Vereren vs. aanbidden

[claramonica]

Vaak hoor ik rooms-katholieken zeggen dat heiligen vereerd worden en aanbidding alleen voor God bestemd is. Wat is het verschil tussen die twee? Als ik naar de tekst van Maria-antifonen kijk zie ik persoonlijk niet in waarom dat geen aanbidding zou kunnen zijn. Kan iemand dit even verklaren?

[Pcrtje]

Vaak hoor ik rooms-katholieken zeggen dat heiligen vereerd worden en aanbidding alleen voor God bestemd is. Wat is het verschil tussen die twee? Als ik naar de tekst van Maria-antifonen kijk zie ik persoonlijk niet in waarom dat geen aanbidding zou kunnen zijn. Kan iemand dit even verklaren?

Even verklaren? Het onderwerp dat je aansnijdt is veel breder dan men vaak denkt. Het heeft alles te maken met totaal verschillende perspectieven waar men doorheen kijkt.

Maar goed. Een poging. Vergelijk het eens zo. Stel dat koning Willem-Alexander langskomt, uitstapt en naar ons wuift. Wat doen wij dan? Wij klappen en juichen voor hem, of we zwaaien terug. Aanbidden we onze koning als god? Natuurlijk niet. Maar we 'vereren' hem wel met ons handelen. Zo is dat ook met Mariaverering en de verering der anderen heiligen. Zij gelden ons als voorbeelden maar verwijzen ons altijd door naar Christus, de gekruisigde God.

[claramonica]

Dankjewel voor je antwoord.

[Pcrtje]

Vereerden de israelieten hun gouden kalf of aanbaden ze het?

Ook een antwoord op deze vraag is complex. In de tijd dat dit verhaal is opgeschreven was het land verdeeld: het noordelijke koninkrijk Israël en het zuidelijke Juda. Toen David koning was, en het rijk nog niet gesplitst, wees hij van beide delen van het land een hoogste priester aan: raadgevers. Salomo nam de wijsheid van David niet over en trok Juda, waar hij zelf vandaan kwam, voor op Israël. Toen de priester van Israël, Abiatar, werd verbannen stelde hij niet een nieuwe uit Israël aan. Toen Salamo overleed en het rijk opgesplitst werd kwam er geen eerlijkheid en verbetering. De Levieten uit Israël voelden zich na verloop van tijd achtergesteld op die van Juda. In die tijden zijn de eerste delen van de Pentateuch geschreven. De priesters van Israël zijn afstammelingen van Mozes; de priesters van Juda afstammelingen van Aäron. Het verhaal over het gouden kalf is van de hand van een of meerdere Israëlitische priesters die Mozes, die als enige niet het gouden aanbidt, als een volksheld wilden afschilderen.

Het gouden kalf is overigens niet zelf een god maar slechts de troonplatform of voetenbank van die god. Waarom wordt het beeld van het kalf dan behandeld zijnde een god? Omdat koning Jerobeam, de eerste koning van het tienstammenrijk, twee religieuze centra had aangewezen (Dan en Beth-El) en daar gouden kalveren had geplaatst; maar in die twee centra werden niet priesters van Israël aangesteld. De priesters van Israël beschouwden die gouden kalveren als de reden van hun exclusie in Israël en beschouwden Aäron als de reden van hun exclusie van Juda. Is het gouden kalf eigenlijk wel een rivaal van God? Nee, eigenlijk niet, want Aäron roept een feestdag voor Yahweh uit (Ex. 32:5). Aäron plaatste een god náást God. Omdat Aärons afstammelingen priesters waren in Juda kon Aäron niet gestorven zijn, daarom wordt Aäron ook niet gestraft. Hoeveel antipathie de Israëlische auteur ook had jegens Aärons afstammelingen, hij kon niet de hele geschiedenis herschrijven. Zij hadden de traditie dat Aäron een oude hogepriester was. Een hogepriester kon niet afgeschilderd worden als iemand die een straf van God ontvangt want in een dergelijk geval kon hij niet doorgaan met zijn hogepriesterlijke dienst.

Dus, om je vraag te beantwoorden, vereerde of aanbad het volk Israël het gouden kalf? Het verhaal zelf verschaft informatie dat het om aanbidden gaat (het kalf wordt immers behandeld zijnde een god) en de historische context van het verhaal doet ook vermoeden dat het om aanbidden gaat (het negatief afschilderen van Aäron en positief van Mozes).

Bron: Friedman RE. Who wrote the Bible?. HarperSanFrancisco. 1987. Ook handig als je meer wilt lezen hierover.

[Arco]

Kan je ook aangeven waarom nu juist een kalf?

[Pcrtje]

Kan je ook aangeven waarom nu juist een kalf?

