Berichtdoor gravo » 01 jun 2018 00:25
Het voorbeeld van Voetius is erg interessant. Hij was een groot theoloog. En hij begreep heel goed dat de acceptatie van de onderzoeksresultaten die al in zijn tijd bekend werden een ongekende verschuiving zouden betekenen voor de betekenis en de aard van het christelijk geloof.
Tot dan toe leken de Bijbelse verklaringen nog redelijke aanwijzingen te kunnen zijn voor hoe de werkelijkheid (aarde, hemel, zon, maan en sterren en het leven) in elkaar steekt. Dat is niet zo verwonderlijk, want pas vanaf de 15e / 16e eeuw ontwikkelt het onafhankelijke, puur op de logica en rede gebaseerde natuuronderzoek zich. Onafhankelijk betekent hier: onafhankelijk van de voorgeschreven denkbeelden van religie, machthebbers of adel. Dat is dus ook de eerste keer in de geschiedenis van jodendom én christendom dat de natuur sec wordt onderzocht, zonder corrigerende macht (die altijd van die effectieve straffen achter de hand had als je het ondanks een streng verbod toch probeerde).
Voetius staat dus op de rand van twee werelden. Enerzijds is hij vurig pleitbezorger van de heersende opvattingen die grosso modo alle eeuwen daarvoor, tot in zijn tijd, werden gehuldigd, variërend per religieuze tijd en plaats. Anderzijds voelt en begrijpt hij dat onafhankelijk natuuronderzoek, en met name de van de Bijbelse voorstellingen afwijkende resultaten, volstrekt haaks staan op wat altijd werd gedacht.
Waarschijnlijk is het logisch dat hij koos voor de status quo en de nieuwe inzichten krachtig verwierp. Alles waar hij voor stond, stond op het spel. Want een werkelijkheid die niet naadloos paste op de onfeilbare beschrijvingen van de Bijbel zou niet alleen de kennis over zon, maan en sterren veranderen, maar ook de Bijbel in alle facetten op losse schroeven zetten. In zekere zin had hij gelijk. Omdat hij nog in de overtuiging kon leven dat wat de Bijbel schreef ook een adequate beschrijving van de werkelijkheid kon zijn. Wij weten dat dat niet meer volgehouden kan worden. Wij weten meer en beter.
Daarom weten wij inmiddels ook dat zijn poging om aan de oude inzichten vast te houden wel moest mislukken.
Want die nieuwe kennis heeft onze welvaart, onze gezondheid, ons comfort, ons opleidingsniveau, onze zelfstandigheid, onze vrijheid en ons geluk enorm vergroot. Om nog maar niet te spreken van onze levensverwachting. En daarmee is de wetenschappelijke kennis niet alleen ten volle omarmd, mar die kennis is ook werkelijkheid gebleken. het heeft zichzelf volop bewezen. Het klopte. Vliegtuigen kunnen vliegen, karretjes kunnen op Mars rijden, de kerncentrale wekt inderdaad stroom op, medicijnen doen hun werk. Enzovoorts.
Iedereen maakt er gebruik van. Het wordt geaccepteerd. Door ongelovigen en door gelovigen. Door liberale christenen en door zware (de volgelingen van Voetius zijn geen lichte jongens).
Met de acceptatie van de vooruitgang, ook door de zware belijdende christenen (allemaal een auto, een vliegvakantie, antibiotica, een, computer, een zonnepaneel, een smartphone, Gore Tex kleding, drinkbaar water uit de kraan, een huisarts, een thermostaat, kunstheup, brillenglazen of contactlenzen, straatverlichting, riolering, internet, scholing, stemrecht, rechtspraak) is de weg vrij om ook die kennis te accepteren die zich moeilijk verhoudt met een letterlijke lezing van de Bijbel. De enige juiste weg is: afzien van de letterlijke interpretatie. De Bijbel is op veel punten of verouderd (de aarde staat niet centraal in het heelal) of niet bedoeld om letterlijk geïnterpreteerd te worden (De Bijbel is geestelijke tekst, gehuld in bijbehorende vormen: verhalen, mythen, visioenen, gedichten, gezangen, gelijkenissen).
Zien we dat niet, dan dan beginnen de problemen. Want die letterlijke lezing voert een Bijbel ten tonele die volstrekt in tegenspraak spreekt met hoe God de natuur in werkelijkheid heeft gemaakt. Wij belijden dat wij God uit de Schriftuur en de Natuur leren kennen. Maar als we door een microscoop of een telescoop kijken, dan zijn er dus christenen die niet willen zien wat ze dan zien. Nee hoor, dat kan niet waar zijn! Dat komt omdat zij die werkelijkheid vergelijken met een zelf gecreëerde werkelijkheid, een die ze met een vermaledijde letterlijke lezing van de Bijbel hebben verzonnen. Het lijkt kosher, maar het is een arme, gereduceerde manier van Bijbel lezen.
Een letterlijke Bijbellezing is een moderne fantasie. In plaats van de tekst op zijn waarde en zijn meritus te beoordelen, wordt de Bijbel een soort wetenschappelijke lezing opgedrongen. Een stuitende omgang met de Bijbel, want zo haakt iedereen uiteindelijk af en wordt het christelijk geloof ten grave gedragen. Stop daar mee!
