebben gedacht. Alleen door dit boek te lezen, komen we achter de waarheid die de Kerk ons niet wil vertellen".
Kortom, om te voorkomen dat het christendom vergiftigd wordt met nog idiotere vormen van apocalyptisch extremisme, moeten we de status quo maar bewaren. Zo is ook nog met enig gezag weerwoord te bieden aan sektariërs en ketters in de marge van de Kerk. We gunnen hen niet dat ze met een uitgescheurde bladzijde van de Bijbel aan de haal kunnen gaan. Want dan kun je niet langer Schrift met Schrift vergelijken. Als we ketters in staat stellen om hun eigen canonieke Schrift te vormen (door Openbaring uit onze canon los te weken) dan worden ze een grotere bedreiging dan ze nu zijn. Nu zijn het immers gewoon eenzijdige ketters en daarmee geen alternatief voor de Kerk.
gravo