Arco schreef:Waarom wordt een kerkenraad eigenlijk democratisch verkozen?
Wat is de maatstaf waarop de kerkenraad wordt samengesteld?
Waarom zit de kerkenraad apart van de rest van de gemeente, speciale banken/stoelen?
Ja, goeie vraag.
Het is een typische noviteit die is ontstaan met het protestantisme. Dit protestantisme is een echte vernieuwingsbeweging. Men hanteert nieuwe inzichten over de mens, inzichten die al in de late Middeleeuwen zijn ontstaan als voorloper van de modern visie op de mens. De Reformatie past in de grote verandering die in het Europese denken ontstaat. Daarmee komen de Middeleeuwen aan het eind en wordt onontkoombaar de weg naar een nieuwe tijd ingezet dat leidt naar de unieke waarde van het individu, naar rationaliteit, moderniteit en wetenschap. Deze omslag begint ook met renaissancistische tendenzen. Met de voorliefde om weer helemaal terug naar de bron van onze beschaving te gaan. Grieken, Romeinen, maar ook: de Vroege Kerk, de pure Bijbeltekst enzovoorts. Ook dat is het protestantisme: grote schoonmaak, iets nieuws, maar wel met behulp van onverdachte klassieke bronnen.
Zo wordt hiermee een alternatief gegeven voor het centrale hiërarchische gezag dat gebezigd werd (wordt) in de RKK. Het is niet in alle lagen van het protestantisme even streng doorgevoerd. Lutherse kerken kennen nog steeds superintendenten, de Anglicaanse Kerk kent bisschoppen. Maar het gereformeerd protestantisme heeft radicaal willen breken met een centraal leergezag. In principe is iedereen individueel verantwoordelijk voor God en in het gemeentemodel wordt dan gekozen voor een kerkenraad, waarin gewone leden (er is geen verschil tussen geestelijkheid of leken) via stemming zitting kunnen hebben. Het is ook niet de dominee die in gereformeerde kerken het leergezag bekleedt, maar de ouderling in de kerkenraad. Het leergezag dat in de RKK bij de Paus, kardinalen en bisschoppen berust, berust in de gereformeerde kerken dus bij een college van gewone kerkleden. Hier zie je terug dat de verantwoordelijkheid jegens God niet via via verloopt (top-down), maar een rechtstreekse, individuele verantwoordelijkheid betreft. Dat geldt voor het persoonlijke geloof enerzijds, maar anderzijds ook voor het bestuur van de christelijke gemeente. Daartoe moet men wel geroepen worden; men ziet een democratische verkiezing als zo'n roeping.
Een andere reden voor de democratische weg zijn uiteraard de Bijbelse voorbeelden van dergelijke stemmingen.
Waarom zitten ze vooraan, de kerkenraadsleden?
Nou niet omdat ze meer zijn dan andere kerkleden. Nee, zij vertegenwoordigen alle kerkleden. Zij zijn door hen en dus door God geroepen om de godzalige leer en het godzalige leven in de christelijke gemeente te bewaken. Wat het leergezag betreft gaan zij dus namens de gemeente over wat de dominee verkondigt. Zij geven een predikant het vertrouwen om de leer te verwoorden en te verkondigen, maar het is de leer van de gemeente die verkondigd moet worden. De kerkenraad heeft de taak en de roeping om die leer te bepalen en iemand die leer te laten uitleggen en verkondigen. Zij zitten vooraan omdat zij die taak dan voor de gemeente naar behoren kunnen uitvoeren.
Het mooie van het geval is, dat het leergezag dus bottom-up kan worden uitgeoefend.
Doet de dominee het niet goed in de ogen van de kerkenraad: schop onder z'n kont (met eerbied gezegd).
Doet een ouderling het niet goed in de ogen van de gemeente: schop onder z'n kont (met eerbied gezegd).
Allemaal vanuit het idee dat God omgaat met individuele mensen en dat die mensen dus de hele waarheid kunnen weten over God. Er is geen bemiddeling van geestelijken nodig. God en mens is een één op één relatie (alleen Jezus Christus is de Middelaar) en daar kunnen we dan ook gezag aan ontlenen. Mensen gaan zelf over hun geloof. Zij zijn alleen afhankelijk van God, nooit van andere mensen. Heel protestant. En eigenlijk ook heel revolutionair als je er over nadenkt.
Het neveneffect is natuurlijk dat er een wirwar van meningen ontstaat, waarvan iedereen vindt dat hij er het goddelijke recht op heeft. Daarom zijn er zoveel conflicten, scheuringen, afscheidingen in de protestantse wereld. Want protestanten zijn wel heel goed in (leer)gezag uitoefenen, maar heel slecht in (leer)gezag erkennen.
Naar mijn gevoel is dat toch een weeffout. Iedereen heeft een individuele relatie met God. Daar mag niemand tussenkomen. Maar dat wil niet zeggen dat iedereen er ook even vruchtbaar, zinnig of waardevol over spreekt. Om zin van onzin te onderscheiden en om van de gemeente geen chaotisch kippenhok te maken (met allerhande afgescheiden kippenschuren), daar heb je behalve geloof ook hersens en wijsheid voor nodig. In de praktijk zie je dus toch dat sommigen op grond van hun kwaliteiten, talenten en vaardigheden in protestants gemeenten meer gezag hebben dan anderen. Kennelijk heb je voor het reilen en zeilen van een geloofsgemeenschap toch voorlieden nodig. Predikanten, of theologen.
Het gevaar in protestantse hoek is dat dit broodnodige gezag eigenlijk niet formeel is geregeld. En dan verval je toch weer in charisma, dominantie, macht of geld die uitmaken wie het voor het zeggen hebben.
Of het ambt (een taak waartoe je geroepen wordt) wordt misbruikt. Dan gaat het vertegenwoordigende karakter eraf en wordt een predikant of kerkenraad een machtsbolwerk, waar alle touwtjes naar toe lopen.
Ook protestantse gemeenten hebben zo hun pausen. Best een moeilijk probleem om op te lossen.
Praktisch gezien lost het probleem zich nu als volgt op: mensen kiezen steeds individueler. Kiezen er eigenlijk ook massaal voor om de kerk en het geloof vaarwel te zeggen. Tegelijkertijd ontstaan er eindeloos veel verschillende kerken en plaatselijke gemeenten. Die kerken worden ook nog eens steeds kleiner en grijzer. Soms zo klein dat de gemeente de kerkenraad is en andersom. Dan zit iedereen vooraan.
Het protestantisme lijkt zo te verdampen in ontelbaar veel verschillende gelovigen / ongelovigen, die alle kanten op denken en doen. Er is geen enkel centraal punt meer.
De vraag dringt zich ook op: is een gelovige enkeling soms gelijk te stellen met de kleinst denkbare protestantse gemeente?
Is het mogelijk dat de relatie van God met één enkele gelovige voldoende is om die persoon gelovige, kerkenraad, gemeente, theoloog en predikant in één te laten zijn?
Daar lijkt het wel eens op, wanneer ik weer eens een vreemde, nooit eerder gehoorde, onbegrijpelijke, strikt individualistische opvatting hoor over God, kerk of geloof. Zoiets heeft dan geen enkel raakvlak meer met wat andere gelovigen vinden. Wat is daar het nut nog van?
Volgens mij kan dat niet de bedoeling zijn.
De vraag wordt misschien wel: zijn Luther, Calvijn en Zwingli in de 16e eeuw soms begonnen aan de top van een grafiek die in onze tijd langzaam op nul uitloopt (limiet naar 0)?
gravo