Alleen evolutie en oerknal worden dus koppig genegeerd of niet geaccepteerd. Volkomen ongeloofwaardig. Want er zijn net zoveel aanwijzingen voor de waarschijnlijkheid van evolutie en oerknal als er zijn voor al die praktische dingen die ik hier boven noemde. Alleen speelt evolutie en oerknal zich op een minder zichtbare schaal af (in andere tijden) en geeft het een faliekant ander beeld van de werkelijkheid dan wij door onze lezing van de Bijbel in ons hoofd hebben. Daar zit de pijn.
Omdat het zich in andere tijden heeft afgespeeld is het wel makkelijk om gewoon te zeggen dat het allemaal niet waar is.
Dat kun je echter niet doen met de bewijzen dat de aarde om de zon draait.
Dat doet dus ook niemand meer.
Ook mensen die nu nog dikke tranen van ontroering plengen bij het lezen van de oude Voetius (van der Voet, in gewoon Nederlands) doen dat niet meer, Voetius ten spijt.
Ik heb het in een ander verband wel vaker gezegd (dat ging om de acceptatie van de vrouw in het ambt):
Let maar op mijn woorden: na verloop van tijd wordt de kennis van DNA en daarmee de kennis van afstamming zo'n alledaags begrip, dat evolutie die voor een groot deel wordt ondersteund juist door de bestudering van het DNA, ook de gewoonste zaak van de wereld wordt voor een ieder van ons. Dat geldt ook voor de leeftijd en de afstanden van het heelal. Het wordt basiskennis voor iedereen. Ook voor de christelijke wereld die nu nog zo dapper tegen deze twee windmolens aan het vechten is. De Johan100s van deze wereld zullen hun lawaaierige, maar inhoudelijk magere opvattingen slechts voor een steeds kleinere audience kunnen volhouden. Johan100 zal langzamerhand Johan99, Johan80, Johan40 of Johan10 worden.
Kwestie van de twee volgende generaties, denk ik. Als iedereen die nu nog bewust blind wil zijn voor het boek der Natuur al lang bejaard is of gestorven, dan zullen hun kinderen en kleinkinderen het niet meer in hun hoofd halen om die kennis ter discussie te stellen. Dat zou net zoiets zijn als nu nog willen beweren dat de aarde in het centrum staat van het heelal, om Voetius nog even van stal te halen.
Ja, dat dacht Voetius nog, maar daar kun je nu echt niet meer mee aankomen. En dat doet ook niemand meer.
Voetius zal vast en zeker in de hemel zijn, maar op dit punt zat hij er toch gewoon naast. Wat leert ons dat in een hoofdsom?
Hè wat vervelend nu weer van gravo. Niet zo leuk hoor! Wilden we net lekker een beetje rondwentelen in onze eigen overtuiging dat we het kunnen opnemen tegen de gehele wetenschap, tegen het gehele nageslacht, tegen alle "zogenaamde" christenen, en dat allemaal simpelweg met de Bijbel in onze hand (onder het motto: keep it simple), en dan moeten we ons hoofd weer breken over de consequenties van de grote veranderingen die al honderden jaren op onze westerse cultuur inwerken, inclusief op de theologische claims van het christendom aangaande de natuur.
Ja mensen, niets aan te doen. Het is een harde leerschool, maar wel een noodzakelijke.
Maar zie het eens van de andere kant: misschien is het wel een Wake Up call die je behoedt om nog langer in die vage, rancuneuze en onhoudbare stellingen te blijven zitten. Misschien is het eenvoudige "ik ben tegen evolutie, want de Bijbel vertelt mij iets ander" wel te zwak geworden. Misschien moeten we de methode van Bijbel lezen wel gaan aanpassen, net zoals wij allen reeds gedaan hebben toen het heliocentrisme onvermijdelijk was geworden. Wij leren God uit de Schriftuur en uit de Natuur. Als we de Natuur dan goed bestuderen, dan geeft die ons lessen ten aanzien van de Schriftuur. De tegenspraak tussen de evolutie in de Natuur en schepping in de Schriftuur dwingt ons (een les!) om die Schriftuur daarom anders te lezen dan letterlijk. Houden we dat toch vol dan creëren we een onhoudbaar dilemma, waar latere generaties mee zullen afrekenen. Of door de Bijbel terzijde te gooien of door de Bijbel te lezen op de juiste manier, namelijk als een geloofsboek, een geestelijk boek dat ons de weg ter zaligheid leert. Zij zullen weten dat de Schriftuur een ander Boek is dan de Natuur. We vergissen ons als we denken dat de Schriftuur ook adequaat spreekt over de Natuur. Als we de Natuur willen leren kennen moeten we wel het juiste boek lezen.
Dus, omarm de Bijbel, draag het Boek der Boeken zoenend door de kerk. Zoek en vind God in de Schriftuur.
Maar pak ook je smartphone er eens bij, raadpleeg Internet eens, lees de officiële wetenschappelijke literatuur eens, gebruik de mogelijkheden die het leven in de 21e eeuw je geeft, je gezondheid, je opleiding, je vrije tijd, je vrijheid en onafhankelijkheid en vervreemd je niet te veel van je eigen kinderen door ook de Natuur te nemen zoals die is.
The Times they are a Changin'.
Maar het is mooi dat de Nederlandse Geloofsbelijdenis (Art. 2) uit 1561, nog van vóór Gisbertus Voetius (zeg maar: Gijs) (1589-1676), ons nog zoveel goeds aanreikt om de dilemma's van deze tijd te kunnen hanteren. Dus ook in onze tijd geldt: 3FE, houden zo!
gravo
'Von Gott wissen wir nichts. Aber dies Nichtwissen ist Nichtwissen von Gott'
(Franz Rosenzweig, Der Stern der Erlösung)
