De discussie over de kerkleer spitst zich nu toe op de "leer van de kerk", bijvoorbeeld samengevat in de drie Formulieren van Enigheid. Dat is een sterke verenigende belijdenis, die zelfs over veel kerkmuren heen standhoudt en onderschreven wordt.
Waar het mij echter om te doen was is de visie van met name calvinistische kerken, dat nieuwe kerkverbanden kunnen, mogen (moeten?) worden opgericht op het moment dat er toch leerverschillen of accentverschillen in een kerk ontstaan. Sommige breuken zijn ontstaan vanwege grote verschillen, maar er zijn ook tal van scheuringen en afscheidingen bekend die zo op het oog om futiliteiten of zelfs persoonlijke zaken zijn gebeurd.
Rode draad is kennelijk, dat er nooit een zwaarwegend argument is om ondanks de moeilijkheden en verschillen toch maar niet te breken. Altijd wint het inhoudelijke probleem en heel vaak wordt dit probleem in stand gehouden door dan maar te scheuren met alle gevolgen van dien. Want het is nooit een louter administratieve kwestie. Nee, broeders en zusters zijn opeens geen broeders en zusters meer. Op slag ontstaan aan beide zijden enorme aantallen ketters. Men richt zijn energie op de concurrent en het wordt steeds moeilijker om samen te werken. Laat staan dat er op grond van een gemeenschappelijke belijdenis of een gemeenschappelijk gezag wordt gehandeld en gedacht.
Het gaat mij nu net om dat gemeenschappelijk gezag. Wanneer de predikant van de concurrent als ketter of als scheurder of als eender wat voor onguur type wordt bestempeld, hoe kun je dan ooit nog ervaren dat je ook behoort tot een wereldwijde gemeenschap van christen, dat je, evenals anderen, hoort bij de Ene Heilige Algemene Christelijke Kerk (om de belijdenis die vaak wordt gedeeld nog maar even te citeren)?
Dat besef verdwijnt toch nagenoeg, wanneer je (misschien tegen wil en dank) lid bent van een kerk, die zich om allerlei redenen afzet tegen tientallen andere kerken?
Ik vind dat een dieptepunt in het vooral Nederlandse protestantisme. Andere kerken worden gewantrouwd, ze zijn te zwaar of te licht, te orthodox of te vrijzinnig, te evangelisch of te liturgisch, te links of te rechts.
Kennelijk zit er in onze kerkleer (en dan bedoel ik de dogmatisch geformuleerde leer omtrent de kerk) weinig of geen waarschuwingen tegen splitsen en afscheiden. Maar toch meen ik me te herinneren dat er wel degelijk tegen scheurmakers, die twisten en tweedrachten veroorzaken wordt gewaarschuwd! nemen we dat in de Nederlandse context dan met een korreltje zout. Zo erg is het niet? Wat moet dat moet?
Of heeft het iets te maken met de bestuursstructuur van de protestantse kerk, waarbij de plaatselijke kerkenraad steeds te eindbeslissing neemt? Dat we weliswaar soms synodale vergaderingen hebben, maar dat die toch die structuur niet doorbreken? Men spreekt niet van hogere vergaderingen, maar van meerdere vergaderingen. Het primaat blijft bij de plaatselijke gemeente.
Er is eigenlijk nergens een hiërarchie zichtbaar die boven die gemeente uitgaat. Heerlijk hebben we dat altijd gevonden. Maar zou het soms toch niet handig geweest zijn, wanneer een bisschop of een superintendent, die regionaal of nationaal toestemming moet geven, bij al die initiatieven tot scheuren en breken zou hebben kunnen zeggen: 'Ok, we gaan praten, er komt een commissie, we gaan er alles aan doen, praktische oplossingen zoeken, maar één ding: vanuit mijn verantwoordelijkheid voor de hele kerk en voor de eenheid van de kerk: we gaan niet breken!'. Basta!
En dat men dat gezag dan aanvaardt! Kijk, als je allemaal kikkers in een kruiwagen hebt, dan helpt een paus ook niet meer, dan is er geen enkele basis meer om samen te leven, samen te geloven, samen kerk te zijn en de opdracht van Christus om één te zijn te willen uitvoeren.
Als er dan twintig trotse kerken op een rij staan, allemaal met hetzelfde triomfantelijke uithangbord: "Eindelijk heeft Christus hier zijn Ware Kerk gesticht...welkom!" dan verliest het christelijk geloof wel heel snel zijn geloofwaardigheid.
Daarom (misschien) toch eens gezocht naar een gezaghebbend orgaan of persoon, dat de eenheid beter kan bewaren?
Per slot van rekening is dat wellicht ook de reden dat de Lutherse, de Anglicaanse en de Rooms Katholieke Kerk niet in honderden brokken uiteen zijn gevallen.
gravo