Volgens mij omdat koning Jerobeam, die een koninkrijk regeerde met een grote populatie Kanaänieten, wilde laten zien dat zijns inziens de hoofdgod van Kanaän, El, die vaak werd afgebeeld als een jonge stier, en de hoofdgod van Israël, Yahweh, dezelfde zijn. Op die manier probeerde hij de eenheid binnen zijn tienstammenrijk te bereiken. Omdat Juda twee gouden cherubs bezat die gecentraliseerd in Jeruzalem waren opgesteld maakte Jerobeam twee beelden van jonge stieren en plaatste die in het Noordelijke Dan en het zuidelijke Bethel.

[Arco]

Kan je ook aangeven waarom nu juist een kalf?

Volgens mij omdat koning Jerobeam, die een koninkrijk regeerde met een grote populatie Kanaänieten, wilde laten zien dat zijns inziens de hoofdgod van Kanaän, El, die vaak werd afgebeeld als een jonge stier, en de hoofdgod van Israël, Yahweh, dezelfde zijn. Op die manier probeerde hij de eenheid binnen zijn tienstammenrijk te bereiken. Omdat Juda twee gouden cherubs bezat die gecentraliseerd in Jeruzalem waren opgesteld maakte Jerobeam twee beelden van jonge stieren en plaatste die in het Noordelijke Dan en het zuidelijke Bethel.

We moeten terug naar Exodus, toen daar het gouden kalf werd opgericht. De vraag luidt: is het volk van God afgevallen en afgoden gaan dienen, of toch niet echt helemaal?

Stel je voor: je bent ontsnapt de slavernij in Egypte (= nauwe plaats) en ontsnapt aan het leger van Farao door een droog pad door de Rode Zee (Ex. 14). Je bent getuige van geweest van de tien plagen (eigenlijk: tien slagen), je eet kwartels en manna, en water uit de rots.

Maar, Mozes (de middelaar) is al lang op de berg. In Ex. 32 begint het volk zich te roeren. Waar blijft Mozes? “Toen het volk zag dat het lang duurde voor Mozes van de berg afdaalde, kwam het volk bijeen bij Aäron, en zij zeiden tegen hem: Sta op, maak voor ons goden die vóór ons uit gaan, want die Mozes, de man die ons uit het land Egypte geleid heeft – wij weten niet wat er met hem gebeurd is.” (HSV).

De klassieke lezing is dat hier het volk Aäron (Aharon) opdraagt om “nieuwe” afgoden te maken. Alleen lezen we in vers 4 dit: “Hij nam ze van hen aan, hij bewerkte ze met een graveerstift en maakte er een gegoten kalf van. Toen zeiden zij: Dit zijn uw goden, Israël, die u uit het land Egypte geleid hebben.” (HSV) Taalkundig hebben we hier een probleem, want het woord “goden” staat in het meervoud, maar er is slechts één kalf. Laten we dan gaan kijken wat er in de Hebreeuwse grondtekst staat.

Het woord voor “goden” is het woord: Elohiem. De meervoudsvorm van “El”. Het woord “Elohiem” wordt voor het eerst gebruikt in Gen. 1:1 en vertaald als “God”. Het betekent “de machtige” of “de sterke”.

Het woord “kalf” is het woord: eeghel. In Ex 32 wordt dit woord telkens in het enkelvoud gebruikt. Het betekent: kalf, vooral bedoeld een jonge stier. Dit brengt ons dichter bij het antwoord op de vraag: waarom werd een kalf uitgekozen?

Het woord “El” (God, enkelvoud), in het Hebreeuws: אל. Dit is het kwadraatschrift, het letterschrift dat de Joden uit Babel (Bavel = verwarring van talen) hebben meegenomen. In de tijd van David (Davied = geliefde) schreef men in het paleo-Hebreeuws. Daarvoor schreef men met een soort pictogrammen als letters. Vergelijkbaar met de Egyptische hiërogliefen. Verschil is dat de Egyptische hiërogliefen voor elk woord een plaatje hadden, maar het Hebreeuws gebruikt pictogrammen voor elke letter. De samenstelling van pictogrammen (letters) vormen een woord, maar dieper nog: ze stellen het idee (gedachte) achter het woord voor.

De letter aleph (א) is het plaatje een stierenkop
De letter lamed (ל) is het plaatje een herdersstaf

Het idee van het woord “El” is dus: de machtige (de stier) is de leider (de herder). Met dit in gedachte is het woord voor de Schepper, met Zijn hoge kwaliteit, in de Hebreeuwse taal uitgedrukt met het woord “Elohiem”.

Het volk dat bij Aäron kwam, waren bang dat ze Mozes, hun middelaar, kwijt waren. Ze waren eigenlijk bang dat zij de verbinding met de Machtige, God, kwijt waren. Aäron heeft daarom een beeld van God gemaakt, zodat weer verbinding gemaakt kon worden. Het beeld werd het gouden kalf, een voorstelling van God als de Machtige Leider.

De vertaling van “Elohiem” door “goden”, zoals o.a. de SV en HSV doen, is feitelijk niet fout, maar komt niet in overeenstemming met de gedachte. Daarom kan je beter in o.a. vers 4 lezen: “Dit is uw God, Israël, die u uit het land Egypte geleid hebben.”

In vers 5 lezen we: “Toen Aäron dat zag, bouwde hij er een altaar voor, en Aäron kondigde aan: Morgen is er een feest voor de HEERE!” (HSV) Een beeld maken van God, dat is al erg. Maar het wordt erger: het beeld wordt aanbeden. Het beeld is daardoor niet een middel, maar het doel geworden van aanbidding. Hierdoor is het afgoderij geworden, zoals Stefanus ons ook verteld in Hand. 7:40. Toch kan je stellen dat de bedoeling niet was om God, de Schepper, ter zijde te stellen. Alleen men ging op hun eigen manier invulling geven. Zij maakten God naar hun eigen gedachte, naar hun beeld. Zij gingen zelf een feestdag inrichten en zelf een “feestje bouwen” (vers 19).

Dit staat haaks op wat God zelf heeft bepaald in Deut. 12:4: “U mag tegenover de HEERE, uw God, niet doen zoals zij!” (zij = de heidenen) Meer teksten als deze zijn te vinden in: Deut. 12:13, Jer. 10:2 en Jes. 5:20.

[Pcrtje]

We moeten terug naar Exodus, [lange, interessante reactie]

Onze uitgangspunten zijn verschillend. Ik hanteer een schriftkritisch perspectief en jij gaat uit van het schriftonfeilbaarheidsprincipe. Daarom zijn onze reacties verschillend.

[BladeStraight]

Zo is dat ook met Mariaverering en de verering der anderen heiligen. Zij gelden ons als voorbeelden maar verwijzen ons altijd door naar Christus, de gekruisigde God.

Ik ben in vrij veel Roomse kerken geweest, onder andere in Oost-Europa, en daar gaat de verering van Maria echt wel verder dan dat. Het is gewoon een volksreligie, mensen kunnen zich identificeren met Maria en daarbij wordt haar positie veel en veel te belangrijk. Ik vraag me echt af of het in veel katholieke kerken nog wel om God gaat of dat het een cultureel dingetje is, van de mensen die ik gesproken heb uit katholieke landen krijg ik toch echt de indruk dat het laatste het geval is.

Overigens interessant dat het Maria dogma pas in de late 18e eeuw officieel is geworden, dankzij een paus die zelf nogal van de Mariaverering was.

[Yoshi]

Ik ben in vrij veel Roomse kerken geweest, onder andere in Oost-Europa, en daar gaat de verering van Maria echt wel verder dan dat.

Je bedoeld rooms-katholieke kerken. En als het goed is gaat het vereren van Maria niet verder dan dat. Wellicht dat het voor de toeschouwer wat vreemd kan overkomen dat dan weer wel. Ik neem aan dat deze rooms-katholieke kerken immers gewoon tot de rooms-katholieke Kerk behoren en daarin is het aanbidden van Maria simpelweg een dwaalleer.

Het is gewoon een volksreligie, mensen kunnen zich identificeren met Maria en daarbij wordt haar positie veel en veel te belangrijk.

Het rooms-katholicisme is net zoals veruit de meeste vormen van christelijke religie idd ook voor het volk. Het is voor alle mensen en niet enkel een elite die zichzelf verheffen boven het volk. En ja, mensen zien in Maria een moederfiguur of haar positie daarmee veel en veel te belangrijk wordt is persoons gebonden.

Ik vraag me echt af of het in veel katholieke kerken nog wel om God gaat of dat het een cultureel dingetje is, van de mensen die ik gesproken heb uit katholieke landen krijg ik toch echt de indruk dat het laatste het geval is.

Wat spijtig. Niet zelden kom ik zulke mensen met vooroordelen tegen en die blijken enkel te horen wat ze willen horen en de rest er tussenuit te filteren. Maar je kan heel simpel naar de opbouw van de katholieke Mis kijken. Daarin komt Maria niet voor tenzij het een speciale Maria dag is in de parochie of dat Maria bij toeval langs komt in een van de schriftlezingen. De kern van het katholicisme zijn de sacramenten, ook daarin komt Maria niet voor. Daarnaast is er nog het feit dat Maria altijd naar Jezus Christus wijst evenals alle andere heiligen. Zoals Pcrtje dus ook al aangeeft.

Overigens interessant dat het Maria dogma pas in de late 18e eeuw officieel is geworden, dankzij een paus die zelf nogal van de Mariaverering was.

Er zijn 4 dogma's die betrekking hebben op Maria. De maagdelijke geboorte en het theotokos. Beide door het gehele christendom (met uitzondering van wat marginale splintergroepingen) aangehangen. En de onbevlekte ontvangenis en de Maria ten hemelopneming. De laatste twee zijn van recentere tijd. Dat wil overigens niet zeggen dat het toen pas verzonnen is. In de rooms-katholieke Kerk legt men over het algemeen pas dingen officieel vast wanneer er een tegenbeweging op gang komt die bestrijd wat er altijd al geloofd is binnen het katholicisme. Zo is bijvoorbeeld de samenstelling van de bijbel ook pas ergens in de 15e of 16e eeuw officieel vastgesteld